Μαθήματα ελληνικών χορών σε τουρίστες

Τα πανηγύρια σε πόλεις και χωριά προσελκύουν το ενδιαφέρον όχι μόνον των Ελλήνων αλλά και των ξένων τουριστών. Ειδικά τώρα το καλοκαίρι οι τουρίστες πολλαπλασιάζονται σε υπαίθριες εκδηλώσεις και διασκεδάζουν μέχρι πρωίας υπό τους ήχους παραδοσιακών οργάνων.

Όπως τονίζει ο καθηγητής φυσικής αγωγής και ερευνητής παραδοσιακών χορών Κυριάκος Μωυσίδης, πολλοί αλλοδαποί είναι ενθουσιασμένοι με τους παραδοσιακούς μας χορούς και τα τελευταία χρόνια παρακολουθούν μαθήματα για να μπορούν να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις.

Πρόσφατα επισκέφθηκε την Ελλάδα ένα γκρουπ από Ταιβάν το οποίο κάθε βράδυ μετά τις ξεναγήσεις σε αξιοθέατα όλης της χώρας, συμμετείχε σε πανηγύρια και χόρευαν ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς.

Ο Κυριάκος Μωυσίδης γεννήθηκε στο Πρόχωμα Θεσσαλονίκης και σπούδασε Οργάνωση και Διοίκηση των Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία. Παρακολούθησε σειρά επιμορφωτικών σεμιναρίων με θέματα που αφορούν την επιστήμη της διοίκησης επιχειρήσεων και εργάστηκε σε διάφορες επιχειρήσεις έως ότου τον κέρδισαν οι παραδοσιακοί χοροί.

Σπουδάσατε οικονομικά, πως έγινε η μεταστροφή προς τους παραδοσιακούς χορούς;

Ο χορός ήταν ανέκαθεν ένα από τα μεγάλα μου πάθη οπότε όταν καταλυτικές εμπειρίες μου δίδαξαν πως η ζωή είναι μία και ο χρόνος είναι λίγος, η απόφαση να κάνω αυτό που αγαπάω ήταν πιο εύκολη αλλά και δεδομένη από ποτέ!

Τις πρώτες μου χορευτικές εντυπώσεις τις πήρα πολύ μικρός στο χωριό μου όπου και έμαθα τους πρώτους ποντιακούς χορούς στους γάμους και τα γλέντια που όλο το καλοκαίρι ήταν πολύ συχνά.

Το 1983 δημιουργήθηκε χορευτική ομάδα στο Πρόχωμα και έγινα μέλος της από την πρώτη στιγμή. Ήδη το 1985 ανέλαβα να διδάξω χορούς στα μικρότερα παιδιά της ομάδας. Από το 1986, που μετακόμισα στη Θεσσαλονίκη για τις σπουδές μου, η ενασχόλησή μου με τον παραδοσιακό χορό γίνεται ακόμη πιο έντονη. Έγινα μέλος σειράς χορευτικών ομάδων που έλκουν την καταγωγή τους από διάφορα μέρη της Ελλάδας όπως την Κρήτη, την Ήπειρο της Χορευτικής Ομάδας Φοιτητικών Εστιών Θεσσαλονίκης κ.ά. αλλά κυρίως του συλλόγου Ποντίων Φοιτητών (ΣΠΦ) και του Πολιτιστικού-Καλλιτεχνικού Σωματείου: Εταιρεία Θεάτρου «Γεώργιος Κ. Φωτιάδης». Για δύο χρόνια, 1988-89 δίδαξα στην χορευτική ομάδα του ΣΠΦ και διατέλεσα μέλος της διοίκησης του ιστορικού αυτού φορέα. Με αυτές τις χορευτικές ομάδες έδωσα δεκάδες παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό ενώ τότε αρχίζουν και οι πρώτες μου ερευνητικές προσπάθειες και η συμμετοχή μου σε συνέδρια και σεμινάρια που αφορούν τον παραδοσιακό χορό, μεταξύ άλλων: το 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Λαϊκού Πολιτισμού που οργάνωσε το ΤΕΦΑΑ Σερρών του ΑΠΘ, το 1ο συμπόσιο για τον χορό που οργάνωσε το Αρχείο Ελληνικού Χορού και ο δήμος Στρυμόνα Σερρών, το 12ο και το 14ο Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα του Χορού που οργάνωσε η Διεθνής Οργάνωση Λαϊκής Τέχνης, την 4η Επιστημονική Συνάντηση για τον Χορό που οργάνωσε το Λύκειο των Ελληνίδων (παράρτημα Δράμας), την ημερίδα της Ευξείνου Λέσχης Βεροίας με θέμα τη φορεσιά του Πόντου πριν το 1922, τα 5ο, 7ο, 8ο, 11ο, 12ο, 14ο σεμινάρια Ελληνικών παραδοσιακών χορών που οργάνωσε ο Σύλλογος Πτυχιούχων Σχολών Φυσικής Αγωγής με ειδικότητα παραδοσιακούς χορούς, τα 2ο και 3ο Σεμινάριο Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών που οργάνωσε το Πνευματικό κέντρο Αμπελοκήπων και πολλά ακόμη.

Την περίοδο 1991-92 εκπλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία, στη Σπάρτη και την Λευκωσία της Κύπρου. Και στις δύο πόλεις συνέχισα να χορεύω και να διδάσκω, έτσι στη μεν Σπάρτη δίδαξα ποντιακούς χορούς στο Λύκειο των Ελληνίδων της Σπάρτης όπου και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά οι χοροί αυτοί. Στη Λευκωσία οργάνωσα χορευτική ομάδα μέσα στο τάγμα μου δημιουργώντας τους φουστανελάδες της ΕΛΔΥΚ! Η ομάδα αυτή συμμετείχε σε εκδηλώσεις και γιορτές και σε αρκετές εκπομπές της δημόσιας τηλεόρασης της Κύπρου (ΡΙΚ).

Μετά το 1992 ξεκίνησα εντονότερη προσπάθεια έρευνας και καταγραφής του παραδοσιακού χορού. Η ενασχόλησή αυτή θα κορυφωθεί από το 1997 και μετά, όταν αποφάσισα να παραιτηθώ από την εταιρεία που δούλευα και να αφιερωθώ αποκλειστικά στον χορό.

Το 1999 πέτυχα την εισαγωγή μου στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγή και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2003 πήρα το πτυχίο μου με ειδικότητα στον παραδοσιακό χορό, με βαθμό στην ειδικότητα άριστα 10.

Μέχρι τώρα με ποιους συλλόγους έχετε συνεργαστεί;

Έχω συνεργαστεί με πολλούς συλλόγους. Ενδεικτικά θα σας αναφέρω τον σύλλογο Ποντίων Γουμένισσας, τον σύλλογο Ποντίων Χαλκιδικής, την Εύξεινο Λέσχη Νάουσας, τον σύλλογο Μικρασιατών Βαθυλάκκου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Νέου Αγιονερίου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ξηροχωρίου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κρυονερίου, τον σύλλογο Ποντίων Ωραιοκάστρου κ.ά. 

Για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια δίδαξα χορούς στον Σύλλογο Ποντίων Τριανδρίας και το Πνευματικό Κέντρο Ευκαρπίας καθώς και για πολλά χρόνια στην ομάδα του Πολιτιστικού-Καλλιτεχνικού Σωματείου: Εταιρεία Θεάτρου «Γεώργιος Κ. Φωτιάδης». Το 1997 δημιούργησα μία μοναδική ομάδα με ηλικιωμένες γυναίκες από το χωριό μου το Πρόχωμα, την πρώτη στην Ελλάδα που παρουσίασε χορούς των Ελληνοποντίων του Καρς του Καυκάσου όσο πιο αυθεντικά γίνεται. 

Τον Σεπτέμβριο του 2005, μαζί με πενήντα άλλους χοροδιδασκάλους και λάτρεις της παράδοσης ιδρύσαμε το «Κέντρο Μελέτης Παραδοσιακών Χορών: Κύκλος» στο οποίο ανέλαβα και χοροδιδάσκαλος. Την ίδια περίοδο και για 15 χρονιές άρχισα να διδάσκω το μάθημα «Ορχηστική (Παραδοσιακοί χοροί και Πυρρίχη)» στο τμήμα Μουσικής Τέχνης κι Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη.

Ήμουν υπεύθυνος τεσσάρων επιστημονικών διημερίδων που αφορούσαν τον παραδοσιακό χορό που οργάνωσε το ΚΜΠΧ. «Κύκλος» σε συνεργασία με την αντιδημαρχία Πολιτισμού του δήμου Θεσσαλονίκης το 2007, 2009, 2012 και 2016 με καλεσμένους καθηγητές, λαογράφους και άλλους. Έχω ακόμη κληθεί να διδάξω σε ειδικά σεμινάρια επιμόρφωσης που οργάνωσε ο Σύλλογος Γυμναστών Θεσσαλονίκης με ειδικότητα στους παραδοσιακούς χορούς αλλά και σε σεμιναριακά μαθήματα για τους φοιτητές της ειδικότητας παραδοσιακών χορών των ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, Κομοτηνής και Τρικάλων.

Το 2021 έγινα ιδρυτικό μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου Καθηγητών Φυσικής Αγωγής με Ειδικότητα Χορό αλλά και του συνδικαλιστικού σωματείου: «Σύλλογος Καθηγητών Φυσικής Αγωγής με Ειδίκευση στον Παραδοσιακό Χορό», στο οποίο εκλέχθηκα πρόεδρος και εκπρόσωπός του στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.

Κάνετε μαθήματα χορού και σε ξένους;

Από το καλοκαίρι του 2000 οργανώνω δεκαήμερο σεμινάριο Ελληνικών χορών, στο οποίο συμμετέχουν άτομα από πολλές χώρες.

Συγχρόνως προσκλήθηκα να διδάξω σε δεκάδες σεμινάρια σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στις HΠΑ, στον Καναδά, στην Ιαπωνία, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, τη Βραζιλία και αλλού.

Από το 2006 έως το 2008 κλήθηκα να είμαι κριτής στο μεγαλύτερο διαγωνιστικό φεστιβάλ παραδοσιακών χορών της ομογένειας στις ΗΠΑ, το Folk Dance and ckoirFestival (FDF) στην Καλιφόρνια ενώ από το 2017 και κάθε χρόνο στο Hellenic Dance Festival (HDF) που γίνεται στην Ανατολική ακτή των ΗΠΑ υπό την αιγίδα της Μητρόπολης της Ατλάντα. Συνολικά 120 χορευτικά συγκροτήματα και περίπου 3.000 ομογενείς συμμετείχαν κάθε χρονιά.

Το μεγάλο μου πάθος παραμένει η πρωτογενής έρευνα στην οποία έχω επενδύσει πολύ χρόνο και χρήμα και συνεχίζω να το κάνω. Έχω πραγματοποιήσει δεκάδες καταγραφές πάνω στην παράδοση του Πόντου, της Καππαδοκίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, της Μικρασίας κ.ά. Κατέχω ένα σημαντικό αρχείο από μουσικές, βίντεο-φωτογραφίες και βιβλία που σχετίζονται βέβαια με τον παραδοσιακό χορό.

Από την εμπειρία σας ως χοροδιδάσκαλος σε τι συμπέρασμα έχετε καταλήξει για τα παιδιά. Πράγματι αρέσουν τους παραδοσιακούς χορούς ή έρχονται στα μαθήματα επειδή τους υποχρεώνουν οι γονείς τους;

Τα παιδιά είναι χαρακτήρες υπό διαμόρφωση και η αγάπη τους προς τον παραδοσιακό χορό θα προέλθει και μέσα από την οικογένεια και το σχολείο αλλά και την χορευτική ομάδα και τον ιδιαίτερα το δάσκαλό της. Ο χορός από μόνος του είναι ελκυστικός έως ένα σημείο μόνο.

Από τα ταξίδια που κάνατε στο εξωτερικό τι διαπιστώσατε. Πώς βλέπουν οι ξένοι τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς;

Οι ξένοι στο ξεκίνημα της ενασχόλησής τους με τους ελληνικούς παραδοσιακούς μας χορούς έχουν διαφορετικές αφετηρίες, π.χ. οι κλασικές σπουδές, ένα ταξίδι στην Ελλάδα, μία διάσημη ταινία όπως ο Ζορμπάς κ.ά. Στη συνέχεια όμως ανακαλύπτοντας τον πλούτο της ελληνικής παράδοσης, γίνεται κατανοητό σ’ αυτούς πως στην Ελλάδα υπάρχει ένας συναρπαστικός κόσμος μουσικής και χορού που είναι τόσο γοητευτικός, όχι μόνο εξαιτίας της ποικιλίας του, αλλά και της προέλευσης του από αιώνες πριν, μία απίστευτη ζώσα συνέχεια!

Πρόσφατα ήρθαν στην Ελλάδα και ξεναγήσατε ένα γκρουπ από το Διεθνή Λαογραφικό Σύνδεσμο Ταϊβάν. Ποιες ήταν οι εντυπώσεις τους;

Νομίζω ότι οι περισσότεροι έφυγαν ενθουσιασμένοι από την Ελλάδα. Στην αρχή ήρθε ένα γκρουπ που αποτελείτο από 20 άτομα και αργότερα ήρθαν άλλοι 28. Κάθε μέρα πηγαίναμε σε αξιοθέατα και τα βράδια πηγαίναμε σε πανηγύρια και γλέντια, για να γνωρίσουν την «πραγματική» Ελλάδα. Έζησαν εμπειρίες μοναδικές και η άποψη που είχαν για εμάς θεωρώ είναι διαφορετική τώρα, τουλάχιστον για τον λαϊκό και σύγχρονο πολιτισμό μας…

Στα πανηγύρια που πήγατε χόρεψαν και παραδοσιακούς χορούς;

Ναι, φυσικά. Όλοι τους γνώριζαν ή και παρακολουθήσαν μαθήματα που τους κάναμε οπότε περίμεναν πώς και πώς για να δοκιμάσουν αν τα καταφέρνουν. Τελικά τα κατάφεραν και δύσκολα μπορούσες να καταλάβεις ότι δεν ήταν Έλληνες χορευτές. Έφυγαν από τη χώρα μας κατενθουσιασμένοι γιατί τους άρεσε ιδιαίτερα η ενέργεια που υπάρχει στα γλέντια μας, η καθολικότητα στη συμμετοχή, η ευρεία κλίμακα ηλικιών που συμμετέχουν και ότι ήταν ευπρόσδεκτοι να συμμετέχουν.

Είχαν και αρνητικές εντυπώσεις;

Βεβαίως υπάρχουν και αρνητικές εντυπώσεις ειδικά για τις ελλείψεις υποδομών. Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για κάποιον ξένο στην Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχουν δημόσιες τουαλέτες και μάλιστα καθαρές. Βέβαια και πολλές σε χώρους καφέ κ.λπ. ήταν κακοσυντηρημένες ή και βρώμικες. Το θέμα της καθαριότητας είναι μεγάλο πρόβλημα γενικώς στην Ελλάδα. Επίσης πέρα από το κυρίως οδικό δίκτυο οι δευτερεύοντες δρόμοι είναι κακοσυντηρημένοι. Δυστυχώς υπάρχει και το απίστευτο θέμα του ωραρίου λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων, όπως για παράδειγμα στον κορυφαίο προορισμό της Βόρειας Ελλάδας, τη Βεργίνα. Τον επισκέφτηκαν το πρωί της 23ης Ιουλίου, στις 10:30, και ήταν κλειστά! Η Ελλάδα βουλιάζει από τουρίστες και η Βεργίνα είναι κλειστή… Ακατανόητες καταστάσεις είτε είσαι ξένος είτε Έλληνας. Απαράδεκτο...

Τελικά, τι σας είπαν; Τι το ιδιαίτερο έχουν οι ελληνικοί χοροί σε σχέση με τους ξένους;

Είναι ζωντανοί! Οι χοροί μας συνεχίζουν και είναι κομμάτι της διασκέδασής μας και της ταυτότητάς μας, αυτό τους προσδίδει μία μεγάλη δυναμική, και η συμμετοχή στον κυκλικό χορό σε κάνει να νιώθεις ότι αποτελείς συνέχεια μίας ακολουθίας που χάνεται στον χρόνο.

Πώς βλέπετε το μέλλον των παραδοσιακών χορών. Θα υπάρχουν μετά από έναν ή δύο αιώνες ή θα θυσιαστούν στον βωμό της παγκοσμιοποίησης;

Είναι δύσκολο να προβλέψεις τόσο μακριά, σίγουρα ο ένας ή και οι δύο αιώνες μπροστά στους δεκάδες που πέρασαν δεν φαντάζουν τρομερό νούμερο. Η παγκοσμιοποίηση φέρνει μαζί της και την ανάγκη της διαφοροποίησης και του ανήκειν και ο χορός έχει σίγουρα και ταυτοτικό χαρακτήρα. 

Από αυτή την άποψη είναι λογικό να υποθέσουμε πως για τις επόμενες δεκαετίες ο χορός θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί στη διασκέδασή μας και τα γλέντια μας. Ως τέτοιο στοιχείο εξάλλου κατάφερε, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, να διατηρήσει την «ελληνικότητα» μικρών κοινοτήτων της διασποράς από τη Χαβάη έως το Σουδάν, από τη Νέα Ζηλανδία έως το Ουζμπεκιστάν και την Αλάσκα, και δεν αναφέρω τυχαία αυτές τις περιοχές! Πήγα σε και είδα από κοντά χορευτικούς συλλόγους που υπάρχουν σε αυτές τις χώρες και συγκινήθηκα βλέποντας ομογενείς αλλά και ξένους να είναι ενθουσιασμένοι με τους χορούς μας και την παράδοσή μας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18.08.2024