Όταν o Άνθιμος λύγισε και έκλαψε...

Στη ζωή του -επί μία εικοσαετία- ποιμενάρχη της Θεσσαλονίκης, μακαριστού Άνθιμου, που σημαδεύτηκε από συγκρούσεις με πολιτικούς και εκκλησιαστικούς παράγοντες, κάποιες σχέσεις ήταν αυτές που τον καθόρισαν. Μία τέτοια σχέση ήταν αυτή με τον μακαριστό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Η ασθένειά του και οι δύσκολες ώρες που περνούσε λύγισαν ακόμα και τον Άνθιμο, που έκλαψε, όπως ο ίδιος εξομολογήθηκε. Το περιστατικό μετέφερε ο δημοσιογράφος και επί χρόνια σύμβουλος του μακαριστού Χριστόδουλου, Σωτ. Τζούμας.

Ο Άνθιμος μίλησε συγκινημένος και σε ύφος και τόνο που δεν συνήθιζε για τον μακαριστό Χριστόδουλο. «Ο Χριστόδουλος ήταν κατά μερικά έτη νεώτερος εμού, αλλά είχαμε κοινή πορεία. Μαζί εκλεγήκαμε και μαζί χειροτονηθήκαμε. Εγώ μερικές μέρες νωρίτερα. Αλλά και ως νέοι αρχιερείς είχαμε ίδιο βηματισμό. Είχαμε πολύ καλή σχέση και είχαμε και κοινά οράματα, για τα οποία αγωνιστήκαμε δίπλα-δίπλα, είπε, και πρόσθεσε: «Με τον Χριστόδουλο δώσαμε οι δυο μας τη μάχη για την εκκλησιαστική περιουσία έως το τέλος, όταν κάποιοι άλλοι εκ των αδελφών μας εγκατέλειπαν τον αγώνα μας.

»Και οι δύο μας πήγαμε και υπερασπιστήκαμε τις θέσεις μας τηλεοπτικά, παρουσία του Αντώνη Τρίτση. Και κερδίσαμε, όχι μόνο τις εντυπώσεις, αλλά και τη μάχη! Γιατί χάρη σε μας έμαθε ο κόσμος την αλήθεια. Και η κυβέρνηση έκανε πίσω.

»Θυμάμαι κάτι ακόμη με τον Χριστόδουλο που με έχει σημαδέψει. Με φώναξε και τον είδα λίγες ημέρες πριν φύγει. Και πήγα, και τα είπαμε οι δυο μας αρκετή ώρα! Και κλάψαμε. Ο Χριστόδουλος ήταν σε δύσκολη κατάσταση, αλλά μιλούσε με χαμηλή μεν φωνή, σχεδόν ψιθυριστά αλλά ευκρινώς. Καταλάβαινες τι έλεγε! Θυμάμαι ότι κλάψαμε κιόλας. Ήταν μία δύσκολη μέρα για μένα. Έφυγα και εξακολουθούσα να κλαίω»!

Ο κατά κόσμον Διονύσιος Ρούσσας με καταγωγή από τη Σαλμώνη του Πύργου Ηλείας, έγινε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τον Απρίλιο του 2004 με μετάθεση από την Αλεξανδρούπολη, όπου ήταν ως τότε Μητροπολίτης, την περίοδο μίας μεγάλης κρίση μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ο τότε αρχιεπίσκοπος, μακαριστός Χριστόδουλος, δεν είχε στείλει τους καταλόγους των υποψηφίων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης και ακολούθησε μία σοβαρή κρίση μεταξύ των δύο πλευρών. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο διέγραψε τον Χριστόδουλο από τα Εκκλησιαστικά Δίπτυχα και χρειάστηκαν μεγάλες πιέσεις για να επανέλθει η κανονικότητα. Η ενθρόνιση του Άνθιμου έγινε στις 18 Ιουνίου 2004 στον Καθεδρικό Ναό της Του Θεού Σοφίας.

Ο μακαριστός Άνθιμος , αποτέλεσε έναν ζωντανό θρύλο στους εκκλησιαστικούς κύκλους και ένας από τους τελευταίους ιεράρχες μίας γενιάς με επιδραστικό ρόλο στις εξελίξεις. Είναι χαρακτηριστικό, όπως λένε άνθρωποι που τον γνώρισαν, το αισθητήριό του σε ό,τι αφορά τις εκλογές στο εσωτερικό της εκκλησίας, τις συμμαχίες που έκανε και τους αντιπάλους που… επέλεγε.

Ο μακαριστός δύο φορές ήρθε τρίτος στη διεκδίκηση του αρχιεπισκοπικού θρόνου, έχοντας απέναντί του το 1998 τους τότε μητροπολίτες Δημητριάδος, Χριστόδουλο και Θηβών και Λεβαδείας, κ. Ιερώνυμο. Στον δεύτερο γύρο, όμως, ήξερε με ποιον να πάει και αυτός ήταν ο… νικητής. Την πρώτη φορά στον σχηματισμό τριπροσώπου κατετάγει τρίτος. Όμως, στην τελική φάση εκλογής κατηύθυνε τις περισσότερους ψήφους του στον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.

Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα κατετάγη και πάλι τρίτος, όμως επέλεξε να στηρίξει τον μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας, κ. Ιερώνυμο.

Τα χρόνια της Θεσσαλονίκης

Ο μακαριστός Άνθιμος, αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών το 1957 και από τη Θεολογική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου το 1963 και χειροτονήθηκε διάκονος το 1964. Ως Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είχε ιδιαίτερα παρεμβατικό ρόλο και λόγο, θεωρώντας ότι η εκκλησία είναι αυτή που καθοδηγεί τα πράγματα, και πως συνδιοικεί -αν όχι διοικεί- την πόλη. Έτσι αποτέλεσε το τρίτο πρόσωπο των αρχών της πόλης, με τους Παπαγεωργόπουλο και Ψωμιάδη να συμπληρώνουν το πάζλ. Είχε στηρίξει με θέρμη τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία και είχε ταχθεί ανοιχτά κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Για το μεταναστευτικό είχε πει πως «δεν μπορεί να γίνει η Ελλάδα αποθήκη ψυχών».

Είχε χαρακτηρίσει την ομοφυλοφιλία ως «παρέκκλιση» και είχε κάνει λόγο για θανάσιμο αμάρτημα, ενώ είχε αποκαλέσει τις αμβλώσεις «έγκλημα». Κι αν όλα αυτά για τον μακαριστό Άνθιμο δεν ήταν παρά ένα πεδίο άσκησης πολιτικής, η ιστορία του Παπάφειου, αποτέλεσε μία μελανή σελίδα στην εικοσαετή παρουσία του στην πόλη. Το ζήτημα αφορούσε καταγγελία από τρόφιμο του ορφανοτροφείου για βιασμούς κατ’ εξακολούθηση από άλλους τρόφιμους.

Οι εισαγγελικές Αρχές επισήμαναν στην πρότασή τους, προσπάθεια συγκάλυψης της υπόθεσης από τη διοίκηση του ιδρύματος, στο οποίο πρόεδρος ήταν ο Άνθιμος. Μάλιστα, είχαν ασκηθεί διώξεις σε βάρος του, καθώς και σε βάρος άλλων πέντε μελών της διοίκησης. Ωστόσο, το 2016 το Δικαστικό Συμβούλιο, με βούλευμα, απάλλαξε τον Μητροπολίτη από τις κατηγορίες, αλλά, όπως είναι φυσικό, το στίγμα παρέμεινε..

Επεισοδιακή ήταν και η ανακήρυξή του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ. Η απόφαση ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο του 2017, αλλά η εκδήλωση της αναγόρευσης ματαιώθηκε, καθώς προκλήθηκαν μεγάλες αντιδράσεις. Τελικά, ο Μητροπολίτης αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας, σε μία λιτή τελετή, δύο χρόνια αργότερα, στο γραφείο του πρύτανη.

Φιλανθρωπικό έργο

Πάντως ο μακαριστός άφησε στη Θεσσαλονίκη και σημαντικό φιλανθρωπικό έργο. Με δική του πρωτοβουλία έγιναν και λειτουργούν 14 συσσίτια σε ενορίες, για να έχουν φαγητό άποροι.

Με προσωπική του απόφαση παραχωρήθηκε το οικοτροφείο στην Ιερά Μονή Αγίας Θεοδώρας στο κέντρο της πόλης, για να φιλοξενούνται κληρικοί ομόδοξων Πατριαρχείων που φοιτούν στο ΑΠΘ.

Με πρωτοβουλία του άποροι φοιτητές διαμένουν δωρεάν στο οικοτροφείο του Αγίου Αντωνίου και στον ξενώνα Παναγία η Δεξιά, ενώ μερίμνησε ηλικιωμένοι να βρίσκουν φροντίδα στο Χαρίσειο Γηροκομείο.

Με τη ματιά του Φιλόθεου

Ο παναγιότατος μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, κ. Φιλόθεος, μίλησε στη «ΜτΚ» για τον μακαριστό Άνθιμο.

«Πριν τον γνωρίσω από κοντά είχα σχηματίσει, όπως όλος ο κόσμος, την εικόνα ενός σκληρού ή καλύτερα δυναμικού ιεράρχη που προέβαλλε με σθένος τις απόψεις του και τις υπερασπιζόταν», είπε. «Αργότερα, όμως, ως γραμματέας της Συνόδου, είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω καλύτερα. Εκεί είδα έναν ευγενή άνθρωπο. Δυναμικό, αλλά ευγενή», τόνισε και πρόσθεσε: «Όπως διαπίστωσα, ο Άνθιμος αγωνιζόταν πάντα για την ενότητα της εκκλησίας, αυτό ήταν το χαρακτηριστικό του».

Όταν ο παναγιότατος Φιλόθεος εκλέχτηκε στη θέση του στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, ανέπτυξε με τον μακαριστό, μία στοργική σχέση, πατέρα-γιου. «Πρέπει να πούμε πως τελικά ο μακαριστός δεν έκανε κακό σε κανέναν παρά τις θέσεις του και τη στάση του απέναντι σε ζητήματα και ανθρώπους», είπε στη «ΜτΚ».

Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, μάλιστα, έφερε τη σχέση με τον Γιάννη Μπουτάρη με τον οποίο επί χρόνια τους χώριζε μία... άβυσσος. Ο Μητροπολίτης είχε συγκρουστεί με τον Μπουτάρη, πριν ακόμη εκείνος εκλεγεί δήμαρχος, τόσο για τα εθνικά θέματα όσο και για το gay pride αλλά και το θέμα της αποτέφρωσης το οποίο προέβαλε ο Μπουτάρης με αφορμή τον θάνατο της συντρόφου του. Είναι γνωστή, άλλωστε, η επίθεση που του έκανε ο Άνθιμος μέσα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου λίγες εβδομάδες πριν από τις δημοτικές εκλογές του 2010, όταν του είπε πως «όσο ζω εγώ, εσύ δεν πρόκειται να γίνεις δήμαρχος».

Νωρίτερα ο Μπουτάρης τον είχε χαρακτηρίσει… μουτζαχεντίν. Αργότερα, οι δυο τους εξομάλυναν τις σχέσεις τους, διατηρώντας, βεβαίως, τις απόψεις τους.

«Στο τέλος έπιναν καφέ με τον Μπουτάρη», είπε χαρακτηριστικά στη ΜτΚ ο παναγιότατος Φιλόθεος.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 16.03.2025