Ο Μίκης αναμετράται με τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου… για πρώτη φορά επί σκηνής

Στο θεατρικό σανίδι της Θεσσαλονίκης ανεβαίνει για πρώτη φορά μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές στην ιστορία της ελληνικής μουσικής, από αυτές που καθόρισαν και άλλαξαν τον ρου της ιστορίας. Μία στιγμή που ένα καλλιτεχνικό έργο εξέφρασε τις ανησυχίες και τα όνειρα ενός ολόκληρου έθνους. Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’50, μετά τον εμφύλιο και πριν τη Χούντα, την εποχή των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών μετασχηματισμών στην Ελλάδα, όταν ένας αναγνωρισμένος έλληνας συνθέτης της συμφωνικής μουσικής, θα έκανε από το Παρίσι όπου βρισκόταν, τη δική του μουσική επανάσταση και θα καθιερωνόταν ως ένας από τους «Μεγάλους». Το 1958, ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και αλλάζει για πάντα το κοινωνικοπολιτικό και καλλιτεχνικό γίγνεσθαι της χώρας μας, ανακηρύσσοντάς τον σε συνθέτη της ελληνικότητας. Σύμφωνα με την ιστορία που έχει αφηγηθεί ο ίδιος ο συνθέτης πολλές φορές, το έργο το μελοποίησε μέσα στο αυτοκίνητο μία μέρα που έβρεχε, ενώ περίμενε τη σύζυγό του να ψωνίσει από το μπακάλικο. Εκεί έγραψε τις μελωδίες από τα 20 ποιήματα, σημειώνοντας τις νότες στα περιθώρια των σελίδων. Ο «Επιτάφιος», ο οποίος είχε γραφτεί το 1936 και είχε απαγορευτεί, κυκλοφόρησε μελοποιημένος το 1960 και ένωσε για πρώτη φορά οργανικά το υψηλό με το απλό, το ποιοτικό με το μαζικό. Οι λόγιοι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου ενώθηκαν με την ελληνική λαϊκή φόρμα και τις συμφωνικές καταβολές του Θεοδωράκη, οι οποίοι σε συνδυασμό με την αυθεντική λαϊκή φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση είχαν ως αποτέλεσμα το έργο να διεισδύσει στις μάζες και να γίνει σύμβολο της αντίστασης, της μνήμης και της λαϊκής ενότητας. Εξέφρασε τη φωνή του λαού και έδωσε κύρος στην ελληνική ποίηση η οποία μέχρι τότε απευθυνόταν σε περιορισμένο, καλλιεργημένο κοινό.

Η περίοδος που ο μεγάλος συνθέτης γράφει τον «Επιτάφιο» χαρακτηρίζεται ως η πρώτη παρισινή περίοδός του και είναι το θέμα του μουσικού μονολόγου «1958» που ανεβάζει στο Θέατρο Αυλαία η σκηνοθέτις, Βαρβάρα Δουμανίδου.

Στον ρόλο του Μίκη Θεοδωράκη, ο Πέτρος Σατραζάνης, ένας σύγχρονος συνθέτης που βιώνει προσωπικά τις αγωνίες και τα αδιέξοδα του νεαρού τότε Μίκη, ενός οριακού, όπως τον αποκαλεί συνθέτη, ο οποίος βρίσκεται λίγο πριν τη μεγαλύτερη στιγμή του.

Το κείμενο υπογράφει ο συνθέτης και τη θεατρική επιμέλεια η κ. Δουμανίδου.

Η παράσταση ανεβαίνει στο πλαίσιο του «Αφιερωματικού Έτους Μίκη Θεοδωράκη 2025» και με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης στις 25 Απριλίου, η Βαρβάρα Δουμανίδου και ο Πέτρος Σατραζάνης μιλούν στη «ΜτΚ».

«Ο ‘Επιτάφιος’ είναι ένας δίσκος που αλλάζει ριζικά την προσωπική και καλλιτεχνική ζωή του Μίκη Θεοδωράκη αλλά και την πολιτική και καλλιτεχνική ιστορία της Ελλάδας. Έσπασε εντελώς τους κανόνες και χτυπήθηκε τρομακτικά και από τη δεξιά και την αριστερά», σημειώνει ο κ. Σατραζάνης.

Από την πλευρά της η κ. Δουμανίδου εξηγεί πως για πρώτη φορά θα δούμε κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί, δηλαδή τον Μίκη επί σκηνής. «Είναι ένας μονόλογος, ο οποίος ξεκινά από την πρώτη παρισινή περίοδο, ο Μίκης ζει ήδη εκεί με τη γυναίκα του και δείχνουμε την καθημερινότητα μέχρι τη στιγμή που θα έρθει το δέμα με τον «Επιτάφιο» και πυροδοτείται για να γράψει τα έργα στην παρτιτούρα, ενώ μέσα από φλας μπακ και αφηγήσεις, μαθαίνουμε πολλά για τη ζωή του».

Για την ίδια, ο Πέτρος είναι ο ιδανικός πρωταγωνιστής, για να υποδυθεί τον Μίκη Θεοδωράκη και ας μην είναι ηθοποιός. «Με ενδιαφέρει ο ρόλος να βγαίνει βιωματικά από τον ηθοποιό. Πέρα από το γεγονός ότι ο Πέτρος είναι και ο ίδιος συνθέτης και μοιράζεται τα ίδια άγχη και αγωνίες, πολύ σημαντικό ρόλο για μένα παίζει, επίσης, το ότι μοιάζει και εξωτερικά με τον Μίκη εκείνης της εποχής. Αυτό αυτομάτως βάζει τον θεατή ακόμα πιο μέσα στην ιστορία, δημιουργεί έναν πολύ ωραίο ρεαλισμό -που στο θέατρο είναι το παν. Συγχρόνως, θα ακουστούν και πολύ σπουδαία τραγούδια που στιγμάτισαν τη ζωή και την καριέρα του, τα οποία, φυσικά, θα παίζει και θα τραγουδά ο Πέτρος. Πιστεύω πως ο θεατής θα φύγει πολύ συγκινημένος και θα μάθει πράγματα για τη ζωή του Μίκη που δεν ήξερε».

«Ό,τι βιώνει στη σκηνή ο Μίκης, ο Πέτρος το ζει ο ίδιος. Υποφέρει, βασανίζεται, πάσχει, αμφιβάλλει, διερωτάται για την ύπαρξή του», προσθέτει. «Δεν νιώθω ότι είμαι σε ρόλο. Ο τρόπος που με αντιμετωπίζει η Βαρβάρα με ελευθερώνει σε απίστευτο βαθμό και εξισορροπώ την απειρία μου με την ελευθερία που μου δίνει να παίξω αυτό που θέλω να πω και το σουλουπώνει, του δίνει σχήμα. Παίζω, τραγουδάω, αυτοσχεδιάζω, γιατί δεν είμαι ηθοποιός», συμπληρώνει ο κ. Σατραζάνης.

Ο ίδιος, άλλωστε, είχε και προσωπική σχέση με τον Μίκη. «Ήταν μία προσωπικότητα που πραγματικά με συγκλόνισε. Από όταν πρωτοάκουσα τη μουσική του στην εφηβεία μου κατάλαβα ότι θα με αφορά για πολύ καιρό. Θυμάμαι να καταβροχθίζω τα έργα του. Δεν θα φοβηθώ να πω ότι εξαιτίας του έργου και της προσωπικότητάς του ξεκίνησα κι εγώ να συνθέτω». Μάλιστα, τον είχε γνωρίσει προσωπικά και θυμάται χαρακτηριστικά ότι, παρόλο που ήταν παιδί μπροστά του, τον αντιμετώπισε ως ίσο προς ίσο γεγονός που του είχε κάνει τρομερή εντύπωση. «Είχα αυτήν την απίστευτη τύχη στη ζωή μου, από μικρός να απομυθοποιήσω με την καλή έννοια έναν μύθο και να συνειδητοποιήσω πως όλα τα σπουδαία είναι βαθιά ανθρώπινα», εξηγεί και επισημαίνει το εκρηκτικό του χιούμορ και το μέγεθος της βαθιάς απλότητάς του. «Είναι συγκλονιστικός ο ρωμαλέος τρόπος με τον οποίο ο Μίκης αντιμετώπιζε τη ζωή. Πάντα τα ιδανικά του ήταν η Ελλάδα και ελευθερία, αυτό σε πάει πίσω στους ίωνες φιλοσόφους, ήταν ένας Ηράκλειτος της εποχής μας. Εξισορροπεί και καταφέρνει να συγκεράσει τα δύο κατ’ εξοχήν ελληνικά στοιχεία, το διονυσιακό και το απολλώνιο, τη Δύση και την Ανατολή και αυτό είναι το μεγαλείο του», εξηγεί.

«Ο Θεοδωράκης δήλωσε με πολύ δύναμη το ποιος είναι, ήταν αυτός που ήταν και γι’ αυτό τα είχαν βάλει όλοι μαζί του, και απέδειξε πως όταν πιστεύεις στον εαυτό σου, δεν έχει σημασία τι πιστεύουν οι άλλοι», καταλήγει η κ. Δουμανίδου.

Πληροφορίες

Θέατρο Αυλαία

Παρασκευή 25/04, 21:00

Σάββατο 26/04, 21:00

Κυριακή 27/04, 20:00

Εισιτήρια: ticketservices.gr

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 19-20.04.2025