Πρωινός καφές με τον καθηγητή δημοσιογραφίας στο ΑΠΘ Νίκο Παναγιώτου (βίντεο)

Δημοσιογραφικός ο σημερινός πρωινός καφές. Με έναν άνθρωπο που έχει ζήσει τη δημοσιογραφία από πολλές πλευρές. Γράφοντας ρεπορτάζ, αλλά και διδάσκοντας στο πανεπιστήμιο για την τεχνική της επικοινωνίας, τη δημοσιογραφία και το ρεπορτάζ. Στην κουβέντα που είχαμε με τον Νίκο Παναγιώτου ο καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του ΑΠΘ θυμήθηκε την Καστοριά των παιδικών του χρόνων, την πρώτη εφημερίδα με τίτλο «Διέξοδος», όπου έκανε τα πρώτα του ρεπορτάζ, αλλά και την πλούσια δημοσιογραφική του πορεία. Που περιλαμβάνει εμπειρίες από τη Βρετανία και το Λονδίνο, την Ιαπωνία και τη Βαγδάτη, τη Deutsche Welle και τη Βόννη. Όταν τον ρωτάμε για τα χαρακτηριστικά του δημοσιογράφου απαντά χωρίς πολλές περιστροφές: «Πρέπει να μάθεις να ακούς. Δεν μπορείς να τοποθετείσαι χωρίς να ακούς, γιατί αλλιώς προβάλλεις το εγώ σου».

Ξεκινάμε, με την κλασσική ερώτηση: υπάρχει χρόνος για πρωινό καφέ στη ζωή σας;

Ναι, υπάρχει και είναι περίπου στις 6 ώρα.

Που τον πίνετε;

Στο σπίτι.

Και είναι; Εσπρέσο, όπως εδώ;

Ναι, εσπρέσο. Εδώ προτιμώ τον κρύο, γιατί στο σπίτι πίνω ζεστό. Και είναι γύρω στις 6 το πρωί, όπου ακούω podcast και πίνω καφέ ή βλέπω τηλεόραση τις πρωινές εκπομπές.

Άρα, δηλαδή είναι ενημέρωση και καφές.

Παραδοσιακά (γελάει).

Που κοιτάτε για ενημέρωση; Ελλάδα, Αγγλία, Αμερική, Γερμανία;

Τα πάντα. Θα ξεκινήσω με το podcast του Economist, μετά επισκέπτομαι «Καθημερινή», «Μακεδονία», Voria, iefimerida, protohema. Αυτά τα έχω τελειώσει σε 40 λεπτά. Μετά κοιτάω Νew York Times, Guardian και Al Jazeera για να δούμε και την άλλη πλευρά.

Είναι η ώρα και του προγραμματισμού ο πρωινός καφές; Τι θα κάνετε την ημέρα εκείνη;

Όχι. Όχι. Είναι απλά ενημέρωση.

Γιατί επιλέξατε να πιούμε καφέ εδώ στο «Bay Xamam» επί της Εγνατίας;

Γιατί είναι ένα αγαπημένος μέρος, το οποίο για μένα συμβολίζει ή εμπεριέχει πολλά πράγματα τα οποία χαρακτηρίζουν τη Θεσσαλονίκη. Δηλαδή, τα αρχαία, τη συνέχεια, την πρωτοβουλία των νέων.

Γιατί ανήκει σε μια ομάδα νέων παιδιών που το δημιούργησαν εκ νέου και εκπέμπει όλο αυτό το δυναμισμό που έχει η πόλη. Και νομίζω ότι είναι ένα μέρος που συμπυκνώνει ταυτόχρονα και την ίδια της την ιστορία. Δίπλα στην Αριστοτέλους, μαζί με αρχαία και ταυτόχρονα αναδεικνύει και το πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης. Με το χαμάμ, κλπ.

Κάτι αντίστοιχο είχαμε και την Πρωτοχρονιά με τη συναυλία στην παραλία που ήταν και αρκετά νεανική. Πως σας φάνηκε;

Ναι, πολύ καλή. Πολύ καλή και μου φάνηκε ότι δημιουργεί, ανοίγει την πόλη και σε άλλα ακούσματα και σε άλλες αναφορές και ταυτόχρονα νομίζω ότι αγκαλιάστηκε πάρα πολύ από τον κόσμο. Εγώ ενθουσιάστηκα πολύ, σε σημείο που ήθελα και εγώ να είμαι μέρος της. Απλά δεν μου αρέσει η μουσική αυτή (γελάει).

Έχουμε και τα Αρχαία εδώ δίπλα στη στάση του μετρό που είναι καταπληκτικά. Έχετε πάει;

Ναι, έχω πάει. Το μετρό το χρησιμοποιώ πολύ. Γιατί καλύπτει την ανάγκη μετακίνησης: από το campus του ΑΠΘ στη σχολή μας που είναι επί της Βασιλέως Ηρακλείου. Οπότε βολεύει εξαιρετικά.

Για την πόλη τι σημαίνει το μετρό;

Η πόλη αλλάζει σελίδα, αλλάζει αιώνα και είναι ουσιαστικά η υλοποίηση ενός οράματος, ενός ονείρου και μιας μεγάλης προσδοκίας. Και είμαι σίγουρος, επειδή ήμουν στην Αθήνα πριν το μετρό και είδα το πόσο πολύ άλλαξε ένα τέτοιο σύγχρονο μέσο την πόλη, ότι κάτι αντίστοιχο και πολλαπλασιαστικά θα γίνει και εδώ. Ήδη φαίνεται και στην κίνηση των μέσων μεταφοράς και νομίζω ότι θα αλλάξει και την αντίληψη για τα δημόσια συγκοινωνιακά μέσα, ενώ αναδεικνύει και την πόλη.

Γεννηθήκατε στην Καστοριά.

Ναι, ναι.

Τι αναμνήσεις υπάρχουν από εκεί; Όταν λέμε Καστοριά τι σας έρχεται στο μυαλό;

Μου έρχεται στο μυαλό χειμώνας, λίμνη και γούνα.

Στο σπίτι οι γονείς με τι ασχολούνταν;

Γουναράδες.

Η πρώτη εικόνα από το σπίτι εκτός από τις γούνες;

Η πρώτη εικόνα είναι η οικογένεια, μεγάλη οικογένεια. Γιατί μεγάλωσα σε ένα σπίτι στο οποίο ήμασταν μαζί με τα αδέρφια του πατέρα μου. Που σημαίνει ότι ζούσαμε στον ίδιο χώρο 15 άτομα. Τα πρώτα μου ξαδέρφια ήταν σαν αδέρφια. Οπότε το σπίτι είναι οικογένεια. Δηλαδή, ευρύ συγγενικό πλέγμα, αλλά και μια συνεχή κίνηση.

Σχολείο εκεί πήγατε;

Όλα εκεί. Δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο.

Πώς ήταν;

Πολύ ενδιαφέρον. Όταν έφευγα από το δημοτικό έκλαψα για τον δάσκαλο, έναν πολύ αγαπημένο Ηπειρώτη δάσκαλο, που συμπύκνωνε και συμπυκνώνει όλη αυτή την παράδοση που έχουν οι δάσκαλοι από την Ήπειρο. Ένας εξαιρετικός δάσκαλος ονόματι Χρήστος Αντωνίου που με παρακίνησε. Μετά στο γυμνάσιο ήταν η εποχή της αναζήτησης, ήταν η εποχή που πήγα Κατηχητικό εξαιτίας ενός εμπνευσμένου θεολόγου και το εγκατέλειψα όταν κάποιος μάς παρότρυνε να μην διαβάζουμε Λουντέμη. Και την επόμενη στιγμή διάβασα Λουντέμη και το εγκατέλειψα (γελάει).

Όλα αυτά στην Καστοριά;

Όλα, όλα. Και η Καστοριά είχε και πολύ έντονες πολιτικές μνήμες λόγω της λήξης του εμφυλίου πολέμου στο Γράμμο Βίτσι. Νομίζω ότι είναι ένα μέρος πολύ φορτισμένο αξιακά από αυτό το γεγονός και το καθόρισε, σε συνδυασμό με την εξωστρέφεια που είχε λόγω της οικονομικής παραγωγής της γούνας.

-Η πρώτη δημοσιογραφική ταυτότητα σε ηλικία 14 ετών

Τι θέλατε να γίνεται από μικρός;

Όταν ήμουν δημοτικό ήθελα να γίνω σκουπιδιάρης ή οδοκαθαριστής. Αργότερα ήθελα να γίνω φούρναρης. Μετά μου άρεσε πάρα πολύ αυτό το οποίο σπούδασα, δηλαδή Κοινωνικός Λειτουργός που ήταν μια πολύ συνειδητή επιλογή και η δημοσιογραφία.

Γιατί συνειδητή επιλογή;

Γιατί είχε μέσα της την έννοια της κοινωνικής προσφοράς, του δημοσίου χώρου και την έννοια της εμπλοκής με την κοινωνία. Αυτό που για μένα συμβολίζει η δημοσιογραφία, γιατί στα 14 μου χρόνια ήμουν και δημοσιογράφος σε μια τοπική εφημερίδα.

Όνομα θυμάστε;

«Διέξοδος» και έχω και τη δημοσιογραφική ταυτότητα. Εκεί είχαμε γράψει τα πρώτα μας κείμενα μέχρι τα 18 μας.

Σχολική εφημερίδα;

Όχι, κανονική ημερήσια εφημερίδα. Από έναν επίσης εμπνευσμένο άνθρωπο, τον Δημήτρη Κουτσομίτη, ο οποίος είχε ξεκινήσει και το River Party μαζί με μια άλλη ομάδα στο Νεστόριο.

Είμαστε σε ποια χρονιά;

Εγώ έχω γεννηθεί το 1971, άρα είμαστε το 1985.

Υπήρχε δηλαδή στο μυαλό σας η δημοσιογραφική πορεία.

Υπήρχε και ως πράξη. Πολύ. Γιατί ήμουν συνδρομητής του περιοδικού «Αρχαιολογία» που έβγαζαν οι εκδόσεις Λαμπράκη όταν ήμουν στο γυμνάσιο. Επίσης αγόραζα τα τετράδια του Χατζηδάκη, Τα άνθη του Κακού, τον Σχολιαστή. Διάβαζα γενικά πολλές εφημερίδες.

Οι σπουδές ήταν στο ΤΕΙ Αθήνας;

Όλες, ναι. Στο ΤΕΙ Κοινωνικής Εργασίας ως Κοινωνικός Λειτουργός. Την πρακτική μου άσκηση την έκανα στις φυλακές του Κορυδαλλού, μετά ήμουν στην Ύπατη Αρμοστεία Προσφύγων του ΟΗΕ.

-Η φωτογραφία του φοιτητή Νίκου Παναγιώτου στο βιβλίο σπουδών του

Πώς ήταν τα φοιτητικά χρόνια στην Αθήνα;

Μιλάμε για την περίοδο 1990 με 1999. Ήταν εξαιρετικά. Αν μπορώ σήμερα και δουλεύω με αυτούς τους ρυθμούς είναι γιατί πέρασα εξαιρετικά ωραία φοιτητικά χρόνια. Χωρίς να χάσω καμιά ημέρα.

Όταν λέμε εξαιρετικά φαντάζομαι ότι εμπεριέχεται και ο χαβαλές.

Όλα μαζί. Αλλά το κυριότερο ήταν ότι βίωσα και ένιωσα αυτή την ελευθερία που σου δίνει η φοιτητική νεότητα. Δηλαδή, το να μην σε νοιάζει που είσαι, τι θα κάνεις, να είσαι της ξεγνοιασιάς και να μην έχεις έγνοιες. Αυτή την ξεγνοιασιά την βίωσα στο απόλυτο.

Και μετά σπουδάσατε Πολιτικές Επιστήμες;

Ναι, στην Πάντειο, Πολιτικές Επιστήμες.

Αυτό ήταν πιο κοντά στη δημοσιογραφία.

Όλα είναι κοντά. Και ως Κοινωνικός Λειτουργός. Εδώ θα θυμηθώ δύο δασκάλους μου. Η πρώτη έλεγε ότι ο κοινωνικός επιστήμονας πρέπει να ακούει τους άλλους. Και αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό του δημοσιογράφου: Πρέπει να μάθεις να ακούς. Και είναι χαρακτηριστικό όλων των κοινωνικών επιστημών. Δεν μπορείς να τοποθετείσαι χωρίς να ακούς, γιατί αλλιώς προβάλλεις το εγώ σου. Το δεύτερο που θυμάμαι είναι από έναν επίσης εμπνευσμένο δάσκαλο, που με παρότρυνε να συνεχίσω να πάω στην Αμερική για κοινωνική εργασία, αλλά εγώ του είχα ξεκαθαρίσει ότι επειδή και η πτυχιακή μου εργασία ήταν για τη δημοσιογραφία θα πάρω άλλο δρόμο.

-Το βιβλίο σπουδών της Παντείου, όπου σπούδασε Κοινωνικές και Πολιτικές Επιστήμες

Γιατί επιλέξατε στη δημοσιογραφία το θέμα της διαχείρισης κρίσεων;

Γιατί, λόγω του πτυχίου Πολιτικών Επιστημών θεωρούσα ότι η έννοια της κρίσης είναι εγγενής μέσα στην κοινωνία και μέσα στον κόσμο. Θεωρούσα και πιστεύω ακόμη πως η έννοια της επικοινωνίας, το πώς αντιλαμβανόμαστε και εκλαμβάνουμε τα γεγονότα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Και ταυτόχρονα υπήρχε ένα κενό εκείνο το διάστημα σε αυτό το τομέα, που πριν δεν καλυπτόταν. Αυτό έκανα ως μεταπτυχιακό με υποτροφία Chevening, η οποία είναι το αντίστοιχο του Φουλμπράιτ από το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Στο Κεντ, έτσι;

Ναι, στο Λονδίνο όμως, γιατί είχε ένα εξειδικευμένο Kέντρο για τη διαχείριση κρίσεων, όπου δίδασκε επίσης μια πολύ ξεχωριστή καθηγήτρια, η Vivienne Jabri και κάναμε ουσιαστικά μαθήματα στο London School of Economics.

Τι πήρατε από εμπειρίες;

Έμεινα ένα χρόνο εκεί, αλλά πήγα έξι μέρες μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001.

Χαμός φαντάζομαι.

Χαμός, ναι, πολύ. Γιατί το πρώτο διάστημα αυτό που απαιτούνταν να συνηθίσω ήταν το γεγονός ότι συνεχώς πετούσαν ελικόπτερα και ακούγονταν σειρήνες. Και η διπλή βρύση ζεστό-κρύο νερό στη Βρετανία (γελάει). Ήταν πολύ καθοριστική αυτή η υποτροφία και αυτές οι σπουδές, γιατί μου έμαθαν να δουλεύω, εκεί συστηματοποίησα τον τρόπο δουλειάς μου και ήταν το πέρασμα από τα ξέγνοιαστα φοιτητικά χρόνια σε κάτι πολύ πιο στοχευμένο, πιο συστηματικό, πολύ απαιτητικό, αλλά ταυτόχρονα και πολύ ευχάριστο. Δούλευα έξι ώρες, μετά πήγαινα γυμναστήριο, μετά ήμασταν με τη σχολή και ασχολούμασταν με το ένα και με το άλλο, μετά έκανα άλλα πράγματα, αλλά δεν ένιωθα το άγχος που είχα στην Ελλάδα. Ίσως εξαιτίας του περιβάλλοντος, του τρόπου οργάνωσης και τα λοιπά.

-Με τον πρώην πρόεδρο του τμήματος Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ Χρήστο Φραγκονικολόπουλο σε τελετή ορκομωσίας φοιτητών

Πιο οργανωμένο, δηλαδή. Η Θεσσαλονίκη πότε μπήκε στη ζωή σας;

Η Θεσσαλονίκη είχε μπει στη ζωή μου το 1999, που είχα πάει και στρατό. Και μετά το 2002 όταν επέστρεψα πλέον, έρχομαι εδώ και κάνω το διδακτορικό μου. Και από τότε είμαι συνεχώς εδώ. Η γυναίκα μου είναι Θεσσαλονικιά, οπότε…

Έχετε μια πολύπλευρη σχέση και με την κοινωνία, αλλά και με τη διδασκαλία στα πανεπιστήμια. Έχετε πάει και Ιαπωνία.

Ναι, στο Διεθνές Πανεπιστήμιο.

Τι κάνατε εκεί;

Και εκεί πήγα με υποτροφία. Γενικότερα οι υποτροφίες είναι για μένα ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μου, γιατί το συνδέω με το να δώσουμε την ευκαιρία στους νέους ανθρώπους. Εγώ επωφελήθηκα από αυτό και το νιώθω και ως υποχρέωση το να δώσω τις αντίστοιχες ευκαιρίες στα νέα παιδιά. Ευκαιρίες για να μπορέσουν να σπουδάσουν και να εκτεθούν. Έτσι, λοιπόν η υποτροφία αυτή από το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ιαπωνίας είχε να κάνει με διδασκαλία, που ήταν κατά βάση πάλι διαχείριση κρίσεων και διεθνής δημοσιογραφία.

Πόσο καιρό μείνατε εκεί;

Έμεινα ένα μήνα και μετά πήρα και δεύτερη υποτροφία και δίδασκα ως καθηγητής, αλλά συνέπεσε με το κορονοϊό και έπρεπε να μείνω Ελλάδα, οπότε το έκανα όλα online για ένα εξάμηνο.

Στον ένα μήνα που μείνατε;

Στο Beppu κοντά σε ιαματικές πηγές, στο Ritsumeikan University.

-Στα γραφεία της Deutsche Welle το 2018

-Στο Βερολίνο με φόντο την πύλη του Βραδεμβούργου

Πώς είναι ο κόσμος εκεί; Οι διδασκόμενοι; Είναι διαφορετικοί από εδώ;

Εξαιρετική ερώτηση. Δυσκολεύτηκα δύο φορές στη ζωή μου ως καθηγητής με το κοινό. Η μία ήταν στην Ιαπωνία, όπου υπάρχει η τυφλή πίστη στην ιεραρχία. Ο καθηγητής δεν αμφισβητείται και οπότε δεν υπάρχουν και ερωτήσεις, γιατί θεωρούνται μια μορφή αμφισβήτησης του καθηγητή. Άρα, δέχεσαι λίγες ερωτήσεις και θα πρέπει να βρεις τρόπους δημιουργικής εμπλοκής. Και τη δεύτερη φορά στην Γερμανία, που έπρεπε να μπορέσω να πείσω ότι εκτός από τα εγχειρίδια υπάρχουν και αυτά τα τρέχοντα ζητήματα.

Στη Γερμανία ήταν στην Deutsche Welle;

Ναι, ήταν με την Deutsche Welle στην Ακαδημία, όπου και εκεί ήμουν ως υπότροφος του DAAD, ως επισκέπτης καθηγητής στην Ακαδημία της Deutsche Welle. Εκεί πέρασα ένα πάρα πολύ δημιουργικό διάστημα.

Στη Βόννη;

Στη Βόννη. Μια πολύ ενδιαφέρουσα πόλη, με αντίστοιχη ελληνική κοινότητα, αλλά και μια πόλη με έναν πολύ διεθνή χαρακτήρα, όπως είναι και η ίδια η Deutsche Welle, που έχει φοιτητές από όλο τον κόσμο.

Ποιο ήταν εκεί το κομμάτι της δυσκολίας;

Εξηγούσα σε έναν διδασκόμενο, που ήταν Γερμανός, για το πώς έχουν εξελιχθεί οι δημόσιες σχέσεις και έχει γίνει η στρατηγική επικοινωνία. Και αυτός αρνούνταν να το αποδεχθεί, γιατί έλεγε ότι στο φυλλάδιο και στο βιβλίο γράφει κάτι άλλο. Τους έλεγα ότι το βιβλίο έχει εκτυπωθεί δύο χρόνια πριν και ότι έχουν υπάρξει αλλαγές. Αυτοί επέμεναν ότι το βιβλίο λέει στη σελίδα 25 πως υπάρχει αντίστοιχος κανονισμός.

Η πίστη του Γερμανού…

…στο by the Book. Ήταν η αποθέωση.

-Στα περίχωρα της Βαγδάτης, όπου συμμετείχε σε έρευνα για τη δημοσιογραφία σε περιοχές κρίσεων

-Στην πρωτεούσα του Ιρακινού Κουρδιστάν Ερμπίλ

Η ενασχόληση με τα θέματα προσφύγων του ΟΗΕ πότε ήρθε;

Αυτό ήταν το 1994, με το πρώτο κύμα που ήρθαν στην Αθήνα οι Κούρδοι από το βόρειο Ιράκ. Ήταν σε πολύ πρωταρχικό στάδιο βέβαια και απλά είχε συμπέσει με την γενοκτονία της Ρουάντα. Και έψαχναν κόσμο για να πάει, αλλά εγώ ήμουν πολύ νέος. Και καλύτερα που δεν πήγα.

Αυτό το θέμα σας ιντριγκάρισε;

Όχι, με παρότρυνε και από τότε έχω μια ιδιαίτερη έφεση και ευαισθησία για τη χώρα και παρακολουθώ τη Ρουάντα. Γενικότερα με άνοιξε περισσότερο στο να ακούω τον άλλο, που είναι αυτό πολύ βασικό, γιατί πολύ εύκολα δίνουμε ταμπέλες και δεν ακούμε τον άλλο. Και αυτό ήταν και λόγος που μετά το 2015 πήγα στη Βαγδάτη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Εκεί έκανα μια έρευνα σχετικά με το πώς οι δημοσιογράφοι από τις κοινότητες των Σουιτών και των Σουνιτών καλύπτουν το πόλεμο και λειτουργούν μέσα σε ένα post-conflict περιβάλλον.

Πόσο άποψη χωρά το ρεπορτάζ;

Το ρεπορτάζ δεν χωράει πάρα πολύ άποψη, αλλά θα πρέπει να είναι πολύ εμφανές και πολύ ξεκάθαρο ποια είναι η άποψη και τι είναι κομμάτι του ρεπορτάζ.

Δύσκολα να συμβεί και να συνυπάρξει αυτό. Δύσκολα, όμως νομίζω ότι πλέον είναι απαιτητό.

Πρέπει να ξαναδούμε πολλά πράγματα από την αρχή και ειδικά το θέμα της δημοσιογραφίας. Νομίζω ότι το μοντέλο με το οποίο ασκείται η δημοσιογραφία περνάει κρίση υπαρξιακή.

Ως δημοσιογράφος σήμερα σε ποιο τομέα θα εξειδικευόσασταν; Αν ξεκινούσε κάποιος τη δημοσιογραφία με ποιον τομέα θα του συστήνατε να ασχοληθεί;

Να μάθει να μαθαίνει. Να μάθει να μαθαίνει. Και αυτό θα πρέπει να το συγκεκριμενοποιήσω. Ότι πρώτον θα πρέπει να είναι ανοιχτός σε ερεθίσματα, να είναι ανοιχτός στην αναγκαιότητα να επανατοποθετηθεί και δεύτερον να επανεκπαιδευτεί σε καινούργια ζητήματα, τα οποία εμφανίζουν καινούργιες προκλήσεις. Για παράδειγμα: μέχρι χθες μιλούσαμε για το fact-checking, σήμερα ο Zuckerberg λέει το σταματώ στο meta. Αυτό σημαίνει ότι οι fact-checkers πεθαίνουν; Όχι. Αυτό σημαίνει όμως ότι αν αντιμετωπίζω το fact-checking όπως το σκεφτόμουν και είχα ξεκινήσει μια καριέρα θα πρέπει να αλλάξω.

-Το 2024 στο βήμα διεθνούς συνεδρίου για την ασφάλεια των δημοσιογράφων σε περιοχές κρίσεων

-Σε σύσκεψη ενόψει της διοργάνωσης συνεδρίου στη Θεσσαλονίκη για την ασφάλεια των δημοσιογράφων

Τι χρειάζεται για να καλυφθεί αντικειμενικά το ρεπορτάζ σε περιοχές κρίσεων, όπως τώρα η Ουκρανία ή η Μέση Ανατολή;

Να ακούσω και τις δύο πλευρές. Επίσης απαιτείται να νιώσω εγώ ίδιος ασφαλής. Σε όλα αυτά τα περιβάλλοντα είναι πολύ σημαντικό ο ίδιος ο δημοσιογράφος να αισθανθεί ασφαλής. Να νιώσει ότι είναι ασφαλής. Αν νιώσει ότι δεν είναι ασφαλής, επηρεάζεται η ποιότητα της δημοσιογραφίας, επηρεάζεται αυτά που θα γράψει και προσπαθεί να είναι συμπαθής για να φύγει αλώβητος.

Συμπαθής προς ποιον;

Συμπαθής προς τη μια ή την άλλη πλευρά, γιατί νιώθει την ανασφάλεια. Άρα το Α και το Ω είναι να νιώσει ασφάλεια, ότι έχει δημιουργήσει ένα χώρο στο οποίο αισθάνεται ασφαλής. Είτε επειδή έχει πάρει την εκπαίδευση, είτε επειδή έχει βρει τους κατάλληλους ανθρώπους, είτε επειδή έχει διαβάσει καλά από πριν πού θα πάει και ποιες είναι οι τοπικές ισορροπίες.

Και βέβαια και η κοινή γνώμη της χώρας στην οποία απευθύνεται.

Αλλά νομίζω ότι δε θα πρέπει να χαϊδεύουμε αυτιά. Αυτό το οποίο ζητά αυτή τη στιγμή η κοινή γνώμη είναι να φύγουμε από μια σούπα καθωσπρεπισμού και να γίνουμε πιο ρηξικέλευθοι. Χωρίς να είμαστε αγενείς ή προσβλητικοί ή μειωτικοί. Να μην αφήσουμε, δηλαδή να κυριαρχήσει μια ευρύτερη απαξίωση στο δημόσιο χώρο, αλλά ταυτόχρονα όμως να είμαστε και ρηξικέλευθοι. Το να επαναλαμβάνουμε γενικόλογα και κοινοτοπίες δεν έχει νόημα.

Μεγάλο πρόβλημα είναι και τα fake news. Εσείς τι λέτε; Είναι σίγουρα πολύ ευρύ το θέμα. Τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί καλύτερα;

Έχω ασχοληθεί πάρα πολύ με αυτό και δούλεψα ερευνητικά για την Google πάνω στο ζήτημα, αλλά και σε άλλα θέματα με μια σειρά από πρωτοβουλίες που πήραμε. Θεωρώ ότι το ζήτημα πλέον έχει μετατοπιστεί και έχει πάρει άλλα χαρακτηριστικά. Πλέον αγωνιζόμαστε να αναγνωρίσουμε την έγκυρη ενημέρωση από την μη έγκυρη. Πλέον ξαφνικά το δημόσιο πεδίο έχει ανοίξει σε τέτοιο σημείο που είναι πολύ δύσκολο να μπορέσουμε να διακρίνουμε τι συνιστά και ποια είναι η αλήθεια. Άρα, εγώ προτείνω ότι πρέπει να φύγουμε από τη συζήτηση περί ψευδών και μη ειδήσεων και να πάμε στο τι είναι έγκυρο και μη έγκυρο. Δηλαδή, το να πω εγώ ότι αυτή τη στιγμή η Θεσσαλονίκη έχει αποκτήσει ένα μετρό που φτάνει μέχρι το αεροδρόμιο είναι έγκυρο ή μη έγκυρο; Πού στηρίζω το να το επικαλεστώ και επειδή είμαι και καλός ρήτορας να πείσω τους άλλους; Γιατί αυτό είναι το οποίο βιώνουμε σήμερα. Επειδή είμαι καλός ρήτορας, το να υποστηρίξω ότι το μετρό έχει φτάσει στο αεροδρόμιο θα κινητοποιήσει κάποιο κόσμο, που θα πιστέψει ότι βγαίνοντας από το αεροδρόμιο θα μπει στο μετρό (γελάει). Άρα, ποιες είναι οι πηγές μου, αυτό είναι το ζήτημα. Δηλαδή, πλέον απαιτείται να αναδείξουμε ότι αυτό που λέω στηρίζεται σε αυτό. Και όχι απλά να το λέω για να το λέω.

Μια μεγάλη ανατροπή τα τελευταία χρόνια είναι και η ανάπτυξη της διαδικτυακής δημοσιογραφίας. Μυστικά και κίνδυνοι βλέπετε να υπάρχουν;

Νομίζω ότι πρέπει να μιλήσουμε για τη δημοσιογραφία της σύγκλισης. Και για τη δημοσιογραφία εκείνη η οποία αξιοποιεί τις αρετές του γραπτού τύπου και τα πλεονεκτήματα της διαδικτυακής παρουσίας και ενημέρωσης. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σημαίνει ότι πρέπει να πάω σε ένα πολυκείμενο, το οποίο θα συνδυάζει εικόνα, ήχο, social media και codes, αλλά ταυτόχρονα και διεισδυτική ματιά. Και το άλλο -ειδικά για το κοινό- είναι να ακολουθήσει πιστοποιημένες πηγές ενημέρωσης, κάτι που είναι μια πρόκληση για τις δημοσιογραφικές ενώσεις.

Δηλαδή, επειδή το κινητό μου βγάζει καλές ακτινογραφίες σημαίνει ότι εγώ έγινα γιατρός ή ακτινολόγος; Κάτι τέτοιο βιώνει σήμερα η δημοσιογραφία. Οποιοσδήποτε έχει ένα καλό κινητό τηλέφωνο, λέει ότι είναι δημοσιογράφος, είναι επηρεαστής, είναι οτιδήποτε. Και όλα αυτά επειδή έχουμε ένα αρρύθμιστο περιβάλλον. Που πρέπει να ρυθμιστεί.

Βλέπετε ότι σύντομα θα φτάσουμε στη φραγή στις ειδήσεις στο διαδίκτυο; Να πληρώνεις και να διαβάζεις, δηλαδή.

Γιατί να είναι φραγή και να μην είναι μια αλλαγή αντίληψης; Αυτή τη στιγμή αυτό που εγώ εισπράττω δεν είναι μια μορφή συνδρομής; Από το γεγονός ότι εμφανίζονται 30 διαφημίσεις για να μπορέσω στο τέλος να διαβάσω δύο αράδες;

Πάλι δεν το πληρώνω; Άρα, με την ίδια λογική κατά την οποία παίρνω μια συνδρομή για τη συνδρομητική τηλεόραση για να απολαύσω την ταινία μου, η οποία ξεκινάει στις 11 και τελειώνει στις 12 και δεν ξεκινάει στις 11 και τελειώνει στις 2, επειδή έχει 40 λεπτά διαφημίσεις, το ίδιο πρέπει να γίνει και στη δημοσιογραφία. Εκεί, λοιπόν πάμε για το επόμενο δίλημμα που λέει ότι πλέον δεν απευθύνονται όλοι σε όλους. Υπάρχει άλλο κοινό που διαβάζει. Άρα, λοιπόν πρέπει να φύγουμε από τη λογική με τα νούμερα. Όταν έχεις εκατοντάδες troll farm, με τα οποία μπορείς να αγοράσεις με 10 ευρώ 1000 likes, αυτό σημαίνει ότι σε είδαν χίλιοι;

Δεν θα πρέπει κάπως να μας προβληματίσει αυτό;

Πού πάμε όμως μετά;

Πάμε στο να μετρήσουμε την αφοσίωση του κοινού στο Μέσο. Δηλαδή, είτε μέσω συνδρομών, είτε μέσω επισκεψιμότητας από πραγματικούς επισκέπτες, είτε μέσω αυτής την πολύ ωραίας πρωτοβουλίας «πόσοι με είδαν ως βίντεο ή στο οτιδήποτε».

-Από εκδήλωση της Google στην Αθήνα στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος

Έχετε κάνει και μια συνεργασία με την Google. Πέστε μας λίγο γι’ αυτό.

Η Google είναι αυτό που είναι. Είναι μια εταιρεία η οποία έχει δώσει και έχει δημιουργήσει πρωτοβουλίες προκειμένου να καταγράψει καινοτόμες κινήσεις στη προώθηση των ειδήσεων και της ενημέρωσης. Το πρώτο εργαστήριο αφορούσε ζητήματα ψευδών ειδήσεων, παραπληροφόρησης, αλλά και διαχείρισης περιεχομένων. Και το δεύτερο, αυτό που κάναμε με τη Μακεδονία, που ήταν ένα Μέσο από αυτά που χρηματοδότησε παγκοσμίως η Google το οποίο εφαρμόζει καινοτομίες στον τομέα της ενημέρωσης. Αυτό είναι μια εξαιρετική τιμή και αναδεικνύει τη Μακεδονία ως partner ενός πολύ μεγάλου οργανισμού. Και το τρίτο είναι αυτό το οποίο καταθέσαμε ως πρόταση, έχει προοπτικές για το μέλλον και είναι αρκετά καινοτόμο.

Σε είκοσι χρόνια μπορείτε να φανταστείτε τη δημοσιογραφία πως θα είναι;

Ναι, μπορώ.

Πώς θα είναι;

Η δημοσιογραφία θα είναι αρκετά προσωποποιημένη. Εγώ θα παίρνω σε περίληψη το ειδησεογραφικό περιεχόμενο που θέλω. Με ενδιαφέρει να πάρω περιεχόμενο μόνο αθλητικό ή μόνο μετεωρολογικό; Αυτό θα εμφανίζεται μπροστά μου εξαιτίας και των αλγορίθμων. Θα έχει μέλλον η ερευνητική δημοσιογραφία, η δημοσιογραφία, δηλαδή η οποία δημιουργεί ιστορίες και αφήγηση και είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί να το καταργήσει κανένας αλγορίθμος και θα έχει σίγουρα και ρεπορτάζ. Γιατί κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να βγει στον δρόμο και να καταγράψει.

Μια συμβουλή προς τα παιδιά που θέλουν να ξεκινήσουν σήμερα δημοσιογραφία ποια θα ήταν;

Έχει μέλλον οτιδήποτε αγαπάμε. Ό,τι έχω κάνει στη ζωή μου -και δούλεψα ασταμάτητα και με κόστος για την υγεία μου- το έχω πετύχει γιατί το έκανα παθιασμένα. Να είναι λοιπόν, παθιασμένοι για ό,τι κάνουν. Αυτό το έχει πει και ο Στηβ Τζομπς «stay hungry stay foolish». Και αυτό ισχύει για όλα τα παιδιά. Και να μην αποθαρρύνονται. Γιατί πλέον υπάρχει μέλλον παντού.

Πώς θα χαρακτηρίζατε τους σημερινούς φοιτητές της δημοσιογραφίας;

Δραστήριους, ενεργητικούς, τολμηρούς. Και το κυριότερο είναι ότι μαθαίνω και εγώ μαζί τους. Είναι πραγματικά μια γενιά που σε εκπλήσσει με τη διάθεσή της να πάει μπροστά και να αλλάξει, με κορυφαίο παράδειγμα το περιοδικό τους, το «Thinking Abyss» που συμπεριλαμβάνει όλο αυτό το τολμηρό, τη δυνατότητα των παιδιών και τη διάθεση να επενδύσουν σε κάτι που πολλές φορές από το περιβάλλον τους λένε «μην πάτε γιατί δεν θα βρεις δουλειά», «τι θα κάνεις εκεί» και τέτοια. Και κάθε χρονιά χαίρομαι πάρα πολύ όταν ανακαλύπτω ουσιαστικά ότι η δημοσιογραφία είναι μάξιμουμ η δεύτερη ή τρίτη επιλογή των περισσότερων. Πρώτη, δεύτερη ή τρίτη και αυτό είναι που με εκπλήσσει ευχάριστα και είναι σημαντικό για μένα, γιατί πάμε μπροστά.

Εφημερίδες, τηλεόραση, ιστοσελίδες: πώς θα πάει αυτή η μάχη;

Εξαρτάται που θέλει να προσανατολιστεί κάποιος. Εγώ θεωρώ ότι για τις εφημερίδες μειώνεται το κοινό, αλλά το αν διαβάζω εγώ μια εφημερίδα, τη Μακεδονία για παράδειγμα, στο χαρτί, αν την λαμβάνω και την διαβάζω online, πάλι το ίδιο περιεχόμενο διαβάζω. Πολλές φορές νομίζω ότι χανόμαστε στο ότι δεν είναι χαρτί. Εγώ πλέον λόγω και του ότι είμαι πια 53 ετών έχω αρχίσει και διαβάζω πολλά βιβλία στο τάμπλετ, που δεν φανταζόμουν ποτέ, αλλά με βοηθάει πολύ από άποψη χρηστικότητας. Όμως διαβάζω το ίδιο περιεχόμενο, άρα γιατί να κάνω αυτό το διαχωρισμό εφημερίδα ή διαδίκτυο; Γιατί είναι εφημερίδα στο διαδίκτυο και μάλιστα πιο εμπλουτισμένη.

Πώς βλέπετε την πορεία της Μακεδονίας;

Νομίζω ότι έχει μέλλον. Καταρχήν είναι ένας ιστορικός τίτλος. Για κάποιον κόσμο μπορεί αυτό να μην σημαίνει τίποτε. Ωστόσο, αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση, το να αναδείξει την ιστορικότητα του τίτλου και το τι σημαίνει για την πόλη, με καινούργια στοιχεία. Νομίζω ότι μπορεί να είναι ένα Μέσο το οποίο είναι σταθμός, γιατί έχει ρίζες. Αυτές τις ρίζες πρέπει να αναδείξει.

Γενικά, ο τοπικός τύπος έξω καλά κρατάει. Στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα δεν κρατά τόσο καλά. Ίσως χρειάζεται να επαγγελματοποιηθεί περισσότερο. Έχει κρατήσει αρκετά ερασιτεχνικά χαρακτηριστικά και γι' αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να απαντήσει στο γεγονός που προκύπτει και από έρευνες, όπως του Reuters, που λέει ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται τα τοπικά μέσα ενημέρωσης περισσότερα από τα πανελλαδικά. Λόγω εγκύτητας. Γιατί εγώ εμπιστεύομαι περισσότερα τα social media; Γιατί διαβάζω την άποψη του γνωστού μου, του φίλου μου, τον οποίο εμπιστεύομαι. Έτσι, λοιπόν με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να κινούμαστε και σε αυτά.

-Με συμμετέχοντες σε διεθνές συνέδριο του οργανισμού DCN

Είστε και στο DSN. Τι δουλειά κάνει αυτός ο διεθνής οργανισμός;

Είναι ένας διεθνής οργανισμός, του οποίου την έδρα φέραμε στη Θεσσαλονίκη και στον οποίο είμαι πρόεδρος. Έχει 18.000 μέλη σε όλο τον κόσμο και ο τίτλος του είναι Digital Communication Network. Είχε έδρα στη Λιθουανία, την Αρμενία και την Εσθονία και πλέον έχει έδρα την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη.

Και αποστολή;

Να βοηθήσει την κατανόηση των ψηφιακών τεχνολογιών. Γι' αυτό δουλεύουμε πάρα πολύ. Ήμασταν από τους πρώτους που είχαμε επισημάνει τη σημασία του TikTok με newsletter, το οποίο δημιουργούμε και στο οποίο καταγράφουμε τις τάσεις που θα επικρατήσουν. Πρόσφατα κάναμε ένα φόρουμ στην Κωνσταντινούπολη σχετικά με τα κρυπτο-νομίσματα και με όλο αυτό το κομμάτι της κρυπτο-οικονομίας. Είναι ένας οργανισμός που έχει μέλλον και νομίζω έχει ένα πολύ ισχυρό παρόν.

Η εξωστρέφεια πάντως είναι μια λέξη σας.

Χαρακτηριστικό, ναι. Νομίζω ότι συνδέεται με την καταγωγή μου. Ο πατέρας μου ελεύθερος επαγγελματίας, η γούνα ήταν εξωστρεφής, οπότε όλο αυτό με επηρέασε και πάντοτε από την αρχή και της πανεπιστημιακής μου καριέρας κοιτούσα προς το εξωτερικό. Γιατί θεωρώ ότι εκεί ανήκει η Ελλάδα. Η Ελλάδα των πολλών ηπείρων και των πολλών θαλασσών.

Πάμε στον ιδιώτη Νίκο Παναγιώτου. Σημερινή οικογένεια;

Δύο παιδιά. Σύζυγος και δύο παιδιά.

Η σύζυγος από εδώ;

Θεσσαλονίκη, από Καλαμαριά, ψυχολόγος.

Και τα παιδιά τι ηλικίας;

Ο γιος μου δευτεροετής φοιτητής στο Πληροφορικής και η κόρη μου στη Β’ Λυκείου.

Τι σημαίνει για σας η οικογένεια;

Το αποκούμπι, το καταφύγιο και το μέλλον μέσα από τα παιδιά. Καταφύγιο, αποκούμπι και...

…και ιδέες. Με την επικοινωνία με τη νέα γενιά.

Και συντροφικότητα.

Ήσασταν Καστοριά, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, πάτε ταξίδια. Που αισθάνεστε σπίτι;

Στην Εγνατία (γελάει).

Κάποιο χόμπι ιδιαίτερο υπάρχει; Ακούω για κωπηλασία και παραγωγή τσίπουρου.

Τσίπουρα, τσίπουρα (γελάει).

Φτιάχνετε;

Κάθε 23 Δεκεμβρίου φτιάχνω τσίπουρα και μάλιστα η ονομασία είναι «Στον Πηγαιμό». Το οποίο μου ήρθε ως ιδέα γιατί είμαι πολύ στο δρόμο.

-Το τσίπουρο που δημιουργεί κάθε χρονιά στην Καστοριά

Που βράζει το καζάνι;

Στην Καστοριά σε ένα χωριό, στο Σταυροπόταμο και είναι πολύ πετυχημένο. Δε σας έφερα κιόλας (γελάει). Σημαδιακή ημερομηνία, γιατί είναι μέσα στον Δεκέμβριο. Στις 6 είναι η γιορτή μου, στις 12 του πατέρα μου και του παιδιού μου, στην 1 ο γάμος μου και στις 23 το τσίπουρο. Όλα συμπυκνωμένα.

Η κωπηλασία;

Ήταν παλιότερα. Μέσα στα χρόνια της αναζήτησης. Τότε έκανα κωπηλασία και μπάσκετ, μετά τα παράτησα γιατί με έλκυε η πολιτική και το διάβασμα, μετά έκανα λίγο στίβο. Δεν ήμουν πάντως πολύ αθλητικός τύπος.

Πώς θα αξιολογούσατε τη συνέντευξη;

Ζεστή, εγκάρδια και πραγματικός πρωινός καφές (γελάει).

Για το τέλος η ερώτηση με το μαγικό ραβδί. Τι θα αλλάζατε στα ελληνικά ΜΜΕ που δεν αλλάζει εύκολα;

Θα άλλαζα τη νοοτροπία του κοινού και όχι τα Μέσα Ενημέρωσης. Να αντιληφθεί το κοινό ότι η ενημέρωση δεν είναι απλά πληροφόρηση και ότι άκουσα κάτι, χάρις στο οποίο ή βάση του οποίου παίρνονται πολύ σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή μου. Να δώσω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για να το θυμηθούμε. Κάποια στιγμή τη δεκαετία του ‘90 όλοι έλεγαν το πόσο συμφέρον είναι το δάνειο στα ελβετικά φράγκα, με αποτέλεσμα να τρέξει ο κόσμος να πάρει δάνεια στεγαστικά σε ελβετικό φράγκο και αυτή τη στιγμή ένα μεγάλο των κόκκινων δανείων να είναι αυτά τα δάνεια εξαιτίας της κακής πληροφόρησης. Και το αναφέρω ως πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα που συνέβη πριν από 30 χρόνια, αφορά τη δική μας γενιά και είναι πολύ σημαντικό. Αυτό θα άλλαζα, το να αντιληφθούν και τα Μέσα Ενημέρωσης, αλλά και το κοινό ότι πλέον θα πρέπει να επενδύσουμε στην ενημέρωση και όχι στην εντυπωσιοθηρεία και όχι στο να προσπαθώ να μιμηθώ τα social media. O καθένας είτε ζευγάς ζευγάς είτε παπάς παπάς.