Δεν γνωρίζω τι πίστευε ο Γιώργος Παπανδρέου όταν πήγε στο Καστελόριζο, μία ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα για να εξαγγείλει την υπογραφή του μνημονίου. Σήμερα το ονομάζουμε «πρώτο μνημόνιο», τότε αγνοούσαμε όλοι τη συνέχεια. Θα ακολουθούσαν άλλα δύο. Προφανώς ο τότε πρωθυπουργός θα αισθανόταν ανακουφισμένος διότι μπήκε τέλος σε μία περίοδο αβεβαιότητας και διανοιγόταν ο δρόμος, μέσα από μία ισορροπημένη συνταγή περικοπής δαπανών και αύξησης της φορολογίας, η Ελλάδα σε δύο χρόνια να μπει στον δρόμο της ανάπτυξης. Αυτό υποστήριζαν οι συντάκτες του μνημονίου.
Πολιτικά ο Γιώργος Παπανδρέου δεν υπέστη σοβαρή ζημία λόγω των μνημονιακών μέτρων. Αυτό φάνηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου 2010, όπου το ΠΑΣΟΚ κατήγαγε σημαντικές νίκες, σε σημείο να εγκαλείται ο τότε πρωθυπουργός για το γεγονός πως δεν προκάλεσε ταυτοχρόνως και εθνικές εκλογές, τις οποίες με κάθε βεβαιότητα θα κέρδιζε. Φυσικά με «αν» δε γράφεται η Ιστορία, όμως παραμένει γεγονός πως έξι μήνες μετά την υπογραφή του μνημονίου το πολιτικό κεφάλαιο του ΠΑΣΟΚ παρέμενε αλώβητο.
Όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πορεία μέχρι το Καστελόριζο. Είναι εξίσου δραματική και χαρακτηρίζεται από δύο σημαντικούς σταθμούς.
Σταθμός πρώτος: Η επιδίωξη του Γιώργου Παπανδρέου να αναλάβει την εξουσία, ενώ ήδη γνώριζε τι οικονομία παραλάμβανε. Η ορθολογική συμπεριφορά θα του υπαγόρευε να αφήσει τον Καραμανλή να εξαντλήσει την τετραετία του και να διαχειριστεί αυτός την οικονομική κατάσταση που δημιούργησε. Όμως ο Γιώργος Παπανδρέου θόλωσε στην προοπτική να γίνει πρωθυπουργός με μεγάλη άνεση. Τον πίεζε και ο κομματικός στρατός που επιζητούσε τη νομή της εξουσίας. Έτσι, έκανε τη λάθος κίνηση και βοήθησε τον Καραμανλή να δραπετεύσει αβρόχοις ποσί και τη Νέα Δημοκρατία, στη συνέχεια, να συντηρήσει σε μεγάλο βαθμό τις δυνάμεις της.
Σταθμός δεύτερος: Αφού έγινε πρωθυπουργός ο Γιώργος Παπανδρέου δεν εκτίμησε σωστά τόσο το μέγεθος του προβλήματος όσο και τις ανοχές των εταίρων μας και δανειστών μας. Παρασύρθηκε από την επιδερμική αντιμετώπιση του θέματος του ελλείμματος από συγκεκριμένους συμβούλους του και πίστεψε πως οι αντιδράσεις της Κομισιόν δεν ήταν κάτι παραπάνω από τις συνηθισμένες συστάσεις της. Έπεσε τραγικά έξω. Όπως βέβαια έπεσαν τραγικά έξω και οι αρχιτέκτονες του πρώτου μνημονίου που προσδοκούσαν έξοδο από την ύφεση μέσα σε δύο μόλις χρόνια. Όπως παραδέχτηκαν και οι ίδιοι αργότερα, υπολόγισαν λάθος κάποιους συντελεστές με αποτέλεσμα η ύφεση να διαρκέσει πολύ παραπάνω. Εντωμεταξύ ο ΣΥΡΙΖΑ και οι «αγανακτισμένοι» κάλπαζαν.
Ένα χαρακτηριστικό γεγονός της πλήρους άγνοιας της κατάστασης από πολλούς υπουργούς του ΠΑΣΟΚ τους πρώτους μήνες του 2010, ήταν η άρνησή τους να παράσχουν στοιχεία στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Θεόδωρο Πάγκαλο για τους οργανισμούς που βρισκόταν υπό την εποπτεία τους. Οι εταίροι μας, σαν ένα δείγμα συμμόρφωσης, ζητούσαν από την ελληνική κυβέρνηση να κλείσει μερικούς από αυτούς, ώστε τα φώτα των αγορών να φύγουν από την Ελλάδα. Ούτε αυτό έγινε.
Τελικά τι έμεινε από το Καστελόριζο; Ήταν μία ακόμα χαμένη ευκαιρία ή ήταν μία προσπάθεια καταδικασμένη σε αποτυχία εξ αρχής; Δύσκολη η απάντηση, παρ’ ότι έχουν περάσει από τότε 15 χρόνια.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 27.04.2025