Γράφει
Φάνης Ουγγρίνης
Για τους περισσότερους εξ ημών, οι λεκτικές διεκδικήσεις του Τραμπ επί Καναδά, Γροιλανδίας και Παναμά υπήρξαν τα σημαντικότερα γεγονότα της πιο πρόσφατης διεθνούς επικαιρότητας. Ωστόσο, αφού αναλογίστηκα το πόσο φαφλατάς μπορεί να είναι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, προσωπικά εντόπισα αλλού το μεγάλο γεγονός: στην έκτακτη ανακοίνωση Ζάκερμπεργκ σχετικά με την πολιτική ελέγχου περιεχομένου στα ΜΚΔ της Meta.
Καθώς ζούμε σε εποχές όπου μπορεί άνετα να παραχθεί ένα πειστικό βίντεο μέσω εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, αρχικά δεν πίστεψα όσα είδα και άκουσα. Χρειάστηκε να μπω στην προσωπική σελίδα του ιδρυτή του Facebook για να βεβαιωθώ πως ήταν αληθινή η ριζική αλλαγή της ως τώρα στάσης του. Μέσα σε λίγα μόλις λεπτά, παραδέχθηκε πως όντως ήταν προκατειλημμένοι οι λεγόμενοι fact checkers, τα άτομα επιφορτισμένα να ελέγχουν εκατοντάδες εκατομμύρια αναρτήσεις και να κόβουν όσες έκριναν ασύμβατες με τις αρχές της εταιρείας. Με απλά λόγια, παραδέχθηκε πως ήταν βάσιμες όσες κατηγορίες διατυπώνονταν κατά του συγκεκριμένου μηχανισμού (σχετική έρευνα των FT κατέταξε στην Αριστερά τη συντριπτική πλειοψηφία των εν λόγω ελεγκτών). Είναι γεγονός πως διαμαρτυρόμενα ήταν κατά κανόνα πρόσωπα με θέσεις ρατσιστικές, σεξιστικές και αντιεμβολιαστικές, δηλαδή γενικά τοξικές ή… ψεκασμένες. Ωστόσο, δεν σπάνιζαν οι περιπτώσεις όπου είχαν κατέβει κείμενα και εικόνες που στηλίτευαν κόσμια την εγκληματικότητα προσφύγων/μεταναστών, τα αδιέξοδα της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης, ή τις φρικτές πρακτικές ισλαμιστών στο όνομα του Προφήτη. Στα μάτια πολλών, διά των εργαζομένων της η Meta φαινόταν να θεωρεί αποδεκτή τη βία και τον εξτρεμισμό εφόσον διαθέτει κάποια ειδικά χαρακτηριστικά • στα μάτια πολλών, η Meta φαινόταν να έχει πάντα πρόβλημα με αμφιλεγόμενο «δεξιό» περιεχόμενο, και ποτέ με «αριστερό». Με τις δηλώσεις του, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ δικαίωσε αυτή την πεποίθηση, ενώ μέρος των λεγόμενών του θα μπορούσαν να εκληφθούν ως έμμεσες καταγγελίες εις βάρος του περιβάλλοντος Μπάιντεν.
Δυστυχώς πρόκειται για επικίνδυνη εξέλιξη γύρω από την σοβαρότητα όσων πληροφοριών διακινούνται στα social media. Παρά τις όποιες αστοχίες, οι fact checkers ήταν στην πλειοψηφία τους επαγγελματίες, και η δουλειά τους διέθετε έναν βαθμό αξιοπιστίας που πολύ δύσκολα θα μπορέσει να επιτύχει μια αόριστη «κοινότητα» (εκείνη που εις το εξής θα ελέγχει μέσω των community notes), ασχέτως ασφαλιστικών δικλείδων, ειδικά καθόσον η τεχνητή νοημοσύνη θα δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τη διάκριση του αληθούς από το ψευδές. Στην τρέχουσα τη συγκυρία, η κατάργηση υφιστάμενων εργαλείων επαλήθευσης απλώς θα επιτείνει τη σύγχυση και την αμφισβήτηση της πραγματικότητας, οδηγώντας εν τέλει σε εντεινόμενη κοινωνική πόλωση και σε επιπλέον σχετικοποίηση της αλήθειας. Περιττό να αναφέρω τι θα συνεπάγονται αυτά όσον αφορά τη χειραγώγηση της πλατιάς κοινής γνώμης και την περαιτέρω υπονόμευση της δυτικής δημοκρατίας. Σήμερα ζητούμενο είναι ο πιο ποιοτικός έλεγχος, όχι ο καθόλου.
Κερδοσκοπικά, μετά το 2008 οι μεγαλύτερες ενημερωτικές πλατφόρμες, τα πανεπιστήμια και οι πολυεθνικοί επιχειρηματικοί όμιλοι υιοθέτησαν μανιωδώς την πολιτική ορθότητα, εφαρμόζοντας παράλογες και άδικες πρακτικές. Τώρα, προφανώς υπό την πίεση της επανεκλογής Τραμπ (σε cultural shift αναφέρθηκε και ο Ζάκερμπεργκ) και των πρωτοβουλιών Μασκ στο Χ (αυτός καθιέρωσε τα community notes), προσπαθούν να διορθώσουν άγαρμπα το προηγούμενο σφάλμα τους υποπίπτοντας σε νέο. Μετά την απόφαση της Meta, όλα τα ΜΚΔ θα μπορούσαν να καταστούν ακόμα πιο ευπρόσβλητα από κάθε παλαβή θεωρία, κάθε αρρωστημένο φανατικό, κάθε μυστική υπηρεσία που διεξάγει υβριδικό πόλεμο. Στο σύγχρονο κόσμο της υπερβολής και της ακρισίας, η τήρηση του μέτρου αποτελεί πλέον τα πιο περιζήτητο στοιχείο του δημόσιου διαλόγου.
Η επανεκλογή Τραμπ ίσως αποδειχθεί εξαιρετικά καθοριστική για το μέλλον. Είναι ομολογουμένως εντυπωσιακή η άτακτη υποχώρηση της ονομαζόμενης πολιτικής ορθότητας, και δεν αφορά μόνο την ψηφιακή οικονομία (η ως τώρα στάση του Μπέζος είναι σίγουρα ενδεικτική). Ήδη πριν το καλοκαίρι η -για συμβολικούς λόγους- εμβληματική Harley Davidson ανακάλεσε τα στοιχεία συμπερίληψης από την επικοινωνιακή πολιτική της, ακολουθούμενη σταδιακά από άλλες μεγάλες εταιρείες και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Μετά το Νοέμβριο, το φαινόμενο πήρε διαστάσεις χιονοστιβάδας. Αυτή τη στιγμή, δείχνουν να εγκαταλείπονται τα προηγούμενα μεγάλα λόγια περί νέου ανθρωπισμού, περί τοξικής πατριαρχίας και αρρενωπότητας, περί φυλετικών στερεοτύπων, περί μόνο κοινωνικού φύλου, όλα όσα επιχειρήματα έθεταν το υποκειμενικό πάνω από το αντικειμενικό και το ατομικό πάνω από το συλλογικό. Σχεδόν δύο εβδομάδες πριν την τυπική επιστροφή των Ρεπουμπλικανών στο Λευκό Οίκο, φαίνεται πως πηγαίνουμε σε θεαματική αλλαγή παραδείγματος.
Εξέχον παράδειγμα της εν λόγω αλλαγής αποτελεί η πρόωρη λήξη της πρωθυπουργικής θητείας του Τζάστιν Τριντό, ίσως του πιο εμβληματικού θιασώτη της πολιτικής ορθότητας. Αλησμόνητη η ανέμελη πρότασή του να αντικατασταθεί η λέξη «mankind» από τον νεολογισμό «peoplekind», επειδή ο επικρατών όρος έχει ως συνθετικό το «man», αγγλιστί ο άντρας μα και ο άνθρωπος. Παρά το παιδιάστικο χαμόγελό του, ο Καναδός πρωθυπουργός συχνά εφάρμοσε σκληρή ορθοπολιτική λογοκρισία • όντας πρωτοπόρος στην προώθηση woke πολιτικών, ποινικοποίησε το λεγόμενο misgendering των τρανς ατόμων, προώθησε τη χρήση νέων… προοδευτικών αντωνυμιών, και έφερε προς ψήφιση νομοσχέδιο προληπτικού εγκλεισμού για πιθανούς δράστες «εγκλημάτων μίσους». Δεν δίστασε να επιβάλλει ακόμη και στρατιωτικό νόμο ώστε να αντιμετωπίσει τις διαμαρτυρίες των φορτηγατζήδων κατά των λοκντάουν, όπως και να κινηθεί ποινικά κατά όσων ενίσχυαν χρηματικά τον αγώνα τους. Οι επιδόσεις του στην πράσινη μετάβαση εκτόξευσαν τις τιμές της ενέργειας στα ύψη, προκαλώντας σοβαρό ταμειακό πρόβλημα στα καναδικά νοικοκυριά. Είναι λοιπόν ευεξήγητη η πτώση της δημοτικότητάς του στο 20%, με το ίδιο του το κόμμα να τον οδηγεί στην έξοδο, μπροστά στην προοπτική να τερματίσει τρίτο στις προσεχείς εκλογές.
Από τους προβεβλημένους -θεωρούμενους- φιλελεύθερους ηγέτες, ασφαλής δεν μπορεί πια να θεωρείται κανείς. Έφυγε ο Μπάιντεν, φεύγει ο Σολτς, ο Μακρόν δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ο Σάντσεθ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ισχυρός, ο δε Στάρμερ υφίσταται ανελέητη επίθεση από τον Μασκ για την υπόθεση συγκάλυψης του κυκλώματος βιαστών στο Ρόδερχαμ. Αντίθετα, αυτή τη στιγμή ανατέλλει το άστρο της Λεπέν, του Βίλντερς, της Μελόνι, του Μιλέι, της Βάιντελ και του Μπουκέλε.
Χωρίς να έχει γίνει αρκούντως αντιληπτό, η πολιτική ορθότητα αποτέλεσε βασικό εργαλείο ηθικής δικαίωσης της παγκοσμιοποίησης, καθώς υποσυνείδητα επέβαλε πολιτική ανοικτών συνόρων στα δυτικά κράτη. Το ξήλωμα της λοιπόν θα μπορούσε να επηρεάσει και τις διεθνείς οικονομικές και πολιτικές σχέσεις, ειδικά εάν προωθηθεί με επιμονή από τις ΗΠΑ. Συνεπώς, οι τελευταίες εξελίξεις στον κόσμο των ΜΚΔ ίσως αποτελούν τις πρώτες ευδιάκριτες ρωγμές στο οικοδόμημα της μεταψυχροπολεμικής τάξης πραγμάτων. Μένει να φανεί αν αυτή θα καταρρεύσει με την ταχύτητα της αντίστοιχης ψυχροπολεμικής, και αν θα αποδειχθεί υποφερτό το κόστος από τούτη την κατάρρευση.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 12.01.2025