Ήμασταν όλοι εκεί

Της Άννας Κοκκινίδου

Στη συνείδηση και στη σκέψη όλων μας, το χειρότερο που μπορεί να συμβεί -αν δεν χαθούμε οι ίδιοι/ίδιες, γεγονός που γνωρίζουμε ότι θα συμβεί, ως ίσως το μόνο βέβαιο-, το χειρότερο από τον ίδιο μας τον χαμό, είναι η απώλεια του παιδιού μας. Η ίδια η γλώσσα, και όχι μόνο η ελληνική, δεν έχει βρει λέξη να περιγράψει μια τέτοια ανατροπή της φυσικής ροής των γεγονότων. Ο πιο ιερός όρκος που μπορούμε να πάρουμε είναι «σου ορκίζομαι στα παιδιά μου» και η ζωή με μια τέτοια απώλεια είναι αδιανόητη και «άλλη». Μια ζωή που δεν ανήκει πια στον γονιό.
Σε αυτή τη δραματική κατάσταση, είναι ακόμη μεγαλύτερη η δυστυχία και η μοίρα του χαροκαμένου γονιού από το να μη γνωρίζει τις συνθήκες θανάτου, από το να εικάζει πώς ήταν και πόσο υπέφερε το παιδί του, από το να μην έχει ένα νεκρό σώμα να κηδέψει. Είναι αφάνταστη η τραγωδία, και επιστρατεύονται η Αντιγόνη, το αρχαίο δράμα και το αιώνιο δίκαιο για να εκφραστεί ο νους και η καρδιά. Παράλληλα δεκάδες παραπάνω άμεσα τραυματισμένοι άνθρωποι, επιζούν, στην κατηγορία των επιζώντων. Σε μια ζωή που προσπαθεί να αλλάξει, για όσο αντέχει.
«Θεσμικά αντίβαρα, χαμηλή ποιότητα του κράτους δικαίου, ανθρώπινο λάθος, απουσία έγνοιας και μέριμνας από τους ιθύνοντες, εκ των υστέρων -πάντα- αντίδραση και θωράκιση του όποιου θεσμικού πλαισίου, έλλειψη/κρίση θεσμικού πλαισίου, ανεπάρκεια πολιτικών λύσεων, έλλειψη εμπιστοσύνης στη δικαιοσύνη, έλεγχος της δικαιοσύνης από την εκτελεστική εξουσία, θωράκιση των πολιτικών προσώπων από ποινικές ευθύνες, αργοπορία στην απονομή δικαιοσύνης σε επίπεδο ρεκόρ στην Ε.Ε. με σειρά καταδικών για την παραβίαση της αρχής της δίκαιης δίκης, παραγραφές» και πολλοί άλλοι κρίσιμοι τίτλοι που ανταποκρίνονται σε πραγματικότητες δυσάρεστες βρίσκουν έδαφος γόνιμο πάνω σε μια τέτοια τραγωδία.
Πόσο πρόδηλα να αντιβαίνουμε στην κοινή λογική; Πώς να απαλλαγεί κανείς από την βαθιά δυσπιστία;
Με την υπερπληροφόρηση και την αμεσότητα των ειδήσεων, την αποσπασματική πληροφορία χωρίς να έχουμε επαφή με το όλον, με τον λόγο, με την όποια κόπωση συνεπάγεται η έκθεση σε κορωνίδες, και με αμφισβήτηση της κοινής λογικής, με τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι: δεν εικάζουμε πλέον πράγματα, έχει αποδειχθεί. Πως δεν ακούστηκαν οι αγγελιαφόροι και τα κακώς κείμενα, δεν ακούστηκαν οι προειδοποιήσεις των επαγγελματιών, ενώ αντιθέτως ετοιμαζόταν η επίδειξη ενός εικονικού έργου που δεν ήταν σε ισχύ, βλέπαμε τον αρμόδιο υπουργό να αγνοεί επιδεικτικά και να φωνάζει οργισμένος για το αντίθετο να «κλέβει εντυπώσεις», για το τεράστιο κακό που ήταν ζήτημα χρόνου να γίνει. Προκαλούσαν τόσο πολύ, πριν το κακό που προκλήθηκε.
Με ανατριχιαστική προοικονομία, από αυτά τα σχήματα που εισήγαγε η αρχαία ελληνική τραγωδία: ποιος σέβεται τους θεσμούς και ποιους θεσμούς τελικά; Κι όταν η λογική πια σωρευτικά και κλιμακούμενα βάλλεται, η συναισθηματική νοημοσύνη αντιδρά ακόμη δυνατότερα, κλωτσά το θυμικό ως θυμωμένο άλογο. Και ενισχύονται, δυστυχώς, τα αντισυστημικά φαινόμενα και αντί να σοβαρεύει η πολιτική, εκλέγονται άσχετοι και επικίνδυνοι, και γραφικοί (αλλά δεν είναι για γέλια, είναι για κλάματα) μέσω ΤικΤοκ. Δεν χρειάζεται, όμως, ούτε οπαδική βία ούτε αποσπασματική πληροφόρηση -με τόση διάσπαση προσοχής: υπάρχει πόρισμα, υπάρχουν επιστήμονες, υπάρχει η επιστημονική αλήθεια, υπάρχει δίκαιο και θεμελιώνεται ευθύνη.
Συμβολικά η πληγή είναι, ωστόσο, ανεξίτηλη: όλοι έχουμε πάρει αυτό το τρένο, κάποιοι από μας -όπως η οικογένειά μου, με τρεις γενιές σιδηροδρομικών στο σπίτι, με τον πατέρα μου να έχει παραλίγο χάσει τη ζωή του σε ένα δυστύχημα σε αφύλακτη διάβαση- έχουμε βιώσει εκ των έσω τον εξευτελισμό των σιδηροδρόμων που κάποτε επιλέγαμε ως πιο ασφαλές μέσο. Αυτή η κουλτούρα ασφάλειας των τρένων έχει ξεπατωθεί, με πρώτη ευθύνη των αρμόδιων υπουργών ως συντονιστών, την μη εκτέλεση συμβατικών υποχρεώσεων και το κλάδεμα των δαπανών.
Πια δεν υπάρχει άγνοια. Δεν είμαστε αθώοι της άγνοιας. Μας έβγαλε στους δρόμους το κοινό συναίσθημα, του πένθους και του μαρασμού, μιας ιδιότυπης απόγνωσης και μιας συμπαράστασης απέναντι σε πρόσωπα που έχουν εκ των πραγμάτων αναδειχθεί ως πολιτικά (όσο και αν δεν συμφωνώ με σαρωτικές γενικεύσεις, οι γονείς αυτοί είναι υποδείγματα πολίτη και ανθεκτικότητας αντλώντας δύναμη από το βαθύ τραύμα και σε μια αγκαλιά που ανοίγουμε για αυτούς όλοι μας).
«Πώς έφυγε το παιδί μου; Από ποιανού τα χέρια; Πόσα χέρια εμπλέκονταν στον χαμό του; Πόσο υπέφερε το παιδί μου; Τι ένιωθε, τι σκεφτόταν το παιδί μου; Και πότε θα τιμωρηθούν όλοι οι υπεύθυνοι; Και πώς; Γιατί δεν έχει μνήμα το παιδί μου; Πού να του ανάψω κεράκι; Πώς να μαλακώσω; Πού να βρω το δίκιο του και το δικό μου;»
Σε αυτά τα ερωτήματα σταθήκαμε βουβοί και βουβές, με ένα πλάκωμα στο στήθος και με παρελθόν σε τραγωδίες που διαδέχονται η μια την άλλη, αφήνοντας μηδέν εις το πηλίκο για τις πολιτικές μας επιλογές, με την αρχή «ο λιγότερο διαπλεκόμενος, βέλτιστος». Η διαπλοκή είναι μοιραία σε ένα τέτοιο παγκόσμιο περιβάλλον, η έγνοια, όμως, η πραγματική έγνοια για τον (συν)άνθρωπο και στον (συμ)πολίτη δοκιμάζεται κατά την άσκηση της πολιτικής: η ζωή είναι το ύψιστο δικαίωμα ως προϋπόθεση για την άσκηση όλων των άλλων. Θεσμικός εγγυητής της ζωής μας είναι η Πολιτεία.
Δυο χρόνια μετά, έξι χρόνια από τότε που έφυγα από τη χώρα μας, βρεθήκαμε πολλοί και πολλές, απέναντι από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως όλοι και όλες στην Ελλάδα. Και λέω όλοι και όλες, γιατί ήταν ολόκληρος ο λαός σε αυτό. Εντός και εκτός Ελλάδας, όπου υπάρχει ελληνισμός που μπούχτισε πια από αυτή την ασφυξία. Όχι της διαφθοράς, όχι…αυτή είναι δυστυχώς εγγενής και απλώς ευχόμαστε να είναι μικρή. Στο Βέλγιο, το 2010, είχε γίνει ένα ανάλογο δυστύχημα, με 19 θύματα και 171 τραυματίες και διαβάζουμε ότι και εκεί υπήρξε συρροή ανθρώπινου λάθους και απουσία του συστήματος TBL 1+, στο τρένο που πέρασε με κόκκινο σήμα και συγκρούστηκε με άλλο συρμό. Αν είχε εγκατασταθεί το σύστημα αυτό, το ατύχημα μπορεί να είχε αποφευχθεί. Η καταστροφή οδήγησε στην ταχεία ανάπτυξη του TBL 1+ σε ολόκληρο το βελγικό σιδηροδρομικό δίκτυο με το τελευταίο τρένο να έχει εφοδιαστεί με το σύστημα τον Νοέμβριο του 2016.
Πληρώνουμε το τίμημα της επικίνδυνης αδιαφορίας και της αλαζονείας, της διαχρονικής απουσίας σοβαρών προσπαθειών να χτιστεί ένα θεσμικό πλαίσιο σοβαρό, μετρημένο, ενισχυμένο.
Διαρκώς αναζητάμε τον εαυτό μας, ως Έλληνες και Ελληνίδες, διαρκώς μας κλονίζει αυτή η τρομακτική έλλειψη θεσμικού πλαισίου, μας οδηγεί σε απόγνωση αυτή η αίσθηση πως η ασφάλειά μας είναι θέμα τύχης. Έγινε τόσες φορές πια, τόσες και άλλες τόσες, που έσκασε μέσα μας, μας πήρε από το χέρι και μας έβγαλε στους δρόμους.
Μας θύμισε η ζωή και ο θάνατος των παιδιών «μας» -έγιναν τα δικά μας παιδιά, κι ας ήταν και γονείς, και ορφανά- ότι η Πόλις είμαστε εμείς. Και βάζουμε τα όρια και διεκδικούμε τα δικαιώματά μας.
Με ένα στήθος πληγωμένο βαθιά που μπορεί και φωνάζει δυνατά για τη δικαίωσή του. Με μια φωνή ολόκληρη, καθαρή και ενιαία. Των Ελλήνων οι κοινότητες διεκδικούν μια άλλη μοίρα: δίκαιη.
Ήμασταν όλοι εκεί, όπου η καρδιά σταμάτησε από τον πόνο, για να ενωθεί ξανά με εκατομμύρια καρδιές στον ίδιο σφυγμό. Κανείς δεν μας επέδειξε το πώς, όλοι μας γνωρίζουμε το γιατί, μα αυτό έγινε.
Και μας άλλαξε για πάντα.