Πρωινός καφές με την Ξένια Ελευθερίου (βίντεο)

Ο πρωινός καφές μάς έφερε σήμερα στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Εκεί συναντήσαμε τη Διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και επιστημονική υπεύθυνη του μουσείου Ξένια Ελευθερίου. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τη 10η Δεκεμβρίου του 1987, μια σημαδιακή ημέρα που είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μετά από καιρό πλησίασε το θέμα της εβραϊκής ιστορίας της Θεσσαλονίκης χάρις στον πρώην Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Δημήτρη Μαυροσκούφη. «Μία μέρα μάς είπε ότι ως παιδί με τους φίλους του έπαιζαν μπάλα με τις νεκροκεφαλές που ξεθάβονταν από το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο, το μέρος που σήμερα είναι η Σχολή μας, κάθε φορά που είχε μεγάλους χειμάρρους η Θεσσαλονίκη. Μας δίδαξε την ιστορία του Πανεπιστημίου μας και την τραυματική ιστορία της καταστροφής του μεγαλύτερου εβραϊκού νεκροταφείου στην Ευρώπη, αυτού της Θεσσαλονίκης. Αυτή για μένα ήταν η αρχή μίας πολυετούς έρευνας», θυμάται.

Κάπως έτσι το νερό μπήκε στο αυλάκι και η Ξένια Ελευθερίου έφτασε σήμερα να έχει επιμεληθεί τις δύο τελευταίες εκθέσεις του Εβραϊκού Μουσείου. Και να ανησυχεί. Γιατί όπως λέει «η αύξηση της ακροδεξιάς δείχνει πολλά, αποδεικνύει την ιστορική άγνοια των Ευρωπαίων γενικότερα. Μάς δείχνει ότι πάλι βρισκόμαστε σε χαλεπούς καιρούς».

Πίνετε πρωινό καφέ; Υπάρχει χρόνος;

Πίνω πολλούς, όχι μόνο έναν (γελάει).

Ελληνικό, όπως τώρα;

Μου αρέσει πολύ ο ελληνικός, είναι ο πρώτος μου καφές της ημέρας. Μετά έρχονται οι ξενόφερτοι (γελάει).

Καπουτσίνο και λοιπά;

Ναι, ακριβώς.

Ευρωπαϊκός καφές δεν υπάρχει, έτσι;

Η ιστορία του καφέ στην Ευρώπη εντάσσεται στον κλάδο της ιστοριογραφίας, καθώς η διατροφή αποτελεί αντικείμενο της ιστορίας και της κοινωνιολογίας. Ξεχωριστή θέση στην βιβλιοθήκη μου έχει για παράδειγμα ο συλλογικός τόμος του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης «Ο πολιτισμός στο τραπέζι».

Που πίνετε τον καφέ και πότε;

Τον πρώτο τον πίνω στο σπίτι και μετά εδώ στο Μουσείο είναι ο δεύτερος. Αλλά σήμερα δεν πρόλαβα να πιώ, οπότε είναι ο πρώτος (γελάει).

Γεννηθήκατε;

Στη Θεσσαλονίκη το 1987, ένα κρύο χειμώνα γιατί είχαμε χιόνι. 10 Δεκεμβρίου στο Πανόραμα στην κλινική του Αγίου Λουκά. Σημαδιακή ημέρα για την πορεία της ζωή μου, καθώς η 10^η Δεκεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Οι γονείς;

Η μητέρα μου κατάγεται από τη Νικήτη Χαλκιδικής και ο πατέρας μου από την Καρδίτσα. Ήρθαν στη Θεσσαλονίκης για σπουδές από τα 16 τους και παρέμειναν εδώ.

Αναμνήσεις της Θεσσαλονίκης από τα παιδικά σας χρόνια ποιες είναι;

Πολύ έντονα θυμάμαι το Λούνα Παρκ δίπλα στην θάλασσα, το οποίο δεν υφίσταται πια. Εκεί όπου σήμερα είναι το Μέγαρο Μουσικής. Το επισκεπτόμουν πολύ συχνά ως παιδί.

Σε εκείνη την περιοχή μεγαλώσατε;

Ναι, Μαρτίου και Μακεδονίας. Στον εβραϊκό συνοικισμό «6» συγκεκριμένα.

Σχολείο πού πήγατε;

Στο Ελληνικό Κολλέγιο όλα μου τα σχολικά χρόνια.

Όταν σκεφτόσασταν τι θα γίνετε μικρή τι λέγατε;

Ότι ήθελα να γίνω αρχαιολόγος, συγκεκριμένα Αιγυπτιολόγος. Λάτρευα την αρχαία ιστορία της Αιγύπτου από παιδί.

Και γι’ αυτό επιλέξατε σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ;

Επέλεξα εσκεμμένα το Τμήμα Φιλοσοφίας- Παιδαγωγικής λόγω τόσο της Φιλοσοφίας, όσο και των μαθημάτων της Παιδαγωγικής, όπως η Διδακτική Μεθοδολογία, η Ιστορία της Εκπαίδευσης, η Ψυχολογία κ.ά. Είχα ανάγκη να επιλέξω μία σχολή με πολλές και διαφορετικές επιλογές. Η Ιστορία ήταν ανέκαθεν η μεγάλη μου αγάπη. Δεν την άφησα ποτέ.

Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με το θέμα των Εβραίων;

Από τον Καθηγητή μου, τον Δημήτρη Κ. Μαυροσκούφη, τον πρώην Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Για μένα αυτός o Δάσκαλος ήταν το άλφα και το ωμέγα, ήταν ο άνθρωπος που διαμόρφωσε την επιστημονική μου ταυτότητα και τελικά, εμένα την ίδια ως προσωπικότητα.

Γιατί;

Γιατί όταν ήμουν μόλις 19-20 χρονών στο προπτυχιακό μάς δίδασκε Ιστορία της Εκπαίδευσης και Διδακτική Μεθοδολογία της Ιστορίας. Θυμάμαι ότι ήταν από τους πιο «δύσκολους» Καθηγητές του Τμήματος. Στα μαθήματα, λοιπόν, μας έλεγε και για την προσωπική του ιστορία ως βέρος Σαλονικιός, ως Καμαριώτης. Πέρα από την αγάπη του για την Θεσσαλονίκη, μάς μετέφερε την αγάπη για την Ιστορία της πόλης μας. Είναι ένας απίστευτος Δάσκαλος ο Μαυροσκούφης. Μία μέρα μας είπε ότι ως παιδί με τους φίλους του έπαιζαν μπάλα με τις νεκροκεφαλές που ξεθάβονταν από το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο, το μέρος που σήμερα είναι η Σχολή μας, κάθε φορά που είχε μεγάλους χειμάρρους η Θεσσαλονίκη. Μας δίδαξε την ιστορία του Πανεπιστημίου μας και την τραυματική ιστορία της καταστροφής του μεγαλύτερου εβραϊκού νεκροταφείου στην Ευρώπη, αυτού της Θεσσαλονίκης. Αυτή για μένα ήταν η αρχή μίας πολυετούς έρευνας…

Αυτό ήταν το κίνητρο;

Ακριβώς. Ήταν η αφορμή για να μάθω την πόλη μου ή μάλλον για να καταλάβω ότι δεν ήξερα την ιστορία της πόλης μου. Η μητέρα μου για παράδειγμα, αν και ήταν μαία και Προϊσταμένη για πολλά χρόνια στο Θεαγένειο, είναι βιβλιοφάγος. Στο σπίτι είχαμε πάρα πολλά βιβλία και αυτό ήταν ένα ακόμη κίνητρο σίγουρα. Ο Καθηγητής μου το έκανε με διαφορετικό τρόπο, σου έδινε ως φοιτητή το κίνητρο της έρευνας και της προσωπικής αναζήτησης. Ο Μαυροσκούφης σε ωθούσε μέσω της διδασκαλίας του να ψάξεις τη βιβλιογραφία, τις πηγές, τα αρχεία…Μαγικά όλα αυτά τα χρόνια στο Πανεπιστήμιο μας, δεν θα τα ξεχάσω ποτέ.

Και έτσι είπατε κάποια στιγμή ότι θα ψάξω την ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης;

Τελειώνω τη Φιλοσοφική με πολύ καλό βαθμό και δίνω γραπτές και προφορικές εξετάσεις για το δωρεάν μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του Τμήματός μας. Επιλέγω τον Μαυροσκούφη και τον Κλάδο της Διδακτικής Μεθοδολογίας της Ιστορίας.

Και ξεκινάτε εκεί το μεταπτυχιακό σας;

Ναι, πάνω στη Διδακτική Μεθοδολογία της Ιστορίας και την Ιστορία της Εκπαίδευσης. Ένας άλλος άνθρωπος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία μου όταν η Καθηγήτριά μου, η Ελένη Χοντολίδου. Τότε κάναμε μαζί της ως πρωτοετείς φοιτητές του μεταπτυχιακού επίσκεψη εδώ στο Εβραϊκό Μουσείο. Μείναμε εδώ μέσα περίπου δυόμιση ώρες και ξεναγηθήκαμε στο Μουσείο. Επέλεξα το μεταπτυχιακό μου να έχει ως θέμα εξέτασης τον σύγχρονο αντισημιτισμό. Ήταν ένα πολύ δύσκολο και απαιτητικό θέμα. Πέρασα πολλές ώρες στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ να μελετάω τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία.

Ποιο ήταν το συμπέρασμα της μεταπτυχιακής σας έρευνας που ήταν απ’ ότι βλέπω 524 σελίδες και είχε ως θέμα τη δημόσια ιστορία ως συγκρουσιακό θέμα και το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων στο διαδίκτυο;

Ότι υπάρχει αντισημιτισμός και μάλιστα, ακραίος σε κάποιες περιπτώσεις στο διαδίκτυο από Έλληνες χρήστες. Δεν γνωρίζουν την ιστορία, την τοπική εβραϊκή ιστορία, δεν κατανοούν τα γεγονότα του Ολοκαυτώματος, αναπαράγουν αρνητικές προκαταλήψεις για τους Εβραίους και υιοθετούν θεωρίες συνωμοσίας που υπάρχουν διάχυτες στα social media. Γενικότερα, θα έλεγα επικρατεί μια ιστορική άγνοια και στερεότυπα παλαιού τύπου που αναπαράγονται. Παρατηρείται και στο φαινόμενο του αντισιωνισμού, το μίσος δηλαδή για το κράτος του Ισραήλ και η δαιμονοποίηση του Εβραίου, όποιος κι αν είναι αυτός, όπου και αν κατοικεί.

Φαντάζομαι και μια απόλυτη έλλειψη γνώσεων για το τι ρόλο έπαιξαν παλιά οι Εβραίοι στη ζωή της Θεσσαλονίκης.

Ναι, απόλυτη έλλειψη γνώσης και της τοπικής ιστορίας και γενικότερα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Γίνεται αναπαραγωγή των «Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών», του λιβελογραφήματος, ακόμη και αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο αγών μου» του Χίτλερ. Ο αναθεωρητικός λόγος ρέει ανενόχλητος σε πολλές ιστοσελίδες…

Αυτά όλα τα στοιχεία τα συναντάτε σήμερα και στα σχολεία;

Αυτό μπορώ να σας το απαντήσω πάντοτε με βάση τα πορίσματα της έρευνάς μου. Μπορώ να σας εξηγήσω τι έδειξε η έρευνα από τα σχολεία που επισκέφτηκα. Επισκέφτηκα 19 γυμνάσια και 19 λύκεια, δείγμα 1.135 μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου την περίοδο 2018-19. Το 95% μου απάντησε ότι δεν ξέρει τι σημαίνει η έννοια «αντισημιτισμός». Το 28,2% των μαθητών, δηλαδή 320 μαθητές, δήλωσε ότι «άκουσε για πρώτη φορά για το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων» στο μάθημα της Ιστορίας. Αντιθέτως, οι γνώσεις των μαθητών για το Ολοκαύτωμα πηγάζουν κυρίως από τις πηγές της Δημόσιας Ιστορίας: το 63,2% των μαθητών δηλώνει ότι μέσω μίας ταινίας πληροφορήθηκε για το Ολοκαύτωμα. Στο ερώτημα «τι σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη Εβραίος;» πολλές απαντήσεις περιείχαν προκαταλήψεις και στερεότυπα παλαιού τύπου, ενώ υπήρξαν και ξεκάθαρα νεοναζιστικές απαντήσεις ακραίου αντισημιτισμού.

Όπως;

Ακραίες απαντήσεις, όπως «σαπούνι» και «Χίτλερ» και νεοναζιστικά σκίτσα, σβάστικες και συνθήματα. Απαντήσεις που αποδεικνύουν έναν νεοναζισμό και ακραίο αντισημιτισμό, σε κάποιους μαθητές ήταν ευδιάκριτος, ούτε καν υφέρπων.

Εδώ στο Μουσείο ήρθατε ως επιστημονική υπεύθυνη το 2022;

Πιο πριν είχα συνεργασία με τον πρώην Έφορο και Διευθυντή του Εβραϊκού Μουσείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, τον κύριο Ευάγγελο Χεκίμογλου. Οργανώσαμε μαζί εκπαιδευτικά σεμινάρια, εγώ είχα αναλάβει το κομμάτι της Παιδαγωγικής και της Διδακτικής, πώς δηλαδή να επιμορφώνονται οι εκπαιδευτικοί πάνω στα ιστορικά θέματα. Ανέλαβα την επιμέλεια εκθέσεων και ό,τι αφορά τα επιστημονικά και εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου από το 2022.

Υπάρχει ένα ζήτημα έλλειψης ενημέρωσης;

Το μεγαλύτερο πόρισμα της έρευνας μου είναι ότι δε διδάσκεται το Ολοκαύτωμα στα σχολεία κυρίως λόγω της έλλειψης επιμόρφωσης. Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν τα εργαλεία και έτσι δε νιώθουν την ασφάλεια να προσεγγίσουν ένα τόσο δύσκολο θέμα στην τάξη. Φοβούνται, επίσης, κάποιες φορές τις αντιδράσεις τόσο των παιδιών όσο και των γονέων. Ενώ και ο διδακτικός χρόνος και η διδακτέα ύλη δεν είναι σύμμαχοί τους.

Είπατε ότι η έρευνα αυτή έγινε σε 19 γυμνάσια και σε 19 λύκεια. Από ποιες περιοχές;

Στην Θεσσαλονίκη, τις Σέρρες, την Κατερίνη και την Χαλκιδική. Τα ερωτηματολόγια ήταν διαφορετικά για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, με ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου. Για τους μαθητές ήταν 7σέλιδο και για τους καθηγητές 5σέλιδο. 1.135 μαθητές απάντησαν, αλλά έδωσα πάνω από 2.000 ερωτηματολόγια σε πολύ περισσότερα σχολεία που τελικά δε θέλησαν να συμμετάσχουν στην έρευνα. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο να βρω εκπαιδευτικούς που διδάσκουν ιστορία. Τελικά συμμετείχαν 135 υποκείμενα. Στο βιβλίο μου συμπεριλαμβάνονται τα γενικά συμπεράσματα, ενώ όλα τα πορίσματα της έρευνας είναι προσβάσιμα στο διαδίκτυο.

Να έρθουμε στα του Μουσείου. Ανοίγει το 2001. Έχει επισκεψιμότητα;

Είμαστε από τα Μουσεία με την πιο υψηλή επισκεψιμότητα στη Θεσσαλονίκη. Κάθε χρόνο διοργανώνουμε περίπου δύο με τρεις περιοδικές εκθέσεις. Αυτή τη στιγμή φιλοξενείται μία μοναδική φωτογραφική έκθεση. Είναι η πρώτη φορά που η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί μια τέτοια έκθεση με τόσο σπάνιο φωτογραφικό υλικό από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής. Θέλω να ευχαριστήσω τον συλλέκτη, ερευνητή και συγγραφέα Ανδρέα Ασσαέλ για την εμπιστοσύνη του να επιμεληθώ μία έκθεση με τα σπάνια φωτογραφικά τεκμήρια που έχει στην προσωπική συλλογή του. Η έκθεση έχει τίτλο «Στιγμιότυπα κατακτητών 1941-44. Η συλλογή Ασσαέλ». Πρόκειται για φωτογραφικά άλμπουμ Γερμανών κατακτητών που υπηρέτησαν στη Θεσσαλονίκη. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες συνιστούν ιστορικά τεκμήρια και μία πολύτιμη πρωτογενή οπτική ιστορική πηγή, καθώς πρόκειται για πρωτότυπες φωτογραφίες από στρατιώτες που υπηρέτησαν στη Θεσσαλονίκη. Οι εικόνες μάς προσφέρουν πρόσβαση σε πτυχές των γεγονότων που οι γραπτές πηγές δεν μπορούν να έχουν. Ως κάτοπτρο των ιστορικών γεγονότων, απεικονίζουν την κατακτημένη πόλη σε συνθήκες πολέμου υπό το πρίσμα όμως μίας ρομαντικής απόχρωσης, όπως ακριβώς επέβαλε η ναζιστική προπαγάνδα, αρνούμενοι να αναπαραστήσουν τη ζοφερή πραγματικότητα, καθώς ο εκάστοτε φωτογράφος υπηρετούσε το Γ’ Ράιχ.

Έχετε κάποια οριστικά στοιχεία για τους Εβραίους που χάθηκαν εκείνη την εποχή;

Από την δική μου έρευνα όχι. Οι έρευνες άλλων ιστορικών δείχνουν περίπου 50.000 θύματα από την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ποιο ήταν το πιο συγκλονιστικό στοιχείο που συναντήσατε μπροστά σας όλα αυτά τα χρόνια;

Πάντοτε το πιο συγκλονιστικό είναι να σε ρωτάει ένας Θεσσαλονικέας «Υπάρχει Εβραϊκό Μουσείο στη Θεσσαλονίκη; «Υπάρχει συναγωγή;» Πόσο μάλλον αν αυτός ο Θεσσαλονικιός είναι και εκπαιδευτικός. Το Ολοκαύτωμα είναι το κορυφαίο ιστορικό γεγονός για τη διδασκαλία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δε γίνεται να μην το προσεγγίσουμε, καθώς δεν αφορά μόνο τη γενοκτονία των Εβραίων, αλλά την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων για κάθε άνθρωπο. Είναι το παράδειγμα-κλειδί που έχουμε, για να διδάξουμε στα παιδιά τις συνέπειες του ρατσισμού, της προκατάληψης, της μισαλλοδοξίας. Είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να κατανοήσει ένας άνθρωπος για το τι μπορεί να συμβεί εξαιτίας του μίσους, αλλά και της άγνοιας.

Τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα και σε επίπεδο πολιτείας, αλλά και σε επίπεδο πόλης για να το μάθει πιο πολύ ο Θεσαλονικιός;

Από πλευράς πολιτείας δεν μπορώ να απαντήσω γιατί εγώ είμαι μία ερευνήτρια. Ως ερευνητές η δουλειά μας είναι να φέρνουμε νέα ερευνητικά δεδομένα στην πολιτεία και αυτή να τα αξιοποιήσει όπως κρίνει εκείνη καλύτερα. Θα μιλήσω και ως πολίτης. Ο Γιάννης Μπουτάρης ως Δήμαρχος ανέδειξε την εβραϊκή ιστορία της πόλης και την τραυματική ιστορία του Ολοκαυτώματος και γι’ αυτό, και έχουμε τέτοια αύξηση στον τουρισμό, καθώς έρχονται εδώ άνθρωποι από όλο τον κόσμο για να δουν την πόλη, τα μνημεία και να βρουν τις ρίζες τους. Εβραίοι δεύτερης, τρίτης, τέταρτης ακόμα και πέμπτης γενιάς από όλον τον κόσμο. Ο Μπουτάρης δίδαξε στους Θεσσαλονικείς ποια είναι η ιστορία της πόλης τους. Νομίζω ότι πρέπει να συνεχίσουμε όλοι μαζί το όραμά του.

Το Μουσείο Ολοκαυτώματος που κατασκευάζεται μπορεί να παίξει ένα ρόλο εδώ;

Πάλι ως ερευνήτρια μπορώ να σας απαντήσω. Σαφώς και θα παίξει καθοριστικό ρόλο, γιατί δεν θα είναι μόνο ένα Μουσείο. Απ’ όσα διαβάζω και πληροφορούμαι θα είναι ένα κέντρο εκπαίδευσης, καθώς και ένα ερευνητικό κέντρο. Κάτι παρόμοιο δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Ο ρόλος του, επομένως, θα είναι πολλαπλός και αυτό αλλάζει τα δεδομένα τόσο της έρευνας, όσο και της εκπαίδευσης. Επίσης, θα δημιουργηθεί ένα καινούργιο τοπόσημο στην πόλη, που θα βοηθήσει και στον τομέα του τουρισμού.

Εδώ στο Εβραϊκό Μουσείο η επισκεψιμότητα σχολείων είναι μεγάλη.

Ναι, και είναι καθημερινή. Μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που έχω σχεδιάσει τα τελευταία δύο χρόνια το ενδιαφέρον έχει αυξηθεί ακόμα περισσότερο. Έχουμε ανοίξει πλέον και στο κοινό της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, δηλαδή στα δημοτικά. Αυτή τη στιγμή στο Μουσείο ξεναγούνται παιδιά από το δημοτικό και αυτό είναι πολύ βασικό. Ας μην ξεχνάμε ότι στην Έκτη δημοτικού το Ολοκαύτωμα διδάσκεται στο μάθημα της Ιστορίας.

Σας φοβίζει κάτι σήμερα στην Ευρώπη; Η άνοδος της ακροδεξιάς;

Η αύξηση της ακροδεξιάς δείχνει πολλά, αποδεικνύει την ιστορική άγνοια των Ευρωπαίων γενικότερα. Μάς δείχνει ότι πάλι βρισκόμαστε σε χαλεπούς καιρούς.

Και στην Ελλάδα;

Με βάση την έρευνα και αυτά που έχω μελετήσει είναι ότι κάποια πράγματα δεν έχουν ξεπεραστεί. Αυτό που προκύπτει από τις μελέτες είναι ότι σε περιόδους κοινωνικοοικονομικής κρίσης όλα τα άκρα είτε είναι άκρα αριστερά είτε είναι άκρα δεξιά αυξάνονται και οξύνονται. Αυτό δημιουργεί πάρα πολλά προβλήματα. Ξεχωρίζω την μελέτη της Βασιλικής Γεωργιάδου «Η άκρα δεξιά στην Ελλάδα 1965-2018» από τις εκδόσεις Καστανιώτη και όλες τις μελέτες για το θέμα του Σταύρου Ζουμπουλάκη.

Πάμε στον ιδιώτη Ξένια Ελευθερίου: Σημερινή οικογένεια;

Έχω ένα γιο που είναι 10 χρονών από τον πρώτο μου γάμο. Εδώ και έξι χρόνια ζούμε μαζί με τον σύντροφό μου και τον γιο μου.

Αγαπημένο τραγούδι;

Ναι, υπάρχει. Μιλάει για την ιστορία και είναι ένα τραγούδι του Μακεδόνα που λέγεται «Πεπρωμένο». Νιώθω ότι έχω γεννηθεί για να πραγματοποιήσω τις έρευνες που προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω της προσέγγισης του Ολοκαυτώματος. Για μένα η εργασία μου στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης είναι μέρος μίας πορείας ζωής και σπουδών που ξεκίνησε το 2010. Είναι ένα κομμάτι του εαυτού μου, της προσωπικότητάς μου, της ίδιας μου της ταυτότητας.

Ένα βιβλίο που διαβάσατε το τελευταίο διάστημα και σάς άρεσε;

Διάβασα πρόσφατα το βιβλίο του Τίτους Μίλεχ που είναι για μένα ένας από τους κορυφαίους ψυχαναλυτές που μιλάει για το τραύμα στη δεύτερη γενιά των Γερμανών.

Μότο ζωής;

(Σκέφτεται λίγο). Από τα τραύματα γίνονται θαύματα.

Για το τέλος η ερώτηση με το μαγικό ραβδί. Αν το είχατε τι θα αλλάζατε στη Θεσσαλονίκη έτσι ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη συνειδητοποίηση του κόσμου για την εβραϊκή ιστορία της πόλης και τη σημασία της;

Με ένα μαγικό τρόπο θα ήθελα να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο ανθρώπων από όλους εμάς που ασχολούμαστε με το θέμα και να επισκεφτούμε όσο γίνεται περισσότερα σχολεία της Θεσσαλονίκης και να εκπαιδεύσουμε τους μαθητές για την ιστορία της πόλης. Μέσα από προγράμματα από διαλέξεις, από δράσεις και από πρότζεκτ, να βγούμε έξω, να περπατήσουμε με τα παιδιά, να γίνουν walking tours με μαθητές, έτσι ώστε να καταλάβουν αλλά και να αγαπήσουν την ιστορία. Μόνο με τον βιωματικό τρόπο ένα παιδί και ένας έφηβος ενδιαφέρεται για την ιστορία. Σκεφτείτε ότι η ιστορία είναι ένα από τα μαθήματα που απεχθάνονται τα παιδιά, αλλά και ένα από τα μαθήματα που λατρεύουν. Αυτό είναι τελείως αντικρουόμενο και αντιφατικό, γιατί αν διδάξεις την ιστορία με τα σωστά μέσα και τον κατάλληλο τρόπο και μέθοδο και πόσο μάλλον την τοπική ιστορία, τότε τα παιδιά θα την αγαπήσουν. Η ιστορία είναι έρευνα και δεν σταματά ποτέ. Ουσιαστικά θα ήθελα να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα για να μάθουμε την πόλη μας.