Γράφει
Μιχάλης Γουδής
Η ομιλία του αμερικανού αντιπροέδρου, Τζέι Ντι Βανς, στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου αποτέλεσε τομή για τις ευρωατλαντικές σχέσεις, όπως και η γενικότερη πρώτη παρουσία της κυβέρνησης Τραμπ επί ευρωπαϊκού εδάφους με τη δήλωση προθέσεων Βανς στη Σύνοδο για την Τεχνητή Νοημοσύνη στο Παρίσι και τις επισημάνσεις του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέσγκεθ, σε συνέντευξη Τύπου στην έδρα του ΝΑΤΟ πως «ο θείος Σαμ δεν θα γίνει θείος κορόιδο». Οι νέοι όροι στη σχέση Ευρώπης-Αμερικής δείχνουν σε πρώτο χρόνο να σοκάρουν και να βρίσκουν απροετοίμαστη την Ευρώπη με πολιτική αστάθεια σε Γερμανία και Γαλλία και μία διάχυτη αμηχανία στις Βρυξέλλες.
Απέναντι σε αυτό το νέο δόγμα σκληρής ισχύος (hard power) που προωθείται, απαιτώντας δέσμευση που μετριέται με βάση τα χρήματα για εξοπλισμούς και αμυντικές δαπάνες και προσήλωση στην προβολή ισχύος με αφετηρία την επόμενη ημέρα στην Ουκρανία, από την οποία η ΕΕ, σε πρώτη φάση, βρίσκεται εκτός κάδρου, η Ευρώπη καλείται να οργανώσει αρχικά τρόπους αντίδρασης και κυρίως μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα της επιτρέψει να πορευτεί με μεγαλύτερη αυτονομία στη νέα συνθήκη.
Το κάλεσμα του Προέδρου Μακρόν προς κάποια κράτη-μέλη σε μίνι σύνοδο στο Παρίσι ως πρώτη πράξη αυτής της αντίδρασης εντείνει τις ανησυχίες πως η ΕΕ, που ήδη πορεύεται ως μία Ένωση δύο ή και περισσότερων ταχυτήτων, θα δυσκολευτεί να βρει συλλογικό βηματισμό. Τι μπορεί να σημαίνει, εκτός όλων των άλλων, αυτό και για τη σχεδιαζόμενη διεύρυνση, ιδιαίτερα στη βαλκανική μας γειτονιά; Παράλληλα, η εξασφάλιση πόρων για εξοπλισμούς και για την Ασφάλεια της Ένωσης φέρνει στο τραπέζι προτάσεις, όπως αυτή της προέδρου της Επιτροπής, Ο. Φον ντερ Λάιεν, για εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το έλλειμμα.
Ένα ερώτημα που προκύπτει και αναδείχθηκε ήδη με τον νέο συσχετισμό δυνάμεων μετά τις ευρωεκλογές του 2024 είναι τι θα συμβεί με άλλα κρίσιμα πεδία, όπως το περιβάλλον και η κοινωνική πολιτική; Θα είναι οι μεγάλοι χαμένοι οι στόχοι της ΕΕ για το κλίμα και θα γίνουν θυσία στην εξυπηρέτηση του νέου δόγματος μία σειρά από θέματα, όπως η πολιτική συνοχής, το στεγαστικό κ.ά.;
Σε μία συγκυρία κατά την οποία το κύμα σκληρής ισχύος πλημμυρίζει τον κόσμο, πρέπει να ενισχυθούν οι φωνές που καλούν σε μεγαλύτερη ισορροπία ανάμεσα στην όποια απάντηση στη νέα γεωπολιτική συνθήκη και στις επενδύσεις που επείγουν σε ζητήματα-κεντρικές αξίες της ΕΕ, όπως το κλίμα- πληθαίνουν οι ενδείξεις πως χάνεται ο διεθνώς συμφωνημένος στόχος να διατηρηθεί η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμούς Κελσίου- και το κοινωνικό κράτος- η παραμέληση του οποίου τροφοδοτεί συνεχώς τις ακραίες πολιτικές δυνάμεις. Το τίμημα του ετεροπροσδιορισμού με βάση το δόγμα της σκληρής ισχύος μπορεί να αποδειχθεί αβάσταχτο για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες όχι μόνο σήμερα αλλά και στο απώτερο μέλλον.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 23.02.2025