Αλλάζει το μοντέλο διαχείρισης του νερού, μεγαλώνει η ΕΥΑΘ

Την καταρχήν ικανοποίηση της αυτοδιοίκησης, η οποία έδωσε πολύμηνη και σκληρή μάχη, για να αποτρέψει τα χειρότερα, εισπράττει η κυβέρνηση με το επίμαχο νομοσχέδιο για τον εκσυγχρονισμό των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), το οποίο εισέρχεται στην τελική ευθεία, καθώς στα τέλη του μήνα ολοκληρώνεται η διαβούλευση.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος, μετά τις σφοδρές αντιδράσεις των δημάρχων στην αρχική πρότασή της για αναγκαστικές συγχωνεύσεις των ΔΕΥΑ και μία ανά Περιφερειακή Ενότητα, άλλαξε ρότα και εκπόνησε νέο σχέδιο εκσυγχρονισμού και βελτίωσης των υπηρεσιών των Επιχειρήσεων αυτών, που στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: την οικειοθελή συγχώνευση μικρών ΔΕΥΑ, την ενίσχυση του ρόλου της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) στη ρύθμιση και πιστοποίηση των παρόχων και την απορρόφηση σημαντικού μέρους της διαχείρισης ύδρευσης από τις δύο μεγάλες εταιρείες, ΕΥΔΑΠ στην Αθήνα και ΕΥΑΘ στη Θεσσαλονίκη.

Αυτό σημαίνει ότι η ΕΥΑΘ… μεγαλώνει, καθώς προβλέπεται υποχρεωτική απορρόφηση παρόχων ύδρευσης και αποχέτευσης στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης από την εν λόγω εταιρεία, ωστόσο θα έχουν δυνατότητα να μην ενταχθούν στην ΕΥΑΘ, όσες ΔΕΥΑ το επιθυμούν, εφόσον όμως προβούν σε εθελοντική συνένωση με όμορη Δημοτική Επιχείρηση. Ειδικότερα, οι ΔΕΥΑ που βρίσκονται εντός των περιοχών αρμοδιότητας της ΕΥΑΘ θα απορροφηθούν αυτοδικαίως μετά την παρέλευση ενός έτους από την έναρξη ισχύος του νομοσχεδίου. Αν υπάρξουν καθυστερήσεις, προβλέπεται δυνατότητα παράτασης για έξι μήνες με σχετική απόφαση του αρμόδιου υπουργείου, ωστόσο η ένταξή τους θεωρείται δεδομένη. Μετά το πέρας της προθεσμίας, η απορρόφηση θα επιβεβαιώνεται με πράξη του Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία θα δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Παράλληλα, το νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα στον Μάρτιο, προβλέπει και την ίδρυση και λειτουργία Εταιρείας Άρδευσης Βόλβης-Λαγκαδά, δύο όμορων περιοχών που έχουν ανάγκη μεγάλες ποσότητες νερού για άρδευση, λόγω των καλλιεργειών.

Πίσω ολοταχώς

Η πρώτη αποκάλυψη των προθέσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος, πριν από έναν χρόνο, στους δημάρχους και την ΚΕΔΕ ότι καταργείται η υφιστάμενη μορφή των ΔΕΥΑ και ότι σχεδιάζεται μία Δημοτική Επιχείρηση ανά Περιφέρεια, με αναγκαστικές συγχωνεύσεις των κατά τόπους επιχειρήσεων, προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων με τους αιρετούς να επιστρέφουν το σχέδιο νόμου, ως απαράδεκτο, στον υπουργό Θεόδωρο Σκυλακάκη.

Η ηγεσία του ΥΠΕΝ μπροστά στον «πόλεμο» που φάνηκε ότι ανοίγει με την αυτοδιοίκηση, πήρε πίσω την πρότασή του και επεξεργάστηκε ένα νέο σχέδιο, βασισμένο, ως έναν βαθμό, στην πρόταση των αιρετών, η οποία επικυρώθηκε ως απόφαση στο συνέδριο της ΚΕΔΕ τον περασμένο Νοέμβριο στη Ρόδο, σύμφωνα με την οποία οι συνενώσεις των ΔΕΥΑ πρέπει να είναι εθελοντικές και όχι αναγκαστικές, με σεβασμό πάντα στις συνταγματικές επιταγές και την αυτονομία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η πρόταση σχεδίου νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τις ΔΕΥΑ απεστάλη στην ΚΕΔΕ στις 25 Νοεμβρίου 2024, έναν μήνα μετά το ετήσιο συνέδριό της, προκειμένου πριν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, να διατυπωθούν οι προτάσεις αλλά και οι παρατηρήσεις και οι ενστάσεις της επ’ αυτού. Ωστόσο, μετά από μελέτη του σχεδίου η Επιτροπή Διαχείρισης Υδάτων και Κυκλικής Οικονομίας της ΚΕΔΕ, διαπίστωσε ότι από το σχέδιο νόμου δεν φαίνεται να προκύπτει ότι βελτιώνεται η παροχή των υπηρεσιών ύδρευσης μέσω της αναγκαστικής συνένωσης των ΔΕΥΑ σε νέες Δημοτικές Επιχειρήσεις που τις ονομάζει ΔΕΥΑ σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας.

«Προϋπόθεση για τη συζήτηση του Σχεδίου Νόμου με βάση την κοινή πρόταση της ΚΕΔΕ και της Ένωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΕΔΕΥΑ) είναι να διεξαχθεί, μόνο σε εθελούσια βάση, με επισπεύδον το αρμόδιο για την αυτοδιοίκηση υπουργείο Εσωτερικών και όχι το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Συνεπώς, η ΚΕΔΕ δεν μπαίνει σε καμία επιμέρους συζήτηση για το σχέδιο νόμου που απεστάλη από το ΥΠΕΝ», δήλωσε στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη η ηγεσία του συλλογικού οργάνου της αυτοδιοίκησης.

Ικανοποίηση από το νέο μοντέλο

Το νέο μοντέλο διαχείρισης του νερού που φέρνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης έφερε μία καταρχήν ικανοποίηση στην αυτοδιοίκηση, η οποία είδε ότι το ΥΠΕΝ αποδέχθηκε την θέση της για οικειοθελείς συγχωνεύσεις, ενώ παράλληλα είδε θετικά την οικονομική ενίσχυση των ΔΕΥΑ με το ποσό των 200 εκατ. ευρώ, για να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους, λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους.

«Σε ό,τι αφορά στη μεγάλη κόκκινη γραμμή που είχαμε βάλει, δηλαδή να προχωρήσουν συγχωνεύσεις ΔΕΥΑ σε οικειοθελή βάση, είμαστε ικανοποιημένοι, αφού το αίτημά μας γίνεται δεκτό. Εξάλλου αυτό είναι και απόφαση του συνεδρίου μας στη Ρόδο», τόνισε, μιλώντας στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Λάζαρος Κυρίζογλου.

Επίσης, είπε, ότι κινείται στη σωστή κατεύθυνση η οικονομική ενίσχυση ύψους 200 εκατ. ευρώ για τις υποχρεώσεις των ΔΕΥΑ, που αυξήθηκαν λόγω του ενεργειακού κόστους. Όμως, συμπλήρωσε ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, δεν φαίνεται αυτό το νομοσχέδιο να αντιμετωπίζει το μείζον πρόβλημα της υποστελέχωσης (ελλείψεις προσωπικού), ενώ δεν αντιμετωπίζεται, όπως είπε, το πρόβλημα της κατασπατάλησης του νερού στην άρδευση. Και αυτό γιατί, όπως εξήγησε ο κ. Κυρίζογλου, μόλις στο 10% ανέρχεται το ποσοστό κάλυψης των αναγκών για πόσιμο νερό και 90% για την άρδευση.

Υπενθυμίζεται ότι σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 126 Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) με σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς τη βιωσιμότητά τους. Το 40% αυτών παρουσιάζει οικονομική δυσχέρεια, ενώ πολλές αδυνατούν να επενδύσουν σε έργα εκσυγχρονισμού των δικτύων τους.

«Λεηλατούνται οι αρμοδιότητες»

Στον αντίποδα, όμως, βρίσκεται η Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ), η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, διαφωνεί στα περισσότερα σημεία του νομοσχεδίου, ενώ αύριο Δευτέρα, συνεδριάζει εκτάκτως το ΔΣ υπό τον πρόεδρό της, δήμαρχο Ρεθύμνου, Γιώργο Μαρινάκη, προκειμένου να καταγραφούν οι διαφωνίες και να ληφθούν αποφάσεις.

Κάθετα αντίθετος με το περιεχόμενο του νομοσχεδίου δήλωσε στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος της ΔΕΥΑ δήμου Δέλτα και μέλος του ΔΣ της ΕΔΕΥΑ, Σπύρος Σταματάκης, τονίζοντας ότι στην ουσία το σ/ν συνιστά μία ξεκάθαρη λεηλάτηση των αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων. «Δεν μιλά πουθενά για εξορθολογισμό των ΔΕΥΑ, αντίθετα υποχρεώνει τις ΔΕΥΑ να μπουν υπό τη σκέπη της ΕΥΑΘ, θέλουν δεν θέλουν. Εμείς, για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να συγχωνευτούμε με το Ωραιόκαστρο, αλλά ο γειτονικός δήμος θα επιλέξει την ΕΥΑΘ. Οπότε αναγκαστικά και εμείς θα πρέπει να στραφούμε στην ΕΥΑΘ, όπου θα μεταβιβαστούν όλα τα δίκτυα που είναι περιουσία των δήμων», επισήμανε ο κ. Σταματάκης.

Ανέφερε ακόμη ότι υποτίθεται πως θα δινόταν περιθώριο 2-3 ετών ως μεταβατικό στάδιο για τις συγχωνεύσεις, αλλά ούτε αυτό ισχύει, καθώς αυτές θα προχωρήσουν μέσα σε έναν χρόνο από την ψήφιση του νομοσχεδίου. «Όλα γίνονται βιαστικά χωρίς μελέτη και κυρίως χωρίς να φαίνεται πουθενά πού θα φτάσει η τιμή του νερού που καίει τους καταναλωτές, αλλά ούτε και πώς θα γίνεται η όλη διαχείριση», σημείωσε ο πρόεδρος της ΔΕΥΑ Δέλτα. Προανήγγειλε πάντως ότι το ΔΣ της ΕΔΕΥΑ θα κληθεί να λάβει αυστηρές αποφάσεις, ενώ έκανε λόγο για «θερμή» συνεδρίαση.

Τι προβλέπει το νομοσχέδιο

Οι βασικές διατάξεις του νομοσχεδίου «Εκσυγχρονισμός του πλαισίου των Υπηρεσιών Ύδρευσης και Αποχέτευσης και Επείγουσες Ενεργειακές και Πολεοδομικές Ρυθμίσεις», μεταξύ άλλων, προβλέπουν:

* Οικειοθελή συγχώνευση των υφιστάμενων Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), καθώς και των Δημοτικών Υπηρεσιών Ύδρευσης και Αποχέτευσης.

* Προκειμένου να αξιοποιηθεί η τεχνογνωσία των δύο μεγάλων παρόχων ύδατος της χώρας προβλέπονται: Η υποχρεωτική απορρόφηση από την ΕΥΔΑΠ όλων των παρόχων ύδρευσης και αποχέτευσης της Περιφέρειας Αττικής και των δήμων Κέας, Καρύστου και Κύμης-Αλιβερίου. Ειδικά για τους δήμους Κυθήρων, Ύδρας, Σπετσών, Τροιζηνίας-Μεθάνων, Κέας, Καρύστου και Κύμης-Αλιβερίου δίνεται, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, εντός εξαμήνου, η δυνατότητα εξαίρεσης.

* Υποχρεωτική απορρόφηση παρόχων ύδρευσης και αποχέτευσης στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης από την ΕΥΑΘ. Έχουν τη δυνατότητα να μην ενταχθούν στην ΕΥΑΘ όσες ΔΕΥΑ το επιθυμούν, εφόσον προβούν σε εθελοντική συνένωση με όμορη Δημοτική Επιχείρηση.

* Οικειοθελή απορρόφηση σε ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ παρόχων υπηρεσιών ύδατος που γειτνιάζουν γεωγραφικά ή έχουν ενιαίο υδροδοτικό σύστημα με ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ.

* Προβλέπεται η ίδρυση της Εταιρείας Άρδευσης Βόλβης-Λαγκαδά ΑΕ, με μετόχους τους δήμους Βόλβης και Λαγκαδά και την ΕΥΑΘ ΑΕ, στην οποία μεταφέρονται οι αρμοδιότητες άρδευσης των οικείων δύο δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, με σκοπό τη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών άρδευσης.

Επίσης, παρέχονται σημαντικά, οικονομικά κίνητρα για τη συγχώνευση των υφιστάμενων ΔΕΥΑ. Ειδικότερα, επιδοτείται το 70% των οφειλών των επιχειρήσεων που έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες έως την 31η Οκτωβρίου 2024 προς τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, από τα έσοδα του ειδικού λογαριασμού του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης.

Ακόμη, επικαιροποιείται το θεσμικό πλαίσιο και καλύπτεται το νομοθετικό κενό αναφορικά με όλους τους παρόχους υπηρεσιών ύδατος, με τη θέσπιση κοινών κανόνων, αλλά και με τη ρητή πρόβλεψη υποχρεώσεων που οφείλουν να τηρούν όλοι οι πάροχοι (λ.χ. τιμολογιακή πολιτική, ακατάσχετο υποδομών, κανονισμός λειτουργίας δικτύου, θέματα απαλλοτριώσεων, υποχρέωση σύνταξης σχεδίου ασφάλειας τροφοδοσίας νερού, κ.ά.).

Το νομοσχέδιο προβλέπει και ενίσχυση του ρόλου της ΡΑΑΕΥ, καθώς αναλαμβάνει την αρμοδιότητα να πιστοποιεί τη διαχειριστική επάρκεια των παρόχων υπηρεσιών ύδατος, ώστε να θεωρηθούν επαρκείς ως προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους, εκδίδοντας αντίστοιχο πιστοποιητικό διαχειριστικής επάρκειας.

Οι οικειοθελείς συγχωνεύσεις

Για τις υπόλοιπες ΔΕΥΑ που δεν εμπίπτουν στις περιοχές αρμοδιότητας της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ, προβλέπεται η δυνατότητα οικειοθελούς συγχώνευσης με όμορες επιχειρήσεις. Το νομοσχέδιο δεν επιβάλλει άμεση συγχώνευση, αλλά θέτει ένα πλαίσιο όπου η αυτονομία μίας ΔΕΥΑ εξαρτάται από την ικανότητά της να αποδείξει τη διαχειριστική της επάρκεια. Εδώ κομβικό ρόλο θα κληθεί να παίξει η ΡΑΑΕΥ που θα αναλάβει την πιστοποίηση των ΔΕΥΑ βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, τα οποία περιλαμβάνουν την οικονομική βιωσιμότητα, την ικανότητα καθημερινής διαχείρισης του δικτύου, την ορθή είσπραξη εσόδων και την υλοποίηση έργων υποδομής.

Από την άλλη, όσες ΔΕΥΑ επιλέξουν να συγχωνευθούν θα λάβουν χρηματοδοτική ενίσχυση, καθώς το 70% των ληξιπρόθεσμων οφειλών τους προς τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας θα καλυφθεί μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης. Για όσες αποφασίσουν να διατηρήσουν την αυτονομία τους, δεν θα υπάρχει πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους, γεγονός που καθιστά τις συγχωνεύσεις οικονομικά πιο ελκυστικές.

Επίσης, με βάση τις διατάξεις του νομοσχεδίου, οι ΔΕΥΑ θα πρέπει εντός του 2025 να έχουν συντάξει σχέδιο ασφάλειας τροφοδοσίας νερού, το οποίο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση διαχειριστικής πιστοποίησης.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 23.02.2025