Γράφει
Newsroom Team
Της Μανουσίας Κυπραίου
Κοινωνιολόγου- Κοιν. Ψυχολόγου - MSc Ψυχοθεραπεύτριας Παιδιών, εφήβων και ενηλίκων
Η ψηφιακή εποχή και γενικότερα η χρήση του διαδικτύου έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο επικοινωνίας και δημιουργίας σχέσεων των νέων τόσο με τους συνομηλίκους όσο και με το ευρύτερο περιβάλλον. Η ζωτική ανάγκη παιδιών και εφήβων για αποδοχή, αναγνώριση και το αίσθημα του «ανήκειν», αποτελούν σημαντικά κίνητρα που τους κρατούν συχνά αποκλειστικά συνδεδεμένους με το διαδίκτυο και τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η συναισθηματική επένδυση στα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας, Instagram, tik-tok, βιντεοπαιχνίδια, φέρνει πολλούς ανήλικους αντιμέτωπους με επικίνδυνες προκλήσεις και ισχυρές συναισθηματικές δοκιμασίες. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό στο διαδίκτυο, βίντεο με σκληρές σκηνές βίας που διαμοιράζονται οι νεαροί χρήστες, βιντεοπαιχνίδια με περιεχόμενο βίαιο, είναι μερικές από τις επικίνδυνες δοκιμασίες που μπορεί να οδηγήσουν τους ανηλίκους σε σοβαρές ψυχολογικές ανισορροπίες, όπως η επιθετική συμπεριφορά, αντικοινωνικότητα, διαταραχές άγχους, φοβίες, αυτοτραυματισμούς, αυτοκτονικότητα και γενικότερα στην επιδείνωση της ψυχικής υγείας τους.
Η βία των ανηλίκων, ο εθισμός τους στο διαδίκτυο και τα βιντεοπαιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο δεν είναι ανεξάρτητα φαινόμενα. Συνδέονται και αλληλοενισχύονται με πολύπλοκο τρόπο, χωρίς όμως να αποτελούν τον μοναδικό παράγοντα αύξησης της επιθετικής συμπεριφοράς των ανηλίκων, καθώς στη διαμόρφωσή της εμπλέκονται και κοινωνικοί, συναισθηματικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η εθιστική συμπεριφορά πολλών ανηλίκων στα βιντεοπαιχνίδια σχετίζεται με την άμεση ικανοποίηση και ανταμοιβή που αυτά προσφέρουν καθώς είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να προσφέρουν γρήγορη ικανοποίηση που διεγείρει το σύστημα του εγκεφάλου. Κατά συνέπεια, οι ανήλικοι κινδυνεύουν να παγιδευτούν σε έναν φαύλο κύκλο αδιάκοπης ενασχόλησης με τα διαδικτυακά παιχνίδια, αναζητώντας συνεχώς εντονότερη διέγερση. Ωστόσο, αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι ότι όλο και μικρότερα παιδιά κάνουν υπερβολική χρήση του διαδικτύου και των βιντεοπαιχνιδιών. Όταν εκτίθενται από μικρή ηλικία σε βίαιο περιεχόμενο μπορεί να οδηγηθούν στην εσωτερίκευση της βίας, ως φυσιολογική συμπεριφορά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η ανεξέλεγκτη ενασχόληση με τις ψηφιακές οθόνες, κυρίως μέσω βιντεοπαιχνιδιών μπορεί να ενισχύσει αντικοινωνικές συμπεριφορές και να οδηγήσει σε ακραία επιθετικότητα. Τα βιντεοπαιχνίδια που περιλαμβάνουν βία και επιθετικούς χαρακτήρες έχουν την ικανότητα να οδηγήσουν σε μιμητικές συμπεριφορές και να απευαισθητοποιούν τους ανηλίκους απέναντι σε επιθετικές συμπεριφορές. Η επιβράβευση της επιθετικότητας με βαθμούς και πόντους που κερδίζουν οι χρήστες στα βιντεοπαιχνίδια ενισχύει ακόμη περισσότερο την αντίληψη ότι η βία είναι αποδεκτή ή και ηρωική, αναγκαία για την επιτυχία. Επιπλέον, η επιθετικότητα μπορεί να εντείνεται μέσω της διαδικτυακής παρενόχλησης (cyberbullying), επηρεάζοντας αρνητικά τη ζωή των παιδιών και ενισχύοντας τις επιθετικές τους τάσεις.
Η αύξηση της βίαιης συμπεριφοράς στους ανηλίκους, λοιπόν, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της έκθεσης σε βίαια μέσα αλλά και του τρόπου που το διαδίκτυο και τα βιντεοπαιχνίδια δημιουργούν έναν κόσμο χωρίς συνέπειες. Οι ανήλικοι αισθάνονται ότι μπορούν να εκφράσουν τις επιθετικές τους τάσεις, χωρίς να υποστούν συνέπειες. Όταν οι επιθέσεις είναι ανώνυμες, όπως συμβαίνει στην διαδικτυακή παρενόχληση ή δεν έχουν αληθινές συνέπειες όπως μέσα από την εικονική βία στα βιντεοπαιχνίδια, αυτό ενισχύει την πεποίθηση των παιδιών ότι η βία είναι αποδεκτή για την επίτευξη στόχων.
Για πολλούς έφηβους που αντιμετωπίζουν συναισθηματικές δυσκολίες, οικογενειακά προβλήματα και αναπτυξιακά άγχη, τα βιντεοπαιχνίδια γίνονται το ασφαλές καταφύγιο για την απόδραση από τις πραγματικές τους δυσκολίες. Η αποσύνδεση από την πραγματικότητα και η προσκόλληση στον εικονικό κόσμο, τους οδηγεί συχνά σε μια δυσκολία έκφρασης ή και μόνωσης του συναισθήματος, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα τόσο τα δικά τους όσο και των άλλων γύρω τους. Η αποσυνδετική αυτή συμπεριφορά ενδέχεται να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ανάπτυξη επιθετικών και αντικοινωνικών συμπεριφορών. Ωστόσο, η παρατεταμένη χρήση διαδικτυακών βίαιων παιχνιδιών μπορεί να αποτελεί το σύμπτωμα και όχι την αιτία του προβλήματος. Η αιτία ενδεχομένως να είναι ένα βαθύτερο ψυχικό και κοινωνικό κενό που απειλεί να αποκόψει τους ανηλίκους από την πραγματική ζωή και τις υγιής ανθρώπινες σχέσεις.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι τα αυξημένα συναισθηματικά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα παιδιών και εφήβων απαιτούν την απαραίτητη αποτελεσματική παρέμβαση από όλους. Οι προληπτικές παρεμβάσεις της πολιτείας προς την κατεύθυνση της ψυχικής υγείας των παιδιών αποτελούν απαραίτητο και ικανό παράγοντα για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Οι γονείς οφείλουν να είναι ουσιαστικά παρόντες στη ζωή των παιδιών, θέτοντας όρια μέσα από την επικοινωνία. Παράλληλα, εντός του εκπαιδευτικού πλαισίου οι βελτιωμένες υπηρεσίες συμβουλευτικής και η τακτική επιμόρφωση των καθηγητών είναι αναγκαίες, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις, η ψυχολογική υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 16.02.2025