Πρωινός καφές με τον διανοούμενο-θεολόγο Χρυσόστομο Σταμούλη (βίντεο)

Πασχαλινός και…θρησκευτικός ο σημερινός «πρωινός καφές». Ο καλεσμένος μας είναι ο καθηγητής της Δογματικής και Συμβολικής Θεολογίας στο τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ Χρυσόστομος Σταμούλης, ένας διανοούμενος θεολόγος με τον οποίον κουβεντιάσαμε στο όμορφο καφέ «Tabya», απέναντι από τη Φιλοσοφική Σχολή.

«Είναι κάτι σαν το δεύτερο γραφείο μου» μάς είπε στην αρχή της κουβέντας μας που κράτησε πάνω από 35 λεπτά. Μαζί πιάσαμε το νήμα της ζωής του, ξεκινώντας από την Άφυτο της Χαλκιδικής και τον Κορυδαλλό του Πειραιά και αφού περάσαμε από το Βελιγράδι φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη που τόσο αγαπά.

Όσο για τη φράση κλειδί, ήταν σίγουρα αυτό που μονολογούσε ο πατέρας του φεύγοντας από τη ζωή: «Όλοι μαζί, όλοι μαζί».

Υπάρχει πρωινός καφές στη ζωή σας;

Χωρίς αυτόν δεν γίνεται.

Τι είδους είναι και που τον πίνετε;

Τον πρώτο καφέ της ημέρας πίνω πάντα με την Ιωσηφίνα, τη γυναίκα μου, στο κρεβάτι εδώ και 34 χρόνια. Τον ετοιμάζουμε εναλλάξ: τη μία μέρα εγώ την άλλη αυτή και είναι ελληνικός, διπλός σκέτος.

Γιατί Χρυσόστομος;

Έτσι λεγόταν ο παππούς μου, ο πατέρας του πατέρα μου.

Υπήρχε μια σχέση με την Εκκλησία γενικότερα;

Το κανονικό μας επίθετο ήταν Παπανικολάου. Ερχόμαστε από μια οικογένεια, όπου ο παππούς ήταν παπάς, ο παπά Νικόλας. Έχει βρεθεί σε αρχεία της Κασσάνδρας η ιστορία της οικογένειάς
μας και έχουμε φτάσει πίσω στο 1828. Πριν από κάποια χρόνια από μια γιαγιά Σταμούλω, το επίθετο άλλαξε και έγινε Σταμούλης (γελάει). Μάλιστα, όταν ο πατέρας μου πήγε να γράψει την
νεογέννητη αδελφή μου στην κοινότητα τον ρώτησαν: Σταμούλη ή Παπανικολάου; Και εκείνος σχεδόν θιγμένος απάντησε: «Εγώ Σταμούλης η κόρη μου Παπανικολάου;»

Γεννηθήκατε στην Άφυτο Χαλκιδικής. Οι γονείς, το σπίτι, το περιβάλλον πως ήταν;

Ένα πέτρινο αφυτιώτικο σπίτι, χτισμένο το 1959, όταν οι γονείς μου γκρέμισαν το σπίτι του παππού που ήταν πάλι πέτρινο και κάποτε ήταν η έδρα της Χωροφυλακής επί τουρκοκρατίας και έκτισαν το δικό τους σπίτι. Μείναμε εκεί 3 χρόνια από τότε
που γεννήθηκα και το 1967 οι γονείς μου αποφάσισαν ότι πρέπει να μετακομίσουν σε κάποια πόλη για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα. Και επειδή στη Θεσσαλονίκη, όπου ο πατέρας μου
ήθελε να πάει ως υπάλληλος-νοσοκόμος στις φυλακές, δεν υπήρχε θέση πήγαμε στον Πειραιά, στον Κορυδαλλό.

Τι θυμάστε από τη Χαλκιδική;

Πολύ λίγες αναμνήσεις γιατί ήμουν πολύ μικρός. Απλώς θυμάμαι μια κατσικούλα που είχαμε στην αυλή στο σπίτι μας κάτω από μια ροδιά.

Και μετά Πειραιάς και Κορυδαλλός. Δύσκολες γειτονιές.

Δύσκολες γειτονιές. Μιλάμε για το 1967. Δύσκολες, αλλά και όμορφες. Ανθρώπινες. Αλάνες, χώμα, ταράτσες με καραγκιόζη, χαρταετοί, ποδήλατα, ελευθερία και καμήλες που ερχόντουσαν στη γειτονιά και εμείς ακολουθούσαμε.

Καμήλες;

Ναι, δύο φορές με έχασαν από το σπίτι μου. Τη μία εξαφανίστηκα γιατί ακολουθούσα μια καμήλα και την άλλη έναν αρκουδιάρη. Την πρώτη φορά με βρήκε με δυσκολία η μάνα μου καθώς έψαχνε και της είπαν ότι ένας μικρός είναι πίσω από την καμήλα, που έκανε με το αζημίωτο βόλτες στις γειτονιές.

Τη δεύτερη τα πράγματα ήταν εύκολα, όταν άκουσε ότι πέρασε ένας αρκουδιάρης και είπε ότι αυτός θα είναι από πίσω. Ήμουν πλέον σεσημασμένος (γελάει).

Και μια αδελφή στο σπίτι;

Η Χαρούλα, πέντε χρόνια μεγαλύτερη μου.

Στο Πειραιά πήγατε στο Δημοτικό;

Έκανα μία εβδομάδα Δημοτικό στον Πειραιά και αμέσως μετά Θεσσαλονίκη.

Στο Διοικητήριο;

Στο 52 ο Δημοτικό Σχολείο στην Κασσάνδρου, δίπλα στο Υδραγωγείο.

Γιατί Θεσσαλονίκη;

Γιατί ήταν κοντά στο χωριό. Εδώ ήταν οι συγγενείς, εδώ ήταν και οι γονείς και η αδελφή της μητέρας μου.

Πώς προέκυψε η περαιτέρω σχέση με τη θρησκεία;

Έτσι γεννήθηκα. Ο πατέρας μου ήταν ψάλτης και μουσικός, μαθητής του αδελφού του Σουγιούλ στο ακορντεόν και ψάλτης στην Αγία Αικατερίνη στον Πειραιά. Άνθρωπος βαθιά ζυμωμένος με το τραγούδι και καλλίφωνος. Και ο παππούς μου ο Χρυσόστομος ήταν καλλίφωνος, αλλά καθώς έλεγε ο πατέρας μου είχε λίγη φωνή ενώ ο ίδιος είχε και όγκο φωνής. Στο χωριό λέγανε ότι όταν έψαλε μπορούσε να γκρεμίσει τα κεραμίδια.

Αυτός ήταν, που κάποια Χριστούγεννα μού έφερε μια κόκκινη
Hohner μελόντικα Alto και έτσι ξεκινήσαμε με τη μέθοδο «Σουγιούλ» για ακορντεόν να μαθαίνω μουσική. Την ίδια περίπου εποχή στην Ε΄ Δημοτικού εντάχθηκα στην παιδική χορωδία της
Αναλήψεως. Από τότε η ζωή μου συνδέθηκε και με τις χορωδίες και με τις εκκλησίες. Η μουσική και η Εκκλησία είναι οι δύο φύσεις μου.

Λέω συχνά ότι είναι διφυσίτης Χαλκηδόνιος, η μία φύση είναι η
θεολογική και η άλλη η μουσική, ενωμένες ασυγχύτως και αδιαιρέτως σε ένα πρόσωπο.

Σχολείο πού πήγατε;

Δημοτικό, όπως είπαμε, στο 52ο, μετά στο Γυμνάσιο ήμουν κάτι σαν μετανάστης, τσιγγάνος. Μια τάξη στο Κουλέ Καφέ στο 7 ο , μετά επειδή οι γονείς μου θεώρησαν ότι το 2ο στην Ικτίνου είναι
καλύτερο σχολείο, είχαμε και κάποιους φίλους εκεί, πήγα εκεί για δύο χρόνια, μετά έγιναν τα μικτά σχολεία οπότε μάς πήραν κάποια αγόρια και μάς πήγαν στο 3ο στην Καρόλου Ντηλ που έγινε στη συνέχεια το 15ο Λύκειο. Εκεί κάθισα μια χρονιά στην Α΄ Λυκείου και επειδή η τρέλα μου και η αγάπη μου για την ενορία της Ανάληψης και τις μουσικές μας δράσεις ήταν μεγάλη η οικογένεια νοίκιασε σπίτι στα Ανατολικά για να πάει ο γιος
στην παρέα του (γελάει). Και έκανα Β΄ και Γ΄ Λυκείου στο 5 ο στην Ανθέων.

Είχατε αποφασίσει να πάτε στη Θεολογική;

Είχα αποφασίσει να γίνω μουσικός. Ήμουν μαθητής στο φλάουτο στο Κρατικό και στο Μακεδονικό Ωδείο και δεν ήθελα να ασχοληθώ με τα γράμματα, ήθελα να γίνω φλαουτίστας.

Πήγαινα πολύ καλά στο φλάουτο, είχα υποτροφίες στα Ωδεία, οπότε κάποια στιγμή με πιάνει ο πατέρας μου και μου λέει: «Ωραία, εντάξει η μουσική, αλλά θα πεθάνεις μουσικός στην ψάθα, σε καμιά μπάντα του Στρατού και της Χωροφυλακής θα παίζεις φλάουτο». Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι τότε δεν υπήρχε η μουσικολογία. Μου λέει λοιπόν, «εγώ σε έβαλα στη μουσική, αλλά
πρέπει να πας πανεπιστήμιο». Τότε είπα ότι αν κάνω κάτι θα κάνω μόνο Θεολογική.

Οι σχέσεις σας με τα μαθήματα πως ήταν; Ήσασταν καλός μαθητής;

Πήρα απολυτήριο με 15 και 1/13. Με πολύ καλούς βαθμούς στα θεωρητικά, αλλά πολύ χαμηλούς βαθμούς στη Φυσική, τη Χημεία και τα Μαθηματικά. Βέβαια, αυτές τότε ήταν καλές βαθμολογίες και μάλιστα για κάποιον που δεν πολυδιάβαζε.

Φαντάζομαι ότι ήσασταν αθλητικός τύπος. Με αυτό το ύψος. Αλήθεια πόσο είστε;

Ένα μέτρο και ογδόντα εννέα εκατοστά είμαι. Έπαιζα μπάσκετ. Ξεκίνησα εντελώς τυχαία. Δεν ήταν πολύ της μόδας τότε το μπάσκετ. Τότε πήγαινα με έναν φίλο μου τον Κώστα τον Μαναβή
στο Καυταντζόγλειο να δούμε τον Ηρακλή. Τζάμπα ματς, πιάναμε έναν μεγαλύτερο από το χέρι και μπαίναμε προσποιούμενοι πως ήμασταν τα παιδιά του.

Σε μια επιστροφή από αυτούς τους αγώνες που βλέπαμε και τον Χατζηπαναγή σταματήσαμε στο τσιμεντένιο γήπεδο του μπάσκετ
του Ηρακλή που είχε τότε ξύλινες μπασκέτες. Εκεί έκαναν τότε προπονήσεις μεταξύ των άλλων ο Ναλμπάντης, ο Τσουμής και ο Καρατζουλίδης που τότε πρέπει να ήταν ή εφηβικό ή παιδικό. Μου λέει τότε ο Κώστας: «Ξέρεις μπάσκετ να παίξουμε;»
Τού λέω: «Δεν έχω πιάσει ποτέ μπάλα στα χέρια μου». Παίξαμε και πήγα θαυμάσια. Ενώ στο ποδόσφαιρο ήμουν ψηλός και γι’ αυτό έπαιζα τερματοφύλακας δεν είχα χαμηλό κέντρο βάρους.
Από τότε λάτρεψα την πορτοκαλί μπάλα, το χαιρόμουν και έτσι κάποια στιγμή πήγα στο παιδικό του Ηρακλή.

Όλα αυτά, βέβαια, επειδή το γήπεδο του Ηρακλή ήταν κοντά στο σπίτι μου, στη γειτονιά μου, ενώ εγώ ήμουν και είμαι Άρης.

Ο πατέρας μου μάλιστα δεν το ήθελε αυτό γιατί έλεγε ότι «δεν θα γίνεις καλός μαθητής και θα ασχολείσαι όλο με τις μπάλες». Θυμάμαι μερικές φορές με είχε πιάσει ο γαμπρός μου, ο Δημήτρης, να κάθομαι κάτω από το σπίτι μας στην
Κασσάνδρου και να βλέπω το μπαλκόνι. Με ρωτά: «Τι κάνεις εδώ ρε;» «Περιμένω να σβήσει το φως και να φύγει ο πατέρας μου για να ανέβω επάνω», του είπα. «Γιατί;» «Γιατί πηγαίνω για μπάσκετ και δε θέλω να με δει γιατί θα με μαλώσει» (γελάει).

Και η Θεολογική πως προέκυψε;

Δίνω πανελλαδικές εξετάσεις, αλλά εκείνη την πρώτη χρονιά δεν ήμουν έτοιμος και έγραψα πολύ μέτρια. Την επόμενη εργάστηκα πολύ σκληρά για να ξαναδώσω, αλλά τότε οι πανελλαδικές είχαν το εξής χαρακτηριστικό: ήταν σε δύο τάξεις, στη Β΄ και στη Γ΄ Λυκείου και εγώ μπορούσα να διορθώσω μόνο τη μία τάξη και όχι και τις δύο.

Διάβασα, λοιπόν για μια τάξη, πήγα πάρα πολύ καλά, πήρα πολύ καλούς βαθμούς, υψηλότερη βαθμολογία από αυτήν που χρειαζόταν για να μπω, αλλά έμεινα πάλι εκτός γιατί έγινε κάτι που δεν είχα υπολογίσει. Άλλαξε το σύστημα και έπρεπε να
δηλώσεις ή με το παλιό ή με το καινούργιο. Εγώ δήλωσα με το παλιό, αλλά με το παλιό έμπαινε μόνο το 10% και αν και είχα γράψει πολύ καλά δεν μπήκα. Οπότε έφυγα στο Βελιγράδι.

Να σπουδάσετε τι;

Θεολογία. Στη Θεολογική σχολή του Βελιγραδίου το 1983.

Με Τίτο και σοσιαλισμό;

Ο Τίτο είχε πεθάνει, αλλά η αύρα του ήταν παντού. Σοσιαλισμός που τον μυρίζεις, όπως και το χιόνι και Θεολογία με τους τρεις σπουδαίους μαθητές του Ιουστίνου Πόποβιτς, νυν Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, τον Αθανάσιο Γιέφτιτς, τον Ειρηναίο
Μπούλοβιτς και τον Αμφιλόχιο Ράντοβιτς. Που ήταν τότε 3 σπουδαίοι Αρχιμανδρίτες και μετέπειτα Μητροπολίτες και πολύ σημαντικές φωνές της σερβικής Θεολογίας. Αυτό μού έδωσε
ένα άλλο φως.

Στο Βελιγράδι έμαθα να διαβάζω, έδινα εξετάσεις προφορικές στα σέρβικα, σε μια αίθουσα όπου ήμασταν 100 φοιτητές και μπροστά
ο καθηγητής και ο εξεταζόμενος. Ζόρικα πράγματα, εκεί δεν μπορούσες να κρυφτείς. Πέρασα και τα 4 μαθήματα που είχα την πρώτη χρονιά και έδωσα εξετάσεις στην Ελλάδα, όπου και
ήρθα τρίτος και έτσι το 1984 μετακόμισα από το Βελιγράδι στη Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης.

Πώς ήταν τα φοιτητικά χρόνια;

Όμορφα και δημιουργικά. Έκανα ένα χρόνο στο Βελιγράδι, τρία στη Θεσσαλονίκη και αμέσως μετά τον Ιούλιο του 87 που ορκίστηκα έφυγα για το Durham της Αγγλίας για να κάνω μεταπτυχιακό.

Πώς ήταν οι σπουδές τότε εδώ; Δεν ήταν και πολύ της μόδας. Ή ήταν;

Ήταν μαγικά. Η σχολή είχε πολλούς φοιτητές και το κλίμα ήταν πιο ωραίο γιατί τη δεκαετία του ‘80 είχαμε πάρα πολλές θεολογικές συζητήσεις. Θεολογία και μαρξισμός, θεολογία και
υπαρξισμός. Το θεολογικό δοκίμιο πουλούσε άγρια, σήμερα δεν πουλάει τίποτα.

Εκεί βέβαια γνώρισα και τον σπουδαίο δάσκαλο μου Νίκο Ματσούκα με τον οποίον μετέπειτα έκανα το διδακτορικό.

Πως ήταν η εμπειρία στο Durham της Αγγλίας;

Εκπληκτική εμπειρία. Το Durham είναι δίπλα στον Νιουκάστλ και θεωρείται το τρίτο κατά κανόνα καλύτερο πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας, μετά από Οξφόρδη και Κέμπριτζ. Και η Θεολογική του Σχολή τις πιο πολλές φορές είναι στις πρώτες
Σχολές στην αξιολόγηση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μια μικρή πόλη 17.000 κατοίκων ήταν το Durham,
κυρίως φοιτητούπολη. Μια ζωή φοιτητική, δίπλα σε ένα ποτάμι, με κανό, κολλέγια και ωραία campus. Διπλά ξένος, Έλληνας και Ορθόδοξος. Θυμάμαι κάναμε τη Θεία Λειτουργία με τον
πατέρα Γεώργιο Δράγα, σε ένα αγγλικανικό Chapel που μας παραχωρούσαν, γιατί δεν είχαμε. Σε αυτό το κάστρο του Durham και τον καθεδρικό του Ναό έχει γυριστεί και ένα μέρος του Xάρι
Πότερ.

Έχοντας όλη αυτή την εκπαίδευση από πίσω σας προσγειωθήκατε στο ΑΠΘ και σε θέση καθηγητή. Πως έγινε αυτό;

Νομίζω ότι μπήκα από ατύχημα. Τι εννοώ; Πάντα οι καθηγητές είχαν μαθητές που έλεγαν ότι είναι του περιβάλλοντός του. Εγώ δεν ανήκα σε κάποιο τέτοιο περιβάλλον και κάποια στιγμή όταν γύρισα από την Αγγλία συνδέθηκα με το Νίκο Ματσούκα.

Πήγα και τού έδειξα τη δουλειά μου και αυτός ενθουσιάστηκε γιατί είχα σχεδόν τελειώσει το master μου στα αγγλικά και μού είπε να το κάνουμε διδακτορικό. Με θέμα τη Θεοτόκο στη διδασκαλία του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας και τη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο. Υπήρξε, λοιπόν μια πολύ καλή επικοινωνία με τον Νίκο Ματσούκα, οι σχέσεις μου με τους δασκάλους μου ήταν πάρα πολύ καλές και ήμουν ο άνθρωπος που πήρε τη
θέση στα 30 του, όντας εκτός συστήματος. Με την έννοια ότι δεν είχα κάποια στενή επαφή.

Πότε εκλεγήκατε καθηγητής;

Το 1994, σε ηλικία 30 χρόνων έγινα λέκτορας.

Είστε στο πανεπιστήμιο 31 χρόνια. Πως είναι ο απολογισμός;

Καταρχήν να πω ότι νιώθω περίεργα γιατί είμαι πλέον το αρχαιότερο μέλος ΔΕΠ του Τμήματος Θεολογίας.

Κάνατε και διοίκηση: δύο θητείες ως πρόεδρος του Τμήματος και τρία χρόνια ως Κοσμήτορας.

Ευγνώμων είμαι, σε Θεό και ανθρώπους. Διότι ήταν όμορφα χρόνια, με πολλή δημιουργία και με καλούς φίλους. Δυσκολίες υπάρχουν πάντα, έτσι  είναι η ζωή, αλλά στο τέλος μένει η αγάπη. Πολύ καλή επικοινωνία είχα και συνεχίζω να έχω και με
τους φοιτητές.

Οι φοιτητές αλλάζουν;

Αλλάζουν. Όπως και εμείς. Όλοι μας αλλάζουμε. Και σήμερα έχουμε πάρα πολύ καλούς φοιτητές, όπως είχαμε και στο παρελθόν, απλώς σήμερα πρέπει να κάνουν και άλλα πράγματα για να έχουν μια καλή επαγγελματική πορεία. Τα χρόνια ήταν
όμορφα. Γενικά τα χρόνια μου είναι όμορφα. Νιώθω ευγνώμων. Από την Άφυτο και τον Πειραιά μέχρι τη σημερινή μου ζωή, την οικογένειά μου, τα παιδιά μου. Δόξα τω Θεώ.

Τι κάνει ο Άρχων Διδάσκαλος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως;

Στηρίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το οικουμενικό του έργο. Είναι ο υψηλότερος τίτλος που μπορεί να δώσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Πατριάρχης σε έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο. Είχα την τιμή και τη χαρά πριν από δύο χρόνια να
έρθει ο Οικουμενικός Πατριάρχης στη Θεολογική Σχολή, στο εκκλησάκι μας, μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και αρκετούς άλλους Μητροπολίτες για να μου απονείμει το οφφίκιο του Άρχοντος Διδασκάλου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Η Θεολογική Σχολή έζησε μια γιορτινή μέρα. Γέμισε ο τόπος από ανθρώπους.

Για εσάς τι σήμαινε αυτό;

Απονομή δώρου. Ό, τι μάς συμβαίνει εδώ είναι ένα δώρο. Δε λέω ότι δεν το αξίζουμε, προφανώς κάτι αξίζει ο καθένας μας, αλλά πολλοί άνθρωποι αξίζουν, αλλά δεν λαμβάνουν στο τέλος το δώρο της αξίας τους και της αξιοσύνης τους.

Σημαντικό κομμάτι της ζωής σας και η μουσική.

Ναι βέβαια, ο άλλος μου εαυτός.

Κάνατε μουσικές σπουδές στο Μακεδονικό και στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και διευθύνεται τη Μεικτή Χορωδία «Άγιος
Ιωάννης ο Χρυσόστομος» που πλέον λέγεται Μεικτή Χορωδία «Φωνές» Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας Θεσσαλονίκης. Είναι κάτι διαφορετικό από το να διδάσκεται;

Προφανώς και η δημιουργία δεν είναι ίδια, αλλά έχουν ομοιότητες. Θυμάμαι στο βιβλίο «Τα καθ’ εαυτόν» του Χρήστου Γιανναρά. Εκεί έχει μια φωτογραφία με σηκωμένα τα χέρια και γράφει: ο δάσκαλος είναι σαν το μαέστρο. Και μου λέει ο
δάσκαλός μου Νίκος Ματσούκας: «Ναι, αλλά εσύ είσαι μαέστρος». Θέλω να πω ότι όταν κανείς μιλάει και έχει την εμπειρία της μουσικής και της διεύθυνσης, δηλαδή αυτό με το οποίο εγώ
ασχολούμαι εδώ και πολλά χρόνια, προφανώς και έχει μια δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας. Ο δάσκαλος πρέπει να έχει χαρακτηριστικά επικοινωνίας. Άρα, υπάρχουν κοινά στοιχεία, αλλά βεβαίως και διαφορές. Αλλά δημιουργία είναι και στη μία και στην άλλη περίπτωση.

Για παράδειγμα εγώ δε χρησιμοποιώ πολλά βιβλία όταν κάνω
μάθημα. Και με ρωτούν συχνά οι φοιτητές μου γιατί τα κουβαλάω αφού δεν τα διαβάζω πολύ στο μάθημα. Και λέω ότι κάθε μάθημα είναι μια καινούργια δημιουργία. Είναι η πρόκληση, είστε
εσείς, είναι τα μάτια σας, είναι ο χώρος, είναι η στιγμή, είναι αυτό που τρέχει γύρω μας. Οι παραδόσεις μας δεν είναι νεκρές, παίρνουμε μια ύλη και απλά τη λέμε, τη διαβάζουμε. Αυτό το
παίρνουν τα παιδιά και από έναν υπολογιστή.

Ο χαρακτηρισμός διανοούμενος θεολόγος σας καλύπτει;

(Σκέφτεται). Αν το πούμε με τη γενικότερη έννοια του όρου, ναι. Αν και δεν είμαι βέβαιος για το τι σημαίνει η λέξη διανοούμενος.

Θα έλεγα πάντως ότι δεν είστε ένα κλασσικό παράδειγμα θεολόγου.

Έχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι είμαι μουσικός, δηλαδή ένας άνθρωπος που μεγάλωσε μέσα στην τέχνη. Γι΄ αυτό λέω πάντα στους φοιτητές και στους συναδέλφους μου: «Δεν μπορούμε να κάνουμε Θεολογία κλεισμένοι στα γραφεία μας. Αυτός είναι ένας στείρος ακαδημαϊσμός».

Είστε υπέρ των ανοιχτών θυρών γενικά;

Δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα από τη συνάντησή μας με τους άλλους.

Και θα δεχτείτε και τον σκουλαρικά που έρχεται στην Εκκλησία φαντάζομαι.

Αυτά είναι αυτονόητα πράγματα. Οι άνθρωποι μπορεί να έρχονται όπως θέλουν, αρκεί να σέβονται αυτό που συμβαίνει.

Σε αυτό το πλαίσιο είναι καλό που η Θεσσαλονίκη έχει έναν νέο Μητροπολίτη, που φαίνεται να κινείται σε αυτή την κατεύθυνση;

Σπουδαίος φίλος και σπουδαίος εκκλησιαστικός άνδρας. Είμαι πολύ χαρούμενος με αυτή την εκλογή στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και ήδη αυτός τον τελευταίο ενάμιση χρόνο που βρίσκεται στην πόλη έχει δώσει περισσό αέρα και μεγαλύτερες αναπνοές. Έχω πει πολλές φορές ότι ζούμε στη Θεσσαλονίκη μια ωραία συγκυρία, μια άνοιξη. Πολιτιστική, πολιτική, ανθρωπιστική,
εκκλησιαστική. Έρχονται συνεχώς μηνύματα καλά από την Κρατική Ορχήστρα, το Κρατικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.

Ο κόσμος έχει σήμερα ανάγκη από ένα ανανεωμένο «μαζί» και σε αυτό το ανανεωμένο «μαζί» συμβάλλει ο Μητροπολίτης μας σήμερα.

Αυτά είναι που σας αρέσουν στη Θεσσαλονίκη. Κάτι που δεν θα σας αρέσει;

Δε μου αρέσει ότι καμιά φορά έχουμε το σύνδρομο της συμπρωτεύουσας. Πάντα αυτό το συμπρωτεύουσα και το συμβασιλεύουσα δημιουργούν μέσα μας μια συνθήκη αδυναμίας
διαλόγου με το πραγματικό.

Ας είμαστε ειλικρινείς: αυτό το κουβαλάμε και μάς δημιουργεί μια
κλειστότητα και μια επιθετικότητα ή και μια ανάγκη ετεροπροσδιορισμού. Εγώ δεν είμαι αυτό που είναι ο άλλος, εγώ δεν είμαι Αθηναίος, εγώ δεν είμαι καθολικός. Δεν το έχουμε όμως ανάγκη.

Είναι τόσο όμορφη η πόλη μας και έχει δημιουργήσει στο παρελθόν τόσο σπουδαία πράγματα στον πολιτισμό, την ιστορία, τις τέχνες, τα γράμματα και τον αθλητισμό που δεν το χρειαζόμαστε.

Ένας Ιεράρχης που σας εκφράζει ποιος είναι;

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Αυτή τη στιγμή από τους εν ζωή Ιεράρχες μας ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι μια συγκλονιστικά μεγάλη μορφή για την Ορθοδοξία. Θα μείνει στην ιστορία για τα τεράστια βήματα που έκανε. Ένας σώφρων
άνθρωπος που αγαπάει την Εκκλησία, από τους παλιούς εκκλησιαστικούς άνδρες, γεννημένος στην Ίμβρο, με καλά θεολογικά γράμματα, αλλά πάνω απ’ όλα με πολλή αγάπη για την Εκκλησία και τον κόσμο ολάκερο.

Μαζί με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο θα έβαζα και τον μακαριστό πλέον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο. Με τα ίδια
χαρακτηριστικά και την ίδια δυναμική.

Διάλογος μεταξύ των θρησκειών. Να γίνει;

Ναι, βεβαίως. Μα δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Η γνωριμία δεν πρέπει να μάς φοβίζει. Είναι σημαντικό να μπορούμε να επικοινωνούμε με τον άλλον και να τον γνωρίζουμε. Ξέρετε ποιο
είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα; Όταν δεν γνωρίζουμε το άλλο, τον δαιμονοποιούμε και το βάζουμε απέναντι μας. Η άγνοιά μας μάς κάνει να δαιμονοποιούμε ανθρώπους και πράγματα. Αν τον
γνωρίσεις μπορείς να τον αποδεχτείς ή και όχι. Δεν σημαίνει ότι άμα συναντηθείς με κάποιον θα συμφωνήσεις κιόλας μαζί του. Ο διάλογος δε στοχεύει πάντα σε συμφωνία, αλλά στη γνωριμία
και στην ανάπτυξη δράσεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ζωής. Η πρόοδος της ζωής προϋποθέτει την ετερότητα.

Σήμερα υπάρχει έντονος θρησκευτικός φονταμενταλισμός. Σας ανησυχεί αυτό;

Πολύ. Χρόνια διδάσκω το μάθημα της Εισαγωγής στον Θρησκευτικό Φονταμενταλισμό. Εσχάτως, μάλιστα, ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος, καλό φίλος και συμφοιτητής αγκάλιασε μια ιδέα μου και ιδρύσαμε στη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως το Διεθνές Παρατηρητήριο
Θρησκευτικού Φονταμενταλισμού.

Είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου της Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως, που εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, έχει πάρει ΦΕΚ και τον Ιούνιο από τις 13 μέχρι τις 15 έχουμε το πρώτο μας συνέδριο, με θέμα «Θρησκευτικός φονταμενταλισμός: η γέννηση και η εξέλιξη ενός φαινομένου». Θα έρθουν 25 ομιλητές από όλο τον κόσμο, πολλοί φοιτητές, αλλά και άνθρωποι διαφορετικών θρησκευτικών ταυτοτήτων που σκέφτονται και αγωνιούν.

Ποια είναι η προσπάθειά σας;

Να συμβάλλουμε στον περιορισμό του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Μέσα από ερευνητικές διαδικασίες και δράσεις που θα οργανώσουμε τα επόμενα χρόνια. Θέλουμε να
ξεκινήσουμε από το νηπιαγωγείο και να φτάσουμε όσο πιο ψηλά μπορούμε. Να μάθουν οι άνθρωποι τι σημαίνει θρησκευτικός φονταμενταλισμός και να κατανοήσουν ότι η θρησκεία πρέπει να είναι το υλικό της ενότητας και όχι το υλικό της σύγκρουσης των κοινωνιών.

Δεν πιστεύω ούτε στη σύγκρουση των πολιτισμών ούτε στη σύγκρουση των θρησκειών. Σύγκρουση των εξουσιών υπάρχει
και όταν εργαλειοποιούνται οι θρησκείες και οι πολιτισμοί τότε έχουμε πρόβλημα.

Η θρησκεία πρέπει να αναμειγνύεται με την πολιτική;

Η θρησκεία από τη στιγμή που έχει θεσμικό χαρακτήρα δεν μπορεί παρά να διαλέγεται και να ζει στο κέντρο της πόλεως. Και να έχει πολιτικό λόγο, εξάπαντος όχι κομματικό. Η Εκκλησία έχει
δομή και θεσμικό χαρακτήρα. Αυτός, βέβαια, ο χαρακτήρας πρέπει να είναι διακονικός του ανθρώπου, όχι εξουσιαστικός, αυτή είναι η διάκριση. Θεσμικός χαρακτήρας διακονικός, όχι
εξουσιαστικός.

Τι σημαίνει για εσάς το Πάσχα;

Σημαίνει τη νίκη του θανάτου και την Ανάσταση του σταυρωμένου έρωτα, του Χριστού. Ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος λέει ότι «ο εμός έρως εσταύρωται». Έρωτας είναι ο Χριστός, απλά οι Χριστιανοί δεν το καταλαβαίνουν γιατί ζούμε πολλές φορές την
εξουσιαστική ματαιοδοξία του ανέραστου. Προσδοκία επέκτασης είναι η Ανάσταση.

Μια πασχαλινή ευχή;

Να συναντηθούμε όλοι μαζί, να βρεθούμε με τους ανθρώπους μας, να βιώσουμε το βαθύ μυστήριο του πάθους του Σταυρού και της Ανάστασης του Θεανθρώπου, του Χριστού και να μιμηθούμε την κίνηση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Θεού Λόγου, ο οποίος εξήλθε από μια βεβαιότητα τριαδική, προκειμένου να προσλάβει αυτό που δεν είναι, την ετερότητα, για
να ζήσει μαζί της την αιώνια αγάπη. Άρα, η ευχή είναι αυτό που μονολογούσε ο πατέρας μου φεύγοντας μέσα τον καρκίνο: «Όλοι μαζί, όλοι μαζί».

Πάμε στον ιδιώτη Χρυσόστομο Σταμούλη. Πως είναι η οικογένεια; Δύο παιδιά;

Ναι, ο Θανάσης και η Αλεξάνδρα.

Πόσα χρόνια γάμου;

Από το 1991, άρα 34.

Συνταγή επιτυχίας υπάρχει;

Με τη γυναίκα μου είμαστε σχεδόν από παιδιά μαζί, από το 1983.

Το μυστικό;

Η αγάπη, η αίσθηση ότι τίποτα δεν είναι εύκολο στη ζωή. Άθλημα είναι η σχέση, η οποιαδήποτε σχέση, άθλημα για αθλητές μεγάλων δρόμων. Πολλές φορές θα χάσουμε το δρόμο, θα χαθούμε. Το θέμα είναι η διάθεση να επανέλθουμε, να συγχωρεθούμε. Η συγχώρεση έχει την έννοια του να μπορέσουμε να χωρέσουμε στον ίδιο τόπο, με τις δυνάμεις μας και με τις αδυναμίες μας. Να κενωθούμε, να αφήσουμε χώρο για τον άλλο. Γεγονός που δηλώνει ευθύς εξαρχής την απομάκρυνσή μας από τις βεβαιότητες.

Τα παιδιά; Η κόρη ηθοποιός και ο γιος;

Ο Θανάσης είναι πολιτικός επιστήμονας με πολύ καλές σπουδές στην Ελλάδα και στην Μεγάλη Βρετανία. Εργάστηκε επί οκτώ χρόνια στο εξωτερικό ως ενεργειακός επιστήμονας, γιατί
ασχολείται πλέον με την ενέργεια και τώρα εδώ και ένα χρόνο, αφού έγινε πρώτα Βρετανός υπήκοος, επέστρεψε στην Ελλάδα. Είναι καλά, χαρούμενος και δημιουργικός. Τον παντρέψαμε πριν από δύο χρόνια, έτσι δεν το λέμε, με τη νύφη μας την Αγγελική, ένα εξαιρετικό κορίτσι, πτυχιούχο της φιλολογίας, με master στη διοίκηση ακαδημαϊκών μονάδων.

Η κόρη;

Η κόρη είναι ηθοποιός, τελείωσε το τμήμα θεάτρου του ΑΠΘ ύστερα από πενταετείς σπουδές. Και το έκανε με ενθουσιασμό και με αγάπη. Είναι πλέον στην Αθήνα, σήμερα τα ξημερώματα ήρθε για να γιορτάσουμε όλοι μαζί το Πάσχα. Μόλις τελείωσε την παράσταση «Η μητέρα του σκύλου» του Παύλου Μάτεσι στο Ακροπόλ, όπου και εργάζεται ανάμεσα στα υπόλοιπα και ως stage manager. 

Τι μουσική σας αρέσει; Εδώ δίπλα έχουμε πολλά βινύλια.

Πλέον μου αρέσει πολύ η ορχηστρική μουσική. Και φυσικά η ελληνική έντεχνη. Αν με ρωτούσατε που χτυπάει η καρδιά μου, θα σας έλεγα στον Χατζιδάκις. Τον λατρεύω, όπως και πολλούς 
άλλους. Τον Θεοδωράκη, τον Κουγιουμτζή, αλλά και ξένους. Πολλές ώρες με συντρόφεψαν στη ζωή μου οι Jethro Tull και ο Ian Anderson. Στο Bελιγράδι, στο φοιτητικό μου δωμάτιο, είχα πάνω
από το κρεβάτι μου μια μεγάλη αφίσα με τον Ian Anderson με μεσαιωνική στολή (γελάει).

Βιβλίο που σας άρεσε τώρα τελευταία;

Yπάρχουν πολλά ωραία βιβλία. Ακολουθώ πιστά τα βιβλία του φίλου μου του Ισίδωρου του Ζουργού. O Ισίδωρος έχει μια εξαιρετική γραφή, γράφει πολύ βέβαια. Το τελευταίο βιβλίο του,
«Παλιές και νέες χώρες» ήταν μικρό και κάποιος του είπε, εντάξει, αλλά «το υπόλοιπο μισό που είναι;» (γελάει).

Και εσείς γράφετε βιβλία.

Και εγώ γράφω. Πλέον τα βιβλία μου πρέπει να έχουν φτάσει τα 15. Το τελευταίο ήταν το «Mind the Gap. Κείμενα για μια θεολογία στο ύψος της αγάπης» που εκδόθηκε πριν από ένα μήνα, από τις
εκδόσεις «Αρμός».

Μότο ζωής έχετε;

Ναι, αυτό που λέω στα παιδιά μου και σε όλους τους μαθητές μου. Ξυπνήστε το πρωί, κάντε το σταυρό σας και πέστε «δόξα τω Θεώ, η ζωή είναι δώρο».

Για το τέλος ένα αιρετικό ερώτημα για έναν Θεολόγο. Η ερώτηση με το μαγικό ραβδί. Αν το είχατε τι θα αλλάζατε στην Ορθόδοξη Εκκλησία, που δεν αλλάζει εύκολα;

Θέλω μια Εκκλησία -και αναφέρομαι πάντα στους ανθρώπους της Εκκλησίας, -έτσι- με ανοιχτότητα. Να παραδώσουμε τον εαυτό μας στην αγάπη και να απομακρυνθούμε από το φόβο. Αυτό θα άλλαζα, να μην προηγείται ο φόβος, αλλά η αγάπη,
η οποία έξω βάλλει το φόβο. Μόνο η αγάπη μπορεί να εξορίσει το φόβο. Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε παραδοθεί στο φόβο και αυτό δημιουργεί τεράστια προβλήματα.

Ο Χριστιανισμός δεν είναι η Εκκλησία του φόβου, είναι η Εκκλησία της Αναστάσεως που σημαίνει της Αγάπης, της έκρηξης της ελπίδας, της προσδοκίας. Προσδοκώ Ανάσταση νεκρών, θέλω
χαρούμενους και φωτεινούς Χριστιανούς, που να χαμογελάνε. Το είπε και ο καλός φίλος και σπουδαίος ποιητής, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, «Ο Θεός εν αρχή εποίησε ένα χαμόγελο».