Ας μιλήσουμε για τη γονιμότητα

Η σύγχρονη ζωή κινείται με ταχύτατους ρυθμούς και διακατέχεται από απίστευτο άγχος, αγωνία για το μέλλον, ανησυχία για το παρόν και αέναη αναπόληση του παρελθόντος. Τα σύγχρονα ζευγάρια παλεύουν με την καθημερινότητα, με τις επαγγελματικές, οικονομικές και οικογενειακές υποχρεώσεις με αποτέλεσμα η απόκτηση ενός και παραπάνω παιδιών να αποτελεί πολυτέλεια αλλά και την αιτία έντονου δημογραφικού προβλήματος. Επιπρόσθετα η άγνοια για ένα τόσο σημαντικό τομέα της υγείας του ατόμου όπως είναι η γονιμότητα εντείνει την ανάγκη για έγκυρη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με την πρόληψη και την διαφύλαξή της.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη γονιμότητα;

Οφείλουμε να τονίσουμε ότι η γονιμότητα ενός ζευγαριού επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, αποδίδονται κατά 40% στην γυναίκα, 40% στον άνδρα και το υπόλοιπο 20% είναι άγνωστης αιτιολογίας. Η γυναικεία γονιμότητα επηρεάζεται από διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας, απόφραξη των σαλπίγγων, ενδομητρίωση, ινομυώματα, πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια και την προχωρημένη ηλικία. Η ανδρική υπογονιμότητα οφείλεται σε διαταραχές της σπερματογένεσης, σε αποφρακτικά αίτια και σε δυσλειτουργία στύσης και εκσπερμάτισης.

Πότε πρέπει να επισκεφτούμε τον ειδικό αναπαραγωγής;

Σε κάθε περίπτωση αν ένα ζευγάρι προσπαθεί συστηματικά να συλλάβει με τακτικές επαφές, 2-3 φορές την εβδομάδα, για τουλάχιστον ένα χρόνο χωρίς επιτυχία θα πρέπει να συμβουλευτεί ειδικό γυναικολόγο αναπαραγωγής. Η ανάγκη για περισσότερο άμεση διερεύνηση εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας αλλά και την ύπαρξη ήδη γνωστών προβλημάτων υγείας. Έτσι αν η ηλικία της γυναίκας είναι μεταξύ 35-40 περαιτέρω βοήθεια συνιστάται στους 6 μήνες ενώ για ηλικίες άνω των 40 ετών ή με συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας άμεσα.

Η γονιμότητα μας επηρεάζεται από την ηλικία;

Η προχωρημένη ηλικία επιδρά αρνητικά στην γονιμότητα και των δύο φύλλων αλλά περισσότερο των γυναικών. Βλάβες στους επιδιορθωτικούς μηχανισμούς του DNA σε συνδυασμό με διαταραχές κατά την κυτταρική διαίρεση και την ωρίμανση των ωαρίων έχουν ως αποτέλεσμα σχεδόν τα μισά ωάρια να είναι ανώμαλα στις ηλικίες 35-37, το 60% μεταξύ 38-40, το 80% στα 41-43 και άνω του 90% για τις γυναίκες >44. Έτσι 1 στα 4 υγιή ζευγάρια μπορεί να επιτύχει εγκυμοσύνη όταν η γυναίκα είναι 20-30 ετών ενώ μόνο το 10% στα 40 και μετά την ηλικία των 45 ετών, η απόκτηση παιδιού είναι πολύ δύσκολη είτε αυτόματα είτε μέσω IVF χρησιμοποιώντας τα ωάρια της ίδιας της γυναίκας. Αντιθέτως η ανδρική γονιμότητα αρχίζει να επηρεάζεται μετά την ηλικία των 40-45. Η ποιότητα του σπέρματος εύκολα μπορεί να ελεγχθεί με την διενέργεια σπερμοδιαγράμματος και καλλιέργειας σπέρματος μετά από 1-3 μέρες αποχής.

Εκτός όμως από την ποιότητα των ωαρίων και του σπέρματος που πλήττονται από την έλευση του χρόνου, στις γυναίκες σταδιακά ελαττώνονται και τα ωοθηκικά αποθέματα. Με την έναρξη της εφηβείας υπάρχουν 300-400.000 διαθέσιμα ωάρια τα οποία συνεχόμενα και κυκλικά στρατολογούνται. Με το πέρασμα του χρόνου αυτό το αρχικό ωοθηκικό απόθεμα καταναλώνεται και όταν τελικά εξαντληθεί η γυναίκα δεν έχει πλέον καταμήνιο κύκλο και μπαίνει στην φάση της εμμηνόπαυσης, κατά μέσο όρο 49-51 έτη στην Ελλάδα. Η μέτρηση της ΑΜΗ στο αίμα προσφέρει με ένα έμμεσο τρόπο την αξιολόγηση των ωοθηκικών εφεδρειών. Η ΑΜΗ μπορεί να ελεγχθεί με μια απλή αιμοληψία, οποιαδήποτε μέρα του κύκλου και θα συμπεριληφθεί οσονούπω στην λίστα των εξετάσεων που αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ. Είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στην φαρέτρα των γυναικολόγων, συμβάλει στον οικογενειακό προγραμματισμό και θα ήταν καλό να πραγματοποιείται από κάθε γυναίκα άνω των 25 ετών ή νωρίτερα, αν υπάρχει κλινική υποψία υποβόσκουσας παθολογίας. Ειδικότερα, η ΑΜΗ αναδεικνύει γυναίκες που κινδυνεύουν από πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια συμβάλλοντας στην προστασία της γονιμότητάς τους είτε μέσα από την παρότρυνση για άμεσες προσπάθειες για φυσική σύλληψη είτε μέσω τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση και η κρυοσυντήρηση ωαρίων.

Επομένως, λαμβάνοντας υπόψιν τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής και την αναπόφευκτη επίπτωση του χρόνου στην γονιμότητα είναι επιτακτική η ανάγκη για έγκαιρη διερεύνηση και διασφάλιση της γονιμότητας προστατεύοντας το αναφαίρετο δικαίωμα όλων στην μητρότητα και την πατρότητα.

Ευάγγελος Γ. Παπανικολάου MD, MSc, PhD,

Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας ΑΠΘ

Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

Φωτεινή Χουλιαρά MD, MSc

Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος,

Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

Επιστημονική Διευθύντρια Assisting Nature