Γράφει
Νίκος Ηλιάδης
Πολλές και σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των φορέων της αυτοδιοίκησης επιφέρει το σχέδιο νόμου το οποίο εκπονείται από το υπουργείο Εσωτερικών και αναμένεται, έπειτα από διαβούλευση με τους εκπροσώπους των δήμων και των περιφερειών, να έρθει προς ψήφιση πριν από το καλοκαίρι.
Ήδη, οι βασικές αρχές του είναι λίγο πολύ γνωστές. Ωστόσο, κατά το στάδιο της διαβούλευσης μπορεί να προκύψουν αρκετές αλλαγές καθώς ο υπουργός Θοδωρής Λιβάνιος διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τα στελέχη της αυτοδιοίκησης, τις απόψεις των οποίων λαμβάνει συχνά υπόψη.
Μία από τις προωθούμενες αλλαγές αφορά τον τρόπο εκλογής δημάρχων και περιφερειαρχών. Η πρόταση του υπουργείου είναι η εκλογή να γίνεται σε ένα γύρο.
Συγκεκριμένα, ο κάθε ψηφοφόρος, θα ψηφίζει κανονικά, όπως ψήφιζε στον πρώτο γύρο των εκλογών, δηλαδή θα επιλέγει το συνδυασμό της αρεσκείας του και θα σταυρώνει τους δημοτικούς ή περιφερειακούς συμβούλους του συνδυασμού επιλογής του, παράλληλα, όμως, θα έχει τη δυνατότητα, εφόσον το επιθυμεί, να σταυρώσει και μια δεύτερη επιλογή προτίμησης, σε έναν από τους υπόλοιπους συνδυασμούς.
Έτσι, σε περίπτωση που κανείς από τους συνδυασμούς δεν θα συγκεντρώσει ποσοστό άνω του 50% τότε στους δύο πρώτους συνδυασμούς θα προστεθούν οι δεύτερες ψήφοι που συγκέντρωσαν από τους ψηφοφόρους των υπολοίπων συνδυασμών που τερμάτισαν κάτω από τη δεύτερη θέση.
Σε αυτή την περίπτωση νικητής των εκλογών θα αναδειχθεί όποιος συνδυασμός συγκεντρώσει περισσότερες ψήφους. Ουσιαστικά, δηλαδή, μέσω αυτής της “δεύτερης ψήφου” ο δεύτερος γύρος των εκλογών διεξάγεται συγχρόνως με τον πρώτο.
Η πρόταση έχει ενδιαφέρον καθώς εξαλείφει αρκετά από τα αρνητικά φαινόμενα που παρατηρούνται κατά το δεύτερο γύρο των εκλογών, κυρίως αυτό της μεγάλης αποχής. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2023 στο δεύτερο γύρο η συμμετοχή μειώθηκε κατά 12% στους δήμους (από 52,5% σε 40,7%) και κατά 17% στις περιφέρειες (35,2% τη δεύτερη Κυριακή).
Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις δήμων όπου η περιφέρεια είχε κριθεί από τον πρώτο γύρο, η αποχή τη δεύτερη Κυριακή είχε φτάσει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. Γι' αυτό και συχνά παρατηρείται το φαινόμενο συνδυασμοί να λαμβάνουν αρκετά λιγότερες ψήφους στο δεύτερο γύρο, σε σχέση με αυτές που είχαν συγκεντρώσει την πρώτη Κυριακή.
Στην αύξηση της αποχής συντελεί και το γεγονός ότι τη δεύτερη Κυριακή δεν υπάρχει κινητοποίηση υποψηφίων δημοτικών ή περιφερειακών συμβούλων καθώς αυτό έχει κριθεί ήδη από τον πρώτο γύρο. Επίσης, δεν υπάρχουν τμήματα ετεροδημοτών με αποτέλεσμα χιλιάδες ετεροδημότες να ψηφίζουν μόνο στον πρώτο γύρο.
Πέραν αυτών, η κατάργηση του δεύτερου γύρου και η ενσωμάτωσή του στον πρώτο έχει και άλλες θετικές επιδράσεις.
Για παράδειγμα, αυξάνει την πολιτική νομιμοποίηση των εκλεγμένων δημάρχων ή περιφερειαρχών καθώς θα επιλέγονται από μεγαλύτερο αριθμό ψηφοφόρων. Συγχρόνως, περιορίζονται τα όποια “παζάρια” γίνονται μεταξύ των δύο γύρων, με συνδυασμούς οι οποίοι έμειναν εκτός μάχης. Ενδεχομένως, δε, να οδηγήσουν σε προγραμματικές συγκλίσεις μεταξύ κάποιων ιδεολογικά όμορων συνδυασμών, πριν από τον πρώτο, και τελικό, γύρο. Επίσης, με την κατάργηση του δεύτερου γύρου εξοικονομούνται σημαντικοί οικονομικοί πόροι οι οποίοι μπορούν να διατεθούν για τις ανάγκες των δήμων.
Όλα αυτά, βεβαίως, υπό την προϋπόθεση ότι το νομοσχέδιο δεν θα δίνει τη δυνατότητα εκλογής δημάρχου ή περιφερειάρχη με ποσοστό κάτω του 50%+1. Εφόσον δεν θα υπάρχει η ταλαιπωρία του δεύτερου γύρου δεν υπάρχει κανένας λόγος να εκλέγονται δήμαρχοι και περιφερειάρχες με 42% ή 43%.
Πέραν αυτών, είναι αναγκαίο να γίνουν και άλλες αλλαγές στον τρόπο ανάδειξης των δημοτικών και περιφερειακών διοικήσεων.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να μειωθεί ξανά ο αριθμός των υποψηφίων συμβούλων, από το +150% (επιπλέον από τις έδρες των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων) που ίσχυσε το 2023, στο +50%. Αυτό θα καθιστά ευκολότερη τη συγκρότηση των συνδυασμών.
Επίσης, οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα πρέπει να γίνονται κάπου στα τέλη Νοεμβρίου ώστε το περιοριστεί η περίοδος ακυβερνησίας σε δήμους και περιφέρειες που ο απερχόμενος δήμαρχος ή περιφερειάρχης χάνει τις εκλογές.