Αμαζίγκ: Μία αρχαία γλώσσα ξαναβρίσκει την αίγλη της

- Newsroom

Επιμέλεια: Ρένα Ακριτίδου

 

Η Αΐσα Μπαρντούν αισθάνεται πρωτοπόρος. Είναι από τους πρώτους Μαροκινούς που πήραν master στη γλώσσα Αμαζίγκ, η οποία ομιλείται από την πλειονότητα των κατοίκων της χώρας, τους Βερβέρους.
Παρότι οι Βερβέροι είναι αυτόχθονες, αντιμετώπισαν έντονες διακρίσεις και μόλις πρόσφατα έγινε υποχρεωτική η διδασκαλία της γλώσσας τους στα δημόσια σχολεία. «Μελετήσαμε τα παλαιότερα κείμενα που πέρασαν σε μας προφορικά, αλλά γράφουμε και νέα λογοτεχνία, που αντανακλά τη σημερινή κατάσταση των Βερβέρων στο Μαρόκο», λέει η Μπαρντούν.

Οι ακαδημαϊκοί τίτλοι μπορεί να μη βοηθούν τους νέους Βερβέρους στην αγορά εργασίας, όμως είναι ακόμη μία ένδειξη πως η γλώσσα τους γίνεται επισήμως αποδεκτή. Εκτός από τα πτυχία που χορηγεί το Πανεπιστήμιο Ιμπν Ζοχρ για τη γλώσσα Αμαζίγκ -όρος που χρησιμοποιείται συνολικά για τις τρεις διαλέκτους που ομιλούνται στο Μαρόκο- η έως πρόσφατα προφορική μόνο γλώσσα κερδίζει έδαφος και μέσω της δημιουργίας του Βασιλικού Ινστιτούτου Γλώσσας και Πολιτισμού Αμαζίγκ. Το Ινστιτούτο επιβλέπει τη δημιουργία αλφαβήτου, το οποίο βασίζεται εν μέρει στις μυστικές επιγραφές και τα σύμβολα των Τουαρέγκ, που βρέθηκαν σε τάφους και μνημεία.

ΤΑΣΕΛΧΙΤ ΣΤΑ iPODS
Η 50χρονη τραγουδίστρια Ραΐσα Ταλμπενσίρτ μιλά μόνο την τοπική διάλεκτο Τασελχίτ, όμως είχε μεγάλη επιτυχία στο ετήσιο φεστιβάλ των Βερβέρων, Τιμιτάρ, το οποίο παρακολούθησαν δεκάδες χιλιάδες νέοι. Η ίδια δεν μπορεί να γράψει ή να διαβάσει, αλλά συνθέτει παραδοσιακή μουσική με τη βοήθεια ντόπιων μουσικών. «Χαίρομαι που η μουσική περνά στη νέα γενιά», δηλώνει. «Ακούν iPods και βλέπουν βίντεο κλιπς στους υπολογιστές τους, αλλά όλα αυτά βοηθούν την υπόθεσή μας».

ΡΑΠ ΣΤΑ ΑΜΑΖΙΓΚ
Και ενώ τα αραβικά παραμένουν η επίσημη γλώσσα της χώρας, όταν πρόκειται για μουσική, οι νέοι Μαροκινοί ακούνε δυτική μουσική ή ραπ στα Αμαζίγκ. Ο Φάτμαν, τραγουδιστής συγκροτήματος χιπ χοπ του Αγκαντίρ, λέει ότι τα βερβέρικα χρησιμοποιούνται, για να περάσουν μηνύματα για τα ναρκωτικά και την ανεργία. «Οι γονείς μου δεν διάβαζαν εφημερίδα, δεν καταλάβαιναν τις ειδήσεις στα αραβικά. Τώρα έχουμε το δικό μας τηλεοπτικό σταθμό και περιοδικά στα βερβέρικα», δηλώνει.

MΟΝΤΕΛΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΟ ΙΣΛΑΜ
Σύμφωνα με τον Γκερντ Μπέκερ, γερμανό σύμβουλο πολιτισμού, που ζει έξω από το Αγκαντίρ, ο κύριος λόγος για την πρόσφατη αλλαγή στάσης απέναντι στους Βερβέρους πηγάζει από την επιθυμία της κυβέρνησης του Μαρόκου να προβάλει ένα εναλλακτικό μοντέλο στη ριζοσπαστική μορφή του Ισλάμ Ουαχάμπι. «Υπήρχε ο κίνδυνος να κυριαρχήσει στη χώρα ο φονταμενταλισμός. Η κουλτούρα των Αμαζίγκ προσφέρει μία έτοιμη, πιο φιλελεύθερη ταυτότητα, με την οποία ταυτίζονται ήδη πολλοί Μαροκινοί», σημειώνει.
Παρότι οι περισσότεροι Βερβέροι είναι μουσουλμάνοι, ορισμένοι είναι εβραίοι ή και χριστιανοί, τα Αμαζίγκ ομιλούνται στη Βόρεια Αφρική, από την Αίγυπτο, την Τυνησία, την Αλγερία και το Νίγηρα μέχρι το Μαλί και το Μαρόκο. Η γλώσσα είναι στοιχείο συνοχής των αρκετά ανόμοιων στοιχείων.
Κάποιοι διανοούμενοι φτάνουν μέχρι το σημείο να ελπίζουν σε μετατροπή της βερβέρικης γλώσσας σε επίσημη της χώρας. Πιο μετριοπαθείς ελπίδες τη θέλουν να αναγνωρίζεται ως εθνική γλώσσα στο Μαρόκο, όπως ήδη έχει γίνει στην Αλγερία, το Μαλί και το Νίγηρα.

ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ
Επίσημη γλώσσα του Μαρόκου είναι η αραβική, ενώ χρησιμοποιούνται ευρέως και τα γαλλικά, παρότι το 60% του πληθυσμού, 18 εκατομμύρια, είναι Αμαζίγκ. Ο αραβικός πολιτισμός κυριαρχεί στο Μαρόκο από τον 7ο αιώνα, όταν οι Άραβες σάρωσαν τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο όνομα του Ισλάμ.
Αμαζίγκ σημαίνει ελεύθερος ή ευγενής, αλλά οι Άραβες αποκαλούν τον ομώνυμο λαό Βερβέρους, που σημαίνει «βάρβαροι».
Τα βερβέρικα είναι αρχαία γλώσσα -ορισμένοι ιστορικοί τοποθετούν την απαρχή της πριν από 5.000 χρόνια- όμως έμεινε ζωντανή μόνο προφορικά μέσα από τα τραγούδια και την ποίηση. Ο Μοχάμεντ Ουτζάμα, καθηγητής μαροκινής ιστορίας, τα θεωρεί αδελφή γλώσσα με την αρχαία αιγυπτιακή. Για να αναβιώσει η γραφή τους, επιστήμονες χρειάστηκε να ανασυνθέσουν ένα αρχαίο αλφάβητο, το Τιφινάγκ, που είχε δημιουργηθεί περίπου την ίδια εποχή με τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Το Τιφινάγκ χάθηκε, επειδή η ελίτ των Αμαζίγκ εξολοθρεύτηκε τρεις φορές κατά τις ισάριθμες εισβολές στο Μαρόκο.

Πηγή: BBC

 

Εδώ έχετε ρολόγια, εκεί έχουμε χρόνο...

Το «εκεί» για τον Μουσά Αγκ Ασαρίντ (φωτ.) είναι η Σαχάρα. Ο Μουσά είναι Τουαρέγκ και συγγραφέας. Στο βιβλίο του «Στην έρημο δεν έχει μποτιλιάρισμα. Ένας Τουαρέγκ στην πόλη» περιγράφει πώς από βοσκός για καμήλες στο βορρά του Μαλί είναι σήμερα σπουδαστής στο γαλλικό πανεπιστήμιο του Μονπελιέ.
Ένα συγκινητικό απόσπασμα του βιβλίου αφορά την αντίδρασή του μπροστά στην αφθονία του νερού. Νερό, τόσο πολύτιμο στην έρημο, στοιχείο που αναζητούσε κάθε μέρα της ζωής του.
Η ιστορία του Μουσά δείχνει πως το καλό είναι μία μικρή λεπτομέρεια στη ζωή μας, που μπορεί να αλλάξει τη ζωή κάποιου άλλου ανθρώπου. Έτσι συνέβη με εκείνον. Μία χρονιά το ράλι «Παρίσι Ντακάρ» πέρασε από την κατασκήνωσή του. Και από το γυλιό ενός δημοσιογράφου έπεσε ένα βιβλίο. Ο Μουσά τού το έδωσε. Ο δημοσιογράφος τού χάρισε το "Μικρό Πρίγκιπα" και ο Μουσά τού υποσχέθηκε πως κάποια μέρα θα μπορούσε να το διαβάσει. Κατόπιν έπεισε τον πατέρα του να τον αφήσει να πάει σχολείο. Περπατούσε κάθε μέρα 15 χιλιόμετρα, μέχρι που ο διευθυντής τού παραχώρησε χώρο, για να κοιμάται.
Τα αστέρια, η τηλεόραση... Εκείνο που του λείπει πιο πολύ στη Γαλλία είναι το γάλα της καμήλας, η φωτιά στην έρημο, το περπάτημα κάτω από τα άστρα. «Εκεί τα βλέπουμε κάθε νύχτα και κάθε άστρο διαφέρει από το άλλο. Εδώ τη νύχτα βλέπετε τηλεόραση»…
Ο Μουσά νιώθει νοσταλγία για την έρημο, όπου "κάθε μικρό πράγμα δίνει ευτυχία. Κάθε άγγιγμα είναι πολύτιμο"...
Οι Τουαρέγκ, λέει, είναι "οι κύριοι της ερήμου". Τους αποκαλούν και "γαλάζιους άνδρες", γιατί τα τουρμπάνια τους είναι βαμμένα με λουλάκι, που συχνά βάφει και το δέρμα τους. Το γαλάζιο για τους Τουαρέγκ είναι το χρώμα του κόσμου.
Τουαρέγκ, λέει ο Μουσά, σημαίνει "εγκαταλειμμένοι". Ανήκουν στο βερβέρικο έθνος, των Αμαζίγκ, για το οποίο λίγα είναι γνωστά. Εκτός από τα ανεκδοτολογικά -"το κους κους και η μουσική ράι είναι βερβέρικες"- έχει ενδιαφέρον πως στη βερβέρικη κοινότητα οι γυναίκες δεν καλύπτουν το κεφάλι τους και μπορούν να επιλέξουν σύζυγο, συμμετέχουν δε ενεργά στην κοινωνική δομή.

Πηγές: La Vanguardia, blog En tierra de nadie