Θάσος: Μια αρχαιολογική παρέα μοιράζεται τις αναμνήσεις από το 1976 σε ένα βιβλίο

- Newsroom

Το καλοκαίρι του 1976, η Θάσος ήταν σίγουρα μια από τις πιο συναρπαστικές γωνιές της Ελλάδας για όσους ασχολούνταν με την αρχαιολογία. Οι ανασκαφικές εργασίες που γίνονταν συστηματικά στο νησί τα τελευταία χρόνια, δεν ήταν απλώς ένα επιστημονικό εγχείρημα. Ήταν μια εμπειρία ζωής για όσους συμμετείχαν σε αυτές. Mια ευκαιρία να ανακαλύψουν την αξία της νεανικής φιλίας, την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού, την καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας και των ανθρώπων της.

   Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά, τα μέλη αυτής της μεγάλης αρχαιολογικής παρέας που εκείνο το καλοκαίρι του 1976 βρέθηκαν στον κατάφυτο νησί της Θάσου μοιράζονται αναμνήσεις, εμπειρίες και εικόνες συγκεντρωμένες σε ένα πολύ ενδιαφέρον τόμο με τίτλο: «Η δική μου Θάσος». Στις 300 και πλέον σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνονται εμπειρίες ζωής, αρχαιολογικές ανακαλύψεις, μνήμες, εικόνες ξεχασμένες, από μια Θάσο που σήμερα δεν υπάρχει αλλά που σημάδεψε όσους είχαν το προνόμιο να την ζήσουν τότε από κοντά και να την αγαπήσουν. 

   «Ήταν μια εποχιακή λοιπόν ανασκαφή σε έναν προϊστορικό οικισμό του νησιού στην θέση Καστρί στην κοινότητα του Θεολόγου. Την αποτελούσαν έμπειροι αρχαιολόγοι, βοηθούμενοι από μερικούς νεαρούς φοιτητές της αρχαιολογίας και της αρχιτεκτονικής, που στελεχώνονταν από τα στιβαρά χέρια ντόπιου υποστηρικτικού προσωπικού, που όχι μόνο ενδιαφέρονταν για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και που γνώριζε όπως κανένας άλλος κάθε σπιθαμή και κάθε ιδιόμορφο χαρακτηριστικό του τόπου του», αναφέρει ο ένας εκ των τριών επιμελητών του τόμου, ο διακεκριμένος σήμερα καθηγητής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου Adelphi της Νέας Υόρκης, Αναγνώστης Αγελαράκης.

   Η πάντα δραστήρια αρχιτέκτονας και διδάκτωρ της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ Σαπφώ Αγγελούδη - Ζαρκάδα με καταγωγή από την Θάσο, είναι η δεύτερη επιμελήτρια του τόμου. Μαζί με τον αγαπητό φίλο της, Νώτη, (καθηγητή Αναγνώστη Αγελαράκη), είχαν την ιδέα της έκδοσης ενός βιβλίου που θα περιείχε κείμενα των ανθρώπων εκείνων που το καλοκαίρι του 1976 βρέθηκαν στην Θάσο υπό την καθοδήγηση της επιτίμου Εφόρου Αρχαιοτήτων Χάϊδως Κουκούλη - Χρυσανθάκη, και όλοι μαζί μοιράστηκαν στιγμές και αναμνήσεις που κρατούν ζωντανές μέχρι σήμερα.

   Μνήμες και εικόνες μια εποχής που χάθηκε

   «Το βιβλίο αυτό που κυκλοφόρησε φέτος το οραματιστήκαμε μαζί με τον Νώτη τα Χριστούγεννα του 2018», τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ - ΜΠΕ, η κ. Αγγελούδη - Ζαρκάδα. Όπως λέει, «σύντομα προστέθηκε σε αυτή την προσπάθεια και ο αρχαιολόγος Στρατής Παπαδόπουλος η συμβολή του οποίου στην προσθήκη νέων συγγραφέων και στην επιμέλεια των κειμένων ήταν καθοριστική. Έτσι, στις αναμνήσεις εκείνης της παρέας που συμμετείχαμε στις ανασκαφές το καλοκαίρι του 1976, προστέθηκαν και άνθρωποι νεότεροι ηλικιακά που στα μεταγενέστερα χρόνια εργάστηκαν στις ανασκαφές του νησιού, ή στα αρχαιολογικά μουσεία της Θάσου και Καβάλας. Όλοι όμως έχουν ένα κοινό στοιχείο, τη μεγάλη αγάπη για την Θάσο και το ιδιαίτερο δέσιμο με αυτό τον ξεχωριστό τόπο».

   Συνολικά οι συγγραφείς είναι είκοσι οκτώ: έντεκα αρχαιολόγοι

• Γεωργία Αριστοδήμου
• Τάκης Γραμμένος
• Αντώνης Κόντος
• Χάιδω Κουκούλη - Χρυσανθάκη
• Πηνελόπη Μάλαμα
• Δημητρία Μαλαμίδου
• Κατερίνα Μπεχτσή
• Στρατής Παπαδόπουλος
• Βασιλεία Παπαλαζάρου
• Χαράλαμπος Πέννας
• Σοφία Τσουτσουμπέη - Λόλιου

επτά καθηγητές και καθηγήτριες αρχαιολογίας

• Arthur Muller
• Χαράλαμπος Μπακιρτζής
• Πλάτων Πετρίδης
• Γιώτα Ατζακά
• Διονυσία Μίσιου
• Αικατερίνη Παπαευθυμίου - Παπάνθιμου
• Κατερίνα Χρυσανθάκη - Nagle

ένας καθηγητής ανθρωπολογίας

• Αναγνώστης Αγελαράκης

τρεις αρχιτέκτονες

• Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα
• Τony Kozelj
• Αργύρης Μπακιρτζής

ένας ιστορικός

• Κώστας Χιόνης

ένας συντηρητής

• Δημήτρης Σιαμπανόπουλος

μια ζωγράφος

• Αργυρώ Μουτάφη - Αγελαράκη

δυο λογοτέχνες

• Γιάννης Ατζακάς
• Γεωργία Τριανταφυλλίδου

ένας πολιτικός επιστήμων

• Παναγιώτης Αγελαράκης 

Ο καθένας, παρουσιάζει με τη δική του προσωπική γραφή, τον τρόπο που η επαφή του με το νησί και τους ανθρώπους του, επηρέασε την μετέπειτα ζωή του.

   «Ομολογώ πως το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες μας», επισημαίνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η κ. Αγγελούδη - Ζαρκάδα και προσθέτει: «τόσο τα μέλη της αγαπημένης αρχαιολογικής παρέας όσο και οι φίλοι - συνάδελφοι που προστέθηκαν μετά, δεν καταγράφουν σε αυτόν τον τόμο μόνο τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. Τα κείμενά τους είναι βιωματικά και ορισμένων αυτοβιογραφικά. Ο καθένας μεταφέρει εικόνες που τον σημάδεψαν και εμπειρίες που βίωσε καθώς ζούσε και εργάζονταν στο νησί. Όλοι παρουσιάζουν την εικόνα ενός υπέροχου τόπου που αν και μέχρι σήμερα διατηρεί αρκετά από εκείνα τα στοιχεία, ωστόσο, δυστυχώς, τα περισσότερα χάθηκαν για πάντα στο διάβα της τεχνολογικής εξέλιξης και της τουριστικής ανάπτυξης».

   Η αγάπη των ξένων για το καταπράσινο νησί

   Ο αναγνώστης του τόμου έχει ίσως την μοναδική ευκαιρία καθώς θα τον διαβάζει να βρει συγκεντρωμένα τα ήθη, τα έθιμα, την αρχιτεκτονική των σπιτιών, τις λαϊκές παραδόσεις, τους αυθεντικούς κατοίκους του νησιού. Τα κείμενα των συγγραφέων ξεφεύγουν κατά πολύ από το επιστημονικό και αυστηρά επαγγελματικό μοτίβο. Είναι κείμενα σχεδόν εξομολογητικά, συγκινητικά, νοσταλγικά, αστεία, που κρύβουν μέσα τους τόσο πολλές αναμνήσεις και εικόνες απαράμιλλής φυσικής ομορφιάς.

   Επίσης, εκείνο που γίνεται φανερό είναι πως οι ξένοι που εργάστηκαν στο νησί το αγάπησαν περισσότερο από όλους. Όπως ο πληθωρικός αρχιτέκτων - μηχανικός Τόνι Κοζέλι (Tony Kozelj), με καταγωγή από τη Δαλματία, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής που όχι μόνο εργάστηκε για χρόνια στο νησί αλλά τελικά ζει μόνιμα σε αυτό. Το κείμενο του διάσημου Γάλλου καθηγητή, πρώην διευθυντή της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, 'Αρθουρ Μίλερ (Arthur Muller) που διεξάγει ακόμη ανασκαφές στο νησί, αποτελεί έναν πραγματικό ύμνο για την Θάσο και τους ανθρώπους του.

   Ο τόμος, που εκδόθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου στο πλαίσιο του επετειακού εορτασμού των εκατό χρόνων από την σύσταση της, περιλαμβάνει και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Οι περισσότερες φωτογραφίες προέρχονται από τα προσωπικά αρχεία των είκοσι οχτώ συγγραφέων, αλλά και από δύο μεγάλες συλλογές του αείμνηστου Θασίτη ερασιτέχνη φωτογράφου Δημήτρη Παπανθίμου, που αξιοποίησε ο καθηγητής Γεώργιος Κυραναστάσης και του εμβληματικού Λαρισαίου φωτογράφου Τάκη Τλούμπα, οι οποίοι αποτύπωσαν με το φωτογραφικό τους φακό μοναδικές στιγμές από την καθημερινή ζωή των κατοίκων του νησιού τις δεκαετίες από το 1950 έως το 1970.

   Ο συγκινητικός πρόλογος του τόμου της Σαπφώς Αγγελούδη και το επίγραμμα του Γιάννη Ατζακά, είναι αφιερωμένος στην μνήμη του μεγάλου θασίτη συγγραφέα, Βασίλη Βασιλικού. Παρά την μεγάλη του επιθυμία να δώσει το «παρών» σε αυτή την σημαντική εκδοτική προσπάθεια, δεν πρόλαβε να την προλογίσει, καθώς η υγεία του είχε επιδεινωθεί.

   Το πόσο καταλυτικό ήταν για την μετέπειτα επαγγελματική και προσωπική πορεία στη ζωή του καθενός, εκείνο το δέσιμο της αρχαιολογικής παρέας του 1976, φαίνεται στον επίλογο της εισαγωγής του καθηγητή Αναγνώστη Αγελαράκη: «Κι αν στο πέρασμα του χρόνου χάσαμε δυστυχώς την πολύτιμη παρουσία φίλων και συναδέλφων, η ανεκτίμητη αξία αυτών των νεανικών χρόνων, οι εμπειρίες και οι μνήμες που αποκτήθηκαν από εκείνα τα χρόνια όπως εν καιρώ διαπιστώσαμε αλλά και η σιγουριά και η ώθηση που μας χάρισε η Θάσος, ήταν εν πολλοίς καθοριστική για το μέλλον. Σαν να είχε σηματοδοτήσει για αρκετούς από εμάς ένα ξεκίνημα από μια Ιθάκη, για άλλους μια διαδρομή και ένα πέρασμα για τα επόμενα βήματα τους, ένα σταυροδρόμι καριέρας, για άλλους ένα εδάφιο για τη διάρκεια της ζωής τους».