Ανάπλαση ΔΕΘ σε 10+1 ερωταπαντήσεις

Η «ΜτΚ» παρουσιάζει συνοπτικά τις επιμέρους πτυχές του έργου, κωδικοποιεί τα βασικά ζητήματα σε 10+1 ερωτήσεις και παραθέτει τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.

01

Γιατί επιλέχθηκε η ανάπλαση του υφιστάμενου εκθεσιακού κέντρου;

Μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης, όλοι οι φορείς της Θεσσαλονίκης συμφώνησαν η έκθεση να μεταφερθεί στη Σίνδο. Το 2012-2013, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, η ΔΕΘ-Helexpo αναθέτει μία οικονομοτεχνική μελέτη που καταλήγει ότι η μετεγκατάστασή της στη Σίνδο και η κατασκευή των αναγκαίων υποδομών θα απαιτούσε κεφάλαια 283 εκατ. ευρώ (άνω των 500 εκατ. ευρώ, μαζί με τις υποδομές), ενώ το κόστος της ανάπλασης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων θα ήταν 124 εκατ. ευρώ. Η Κίνηση Πολιτών «ΔΕΘ-Μητροπολιτικό Πάρκο για μία Βιώσιμη Θεσσαλονίκη» υποστηρίζει ότι «η μελέτη του 2013 ήταν πλασματική μελέτη, γιατί συνέκρινε το κόστος των εγκαταστάσεων της EXPO 2008, με τις εγκαταστάσεις μίας απλής έκθεσης». Σήμερα ο προϋπολογισμός της ανάπλασης στην υφιστάμενη θέση έφτασε τουλάχιστον τα 300 εκατ. ευρώ. Η διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo εξακολουθεί να πιστεύει ότι η παραμονή της έκθεσης στο Κέντρο είναι η μόνη βιώσιμη επιλογή.

02

Τι έγινε τα προηγούμενα 12 χρόνια;

Εκπονήθηκε Ειδικό Χωρικό Σχέδιο, για το οποίο έγινε εκτεταμένη διαβούλευση. Το σχέδιο ανάπλασης στην υφιστάμενη θέση είχε και πάλι τη σύμφωνη γνώμη όλων των φορέων, το στήριξαν δύο διαδοχικές κυβερνήσεις (ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ) και επικυρώθηκε με Προεδρικό Διάταγμα. Βάσει αυτού διενεργήθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, με 116 προτάσεις από όλο τον κόσμο, που κατέληξε στο 1ο βραβείο το 2021.

Από την πλευρά της η Κίνηση Πολιτών υποστηρίζει ότι «το μόνο που έκαναν είναι μία «προκαταρκτική αρχιτεκτονική μελέτη» και με αυτήν, για πρώτη φορά στη χώρα μας θα δημοπρατήσουν τον διαγωνισμό και τις αναγκαίες μελέτες, όπως κυκλοφοριακή, περιβαλλοντική, υδραυλική, αρχαιολογική και οικοδομική, θα τις κάνουν οι ιδιώτες που θα κερδίσουν τον διαγωνισμό».

03

Πώς σχεδιάζεται να χρηματοδοτηθεί η ανάπλαση;

Η χρηματοδότηση αποφασίστηκε να γίνει με ΣΔΙΤ, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει προσδιοριστεί η αναλογία δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων. Διασφαλίστηκε ότι 120 εκατ. ευρώ θα προέλθουν από το δημόσιο και η Περιφέρεια δεσμεύτηκε να καλύψει το κόστος της ανάπλασης του περιβάλλοντος χώρου με πόρους του ΕΣΠΑ. Υπάρχει η εκπεφρασμένη πρόθεση της ΔΕΘ-Helexpo να προχωρήσει σε δανεισμό 40-60 εκατ. ευρώ, αν χρειαστεί. Με βάση τους σχεδιασμούς του Υπερταμείου, το business plan θα οριστικοποιηθεί σε έναν μήνα, ώστε το καλοκαίρι να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός. Γίνεται προσπάθεια ο προϋπολογισμός να μην ξεπεράσει τα 300 εκατ. ευρώ (για αυτό περιορίστηκε η δόμηση κατά 6.000 τ.μ. και, αν χρειαστεί, ενδεχομένως, να περιοριστεί κι άλλο) ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από ιδιώτες να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό.

04

Γιατί χρειάζεται ο ιδιώτης για τη χρηματοδότηση;

Στα χρόνια της κρίσης, τότε που ο προϋπολογισμός ήταν 124 εκατ. ευρώ, δεν υπήρχε προοπτική για αποκλειστικά δημόσια χρηματοδότηση. Έπρεπε, λοιπόν, το έργο να γίνει ελκυστικό, για να επενδύσει ένας ιδιώτης. Έτσι προστέθηκε το πολυώροφο ξενοδοχείο και το business center, τα οποία θα διαχειρίζεται ο ιδιώτης. Σήμερα που βρέθηκαν τα 120 εκατ. ευρώ δημόσιας χρηματοδότησης και οι πόροι του ΕΣΠΑ, ο προϋπολογισμός σχεδόν τριπλασιάστηκε.

Μπορεί να γίνει το εκθεσιακό κέντρο χωρίς τη συμμετοχή του ιδιώτη και χωρίς ξενοδοχείο και business center; Η Κίνηση Πολιτών θεωρεί ότι η ανάπλαση είναι κατά βάση ένα real estate project προς όφελος του ιδιώτη και μπορεί να γίνει μόνο με τη δημόσια χρηματοδότηση και χωρίς ξενοδοχείο και επιχειρηματικό κέντρο. Το επιχείρημα της ΔΕΘ-Helexpo είναι ότι είναι απαραίτητες αυτές οι υποδομές σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό κέντρο. Σημειωτέον ότι ξενοδοχεία υπάρχουν σε πολύ κοντινή απόσταση, ενώ κτίζονται και νέα στο κέντρο της πόλης.

Τα κίνητρα που προσφέρονται στον ιδιώτη, για να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση του έργου, θα είναι η εκμετάλλευση του ξενοδοχείου, των γραφειακών χώρων και 500 θέσεων πάρκινγκ, για τουλάχιστον 35 χρόνια (η διάρκεια μπορεί να επιμηκυνθεί, εάν αυξηθούν τα απαιτούμενα κεφάλαια) και ενδεχομένως το δικαίωμα χρήσης των εκθεσιακών περιπτέρων κατά διαστήματα.

05

Τι προβλέπει το επικαιροποιημένο σχέδιο ανάπλασης;

Η πρόταση που έλαβε το 1ο βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό τροποποιήθηκε πρόσφατα, μετά από το αίτημα του δήμου Θεσσαλονίκης να μειωθεί η δομημένη επιφάνεια. Προβλέπει ότι θα δημιουργηθούν τρία μεγάλα εκθεσιακά περίπτερα που θα συνδέονται με μία υπέργεια γέφυρα, συνεδριακό κέντρο, ξενοδοχείο και business center, καθώς και πάρκινγκ για 1.660 αυτοκίνητα. Τα τρία εκθεσιακά περίπτερα θα είναι περιφραγμένα, ενώ στον υπόλοιπο χώρο η πρόσβαση θα είναι ελεύθερη. Οι λειτουργικοί εκθεσιακοί χώροι μεγαλώνουν από 35.000 τ.μ. στις σημερινές εγκαταστάσεις σε 45.000 τ.μ. Oι συνολικοί συνεδριακοί χώροι θα είναι περίπου όσοι σήμερα, αλλά η δομημένη επιφάνεια μειώθηκε κατά 4.000 τ.μ. σε σχέση με το αρχικό σχέδιο. Άλλα 2.000 τ.μ. δόμησης αφαιρέθηκαν από το επιχειρηματικό κέντρο. Σήμερα οι δομημένο χώροι της Έκθεσης καλύπτουν 67.000 τ.μ. επιφανείας. Στην αρχική αρχιτεκτονική μελέτη η κάλυψη επιφάνειας μειώθηκε στα 59.000 (-12%) και στη μελέτη σκοπιμότητας στα 53.800 τ.μ. (-20% σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση). Αν συνυπολογιστεί και το Παλέ ντε Σπορ η συνολική δόμηση είναι στα 73.610 τ.μ.

06

Πόσο πράσινο θα είναι το Πάρκο;

Αυτό είναι το μεγαλύτερο σημείο τριβής. Ο αδόμητος χώρος του οικοπέδου της ΔΕΘ θα είναι 100 στρέμματα (113 στρ., αν προστεθεί και το οικόπεδο της Αγίας Φωτεινής), αφήνοντας ακάλυπτο το 60% της επιφάνειας. Θα είναι όλο αυτό πράσινο; Με βάση το επικαιροποιημένο σχέδιο της ανάπλασης ο αριθμός των δέντρων θα φτάσει 3.000-4.000 (δηλαδή 25-35 δέντρα ανά στρέμμα, όταν σήμερα υπάρχουν συνολικά 180 δέντρα στον χώρο της Έκθεσης) και η φυτεμένη περιοχή αυξάνεται από 7.280 τ.μ. σε 31.700 τ.μ.

Οι πολίτες και οι συλλογικότητες που αντιδρούν στο σχέδιο (Κίνηση Πολιτών, Σύμπραξη «Όλη η ΔΕΘ ένα πάρκο», δημοτικές παρατάξεις «Θεσσαλονίκη για Όλους» και «Πόλη Ανάποδα», Σύλλογος Αρχιτεκτόνων κ.ά.) υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για ενιαίο πυκνό Μητροπολιτικό Πάρκο αλλά για ζώνες πρασίνου ανάμεσα σε δρόμους, πεζοδρόμια και παρτέρια, ενώ το τμήμα της Αγίας Φωτεινής θα είναι εντελώς αποκομμένο. Επίσης, σημειώνουν ότι ο χώρος δεν είναι χαρακτηρισμένος ως κοινόχρηστος, αλλά θα καταλαμβάνεται από εκθέτες, όποτε αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΔΕΘ.

07

Τι αντιπροτείνουν όσοι αντιδρούν;

Οι περισσότεροι θέλουν να δημιουργηθεί ένας χώρος υψηλού πρασίνου, να μην κατασκευαστούν νέα κτίρια, αλλά να αναπλασθούν και να αναβαθμισθούν μερικά από τα κτίρια αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, για να οργανώνονται εκεί οι μη οχλούσες εκθέσεις και οι οχλούσες εκθέσεις να γίνονται στην Σίνδο, στο οικόπεδο του δημοσίου που είχε προβλεφθεί να γίνει η EXPO 2008. Ειδικότερα η Κίνηση Πολιτών σημειώνει ότι στην Αθήνα, σε τέσσερα έργα αναπλάσεων εξασφαλίστηκαν 2,5 δισ. ευρώ, ενώ για τη Θεσσαλονίκη δεν βρίσκονται ούτε 200 εκ. ευρώ, σε μία περίοδο που... κοινοτικοί πόροι υπάρχουν.

08

Τι προτείνει ο δήμος Θεσσαλονίκης;

Προεκλογικά ο σημερινός δήμαρχος, Στέλιος Αγγελούδης, πρότεινε το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού οικοπέδου να αποδοθεί στην πόλη, σε συνδυασμό με την παραχώρηση του Γ’ Σώματος Στρατού, για τη δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου, μέρος του οικοπέδου της ΔΕΘ να παραμείνει, για να φιλοξενεί θεματικά εκθεσιακά γεγονότα περιορισμένης όχλησης και στην περιαστική ζώνη της πόλης να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο εκθεσιακό κέντρο, ικανό να φιλοξενεί εκθεσιακά γεγονότα μεγάλης κλίμακας. Μετεκλογικά ο δήμος έθεσε 10 σημεία διεκδίκησης και πέτυχε δέσμευση για μείωση του δομημένου χώρου (κατά 6.000 τ.μ.) και αύξηση του αριθμού των δέντρων (από 800 δέντρα στην προκαταρκτική μελέτη σε 3.000-4.000 δέντρα στην επικαιροποιημένη μελέτη). Πλέον επαναφέρει και το ζήτημα διεκδίκησης των 100 στρεμμάτων του Γ’ Σώματος Στρατού, μεγάλο μέρος του οποίου καλύπτεται από διατηρητέα κτίρια. Μία τέτοια διεκδίκηση, αν τελεσφορήσει ποτέ, θα χρειαστεί πολλά χρόνια, αν κρίνουμε από το παράδειγμα της παραχώρησης του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά.

09

Ποια τα οφέλη και τα ρίσκα από τη μεταφορά στη Σίνδο;

Η εναλλακτική της Σίνδου μοιάζει ελκυστική, γιατί απελευθερώνεται ένα μεγάλο οικόπεδο του δημοσίου στο κέντρο της πόλης, για να γίνει πάρκο. Θεωρητικά ένα νέο εκθεσιακό εκτός του κέντρου πόλης δίνει χώρο στην Έκθεση να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί. Επίσης, ικανοποιεί το πάγιο αίτημα των δημάρχων της δυτικής Θεσσαλονίκης, που... έφτασαν στη βρύση και δεν ήπιαν νερό, όταν μετά το 2012 απορρίφθηκε ο σχεδιασμός για μεταφορά της ΔΕΘ στο αγρόκτημα Σίνδου. Μάλιστα, αύριο διοργανώνουν εκδήλωση με θέμα «Μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο: Ανάσα στο Κέντρο, Ανάπτυξη στα δυτικά της πόλης» με σκοπό να προβάλλουν «τα πολλαπλά οφέλη για το κέντρο της Θεσσαλονίκης σε επίπεδο πολεοδομικής ανάπλασης και βιώσιμης κινητικότητας, καθώς και την αναπτυξιακή δυναμική που δημιουργείται για τη δυτική Θεσσαλονίκη μέσα από την ενίσχυση των υποδομών, της επιχειρηματικότητας και της πανεπιστημιακής ζωής».

Από την άλλη, η περίπτωση της Σίνδου δεν έχει μελετηθεί καθόλου και η όλη διαδικασία μελετών και εγκρίσεων θα έπρεπε να αρχίσει από το μηδέν και θα πάρει χρόνια, διάστημα στο οποίο η ΔΕΘ θα συνεχίσει να γίνεται στις υπάρχουσες παρηκμασμένες υποδομές. Επίσης, αν υποθέσουμε ότι επικρατεί το διπλό σενάριο (ήπιες εκθεσιακές δραστηριότητες και Πάρκο στο Κέντρο, νέο εκθεσιακό στη Σίνδο) θα πρέπει να βρεθεί ακόμα μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Υπενθυμίζεται ότι οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για την ανάπλαση στην υπάρχουσα θέση κράτησαν επί δεκαετία και ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει ο προϋπολογισμός και η χρηματοδότηση του έργου.

Η διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo θεωρεί καταστροφικό το σενάριο μεταφοράς στη Σίνδο, θεωρώντας ότι η Έκθεση χάνει το συγκριτικό της πλεονέκτημα, που είναι η λειτουργία της στο Κέντρο, ενώ δεν θα έχει εγγύτητα στο αεροδρόμιο, όπως όλες οι μεγάλες εκθέσεις, και εν τελεί κινδυνεύει να χρεοκοπήσει και η Θεσσαλονίκη να χάσει το «εκθεσιακό τρένο».

10

Και αν προχωρήσει η ανάπλαση στην υπάρχουσα θέση;

Για όσους υποστηρίζουν το σχέδιο ανάπλασης, αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία να αποκτήσει η Θεσσαλονίκη ένα σύγχρονο εκθεσιακό κέντρο. Το σχέδιο έχει ωριμάσει, και βρισκόμαστε ένα βήμα πριν τον διαγωνισμό για την εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευράς των ιδιωτών. Ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι πόσο θα χρεωθεί η ίδια η ΔΕΘ-Helexpo ΑΕ, η οποία το 2024 έκανε ρεκόρ τζίρου 18,6 εκατ. ευρώ και είναι διατεθειμένη, αν χρειαστεί, να συμμετάσχει στο κόστος της ανάπλασης με δάνειο 40-60 εκατ. ευρώ.

Για όσους αντιδρούν στο σχέδιο, χάνεται η τελευταία ευκαιρία να δοθεί χώρος στην πόλη να αναπνεύσει, αλλά χάνει και η ΔΕΘ την ευκαιρία να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί.

11

Ποιος θέλει να παραμείνει η έκθεση όπως είναι;

Κανείς! Αν σε ένα σημείο συμφωνούν όλοι είναι ότι το υπάρχον εκθεσιακό κέντρο είναι σε παρακμιακή κατάσταση, με περίπτερα από λαμαρίνες, στέγες που στάζουν, με 37 κτίρια περιορισμένης λειτουργικότητας που δεν έχουν μόνωση και θερμαίνονται με μαζούτ.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 13.04.2025