Έρευνα: Γιατί εγκαταλείπουν τις σπουδές τους οι φοιτητές

- Newsroom

Η εγκατάλειψη ή η επιμήκυνση των σπουδών αποτελεί διαχρονικό θέμα της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μπροστά στην εφαρμογή του νόμου για τη διαγραφή των φοιτητών που ξεπερνούν το ανώτατο όριο σπουδών από το 2025, εγείρονται ερωτήματα για τη ρίζα και τις λύσεις του προβλήματος, γράφει το alfavita.gr.

Με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), στα ελληνικά πανεπιστήμια υπάρχουν 695.678 εγγεγραμμένοι φοιτητές, εκ των οποίων οι 361.937 είναι ενεργοί (ποσοστό 52,03%), δηλαδή βρίσκονται εντός του ανώτατου ορίου σπουδών που προβλέπει ο νόμος: έξι χρόνια για τις σχολές τετραετούς φοίτησης (το λεγόμενο ν+2), ενώ για τις σχολές πενταετούς και εξαετούς φοίτησης (πολυτεχνεία, ιατρικές κ.λπ.) το όριο φοίτησης πέραν του κανονικού χρόνου σπουδών είναι τα τρία έτη, δηλαδή συνολικά 8 και 9 αντιστοίχως (ν+3). Αντιθέτως, το ανώτατο όριο έχουν ξεπεράσει οι 333.741 εγγεγραμμένοι φοιτητές (47,97%). Μάλιστα, την τελευταία δεκαετία οι φοιτητές πέραν των κανονικών εξαμήνων είναι περισσότεροι από όσους φοιτούν εντός του χρόνου σπουδών της σχολής τους.

Μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών, που διεξήχθη από τους καθηγητές Δημήτρη Βεργίδη και Θανάση Καραλή και τον διδάκτορα Δημήτρη Σακκούλη, επιχειρεί να ρίξει φως στις αιτίες που οδηγούν τους φοιτητές σε διακοπή ή καθυστέρηση των σπουδών τους, ενώ προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπισή τους.

Κρίσιμα τα πρώτα χρόνια σπουδών

Η έρευνα βασίστηκε σε δείγμα 837 φοιτητών που εισήχθησαν στο Πανεπιστήμιο Πατρών έως το ακαδημαϊκό έτος 2016-2017. Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα πρώτα τρία έτη είναι καθοριστικά, με το δεύτερο και το τρίτο έτος να αποτελούν τα σημεία όπου οι περισσότεροι φοιτητές σταματούν να παρακολουθούν ενεργά. Τα προβλήματα, ωστόσο, φαίνεται να ξεκινούν ήδη από το πρώτο έτος και να κλιμακώνονται με την πάροδο του χρόνου.

Κύριες αιτίες εγκατάλειψης

Παρά την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι οικονομικές δυσκολίες αποτελούν τη βασική αιτία εγκατάλειψης, η έρευνα αποκαλύπτει ότι η οικονομική κατάσταση ευθύνεται μόνο σε ένα μέρος των περιπτώσεων. Οι πέντε βασικότεροι λόγοι που οδηγούν στην εγκατάλειψη είναι:

1. Ελλιπής προετοιμασία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που καθιστά δύσκολη την προσαρμογή στις απαιτήσεις των ΑΕΙ.
2. Απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού, με αποτέλεσμα λανθασμένες επιλογές σπουδών.
3. Αδυναμίες του συστήματος εισαγωγής, που δεν αντανακλούν πάντα τις πραγματικές ικανότητες ή ενδιαφέροντα των φοιτητών.
4. Έλλειψη μέριμνας στα ΑΕΙ για φοιτητές με χαμηλές επιδόσεις, όπως υποστηρικτικά μαθήματα ή υπηρεσίες καθοδήγησης.
5. Υποστελέχωση των ιδρυμάτων, που δυσχεραίνει τη διδασκαλία και την αλληλεπίδραση φοιτητών και διδασκόντων.

Οι «μύθοι» για τους λιμνάζοντες φοιτητές

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι λύσεις όπως η αυστηροποίηση των κανονισμών ή οι διαγραφές φοιτητών δεν επιλύουν την αιτία του προβλήματος. Αντίθετα, μπορεί να το μετατρέψουν από «λιμνάζουσα φοίτηση» σε εγκατάλειψη σπουδών. Για παράδειγμα:

• Η διαγραφή των φοιτητών δεν βελτιώνει απαραίτητα τα ποσοστά αποφοίτησης.
• Η αυστηροποίηση των κανονισμών δημιουργεί ένα κλίμα πίεσης που ενδέχεται να οδηγήσει περισσότερους φοιτητές εκτός εκπαιδευτικού συστήματος.
• Η οικονομική ανέχεια συχνά θεωρείται η κύρια αιτία, όμως οι παράγοντες είναι πολυπαραγοντικοί και αλληλένδετοι.

Προτεινόμενες λύσεις για το πρόβλημα

Η έρευνα καταλήγει σε πέντε προτάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα ποσοστά ολοκλήρωσης σπουδών:

1. Αύξηση του διδακτικού προσωπικού για βελτίωση της αναλογίας φοιτητών-διδασκόντων.
2. Υποστηρικτικές υπηρεσίες για φοιτητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, όπως κέντρα συμβουλευτικής ή προγράμματα προσαρμογής.
3. Θέσπιση κατώτατου ποσοστού επιτυχίας ανά μάθημα, ώστε να εντοπίζονται τα «δύσκολα» μαθήματα και να αναθεωρούνται κατάλληλα.
4. Διαγνωστικά τεστ για την ανίχνευση αδυναμιών από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να παρέχονται ενισχυτικά μαθήματα.
5. Οικονομική στήριξη για τους φοιτητές που το έχουν ανάγκη, με έμφαση σε ευέλικτα προγράμματα εργασίας παράλληλα με τη φοίτηση.

Μια διαρθρωτική πρόκληση για το ελληνικό πανεπιστήμιο

Οι «λιμνάζοντες φοιτητές» είναι το αποτέλεσμα «λιμναζόντων προβλημάτων» στο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως η έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού, το προβληματικό σύστημα εισαγωγής και η υποστελέχωση. Η εφαρμογή στοχευμένων μέτρων μπορεί να μειώσει το φαινόμενο, αλλά απαιτείται συνολική αναδιάρθρωση του συστήματος.

Η επιτυχής αντιμετώπιση του προβλήματος δεν εξαρτάται μόνο από τους φοιτητές, αλλά και από τις δομές που τους υποστηρίζουν. Χρειάζεται, λοιπόν, μια συλλογική προσπάθεια, τόσο από την Πολιτεία όσο και από τα ίδια τα πανεπιστήμια, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που ευνοεί την ολοκλήρωση των σπουδών και την προσωπική ανάπτυξη των φοιτητών.