To Harvard... έρχεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως, το Harvard University έρχεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του προγράμματος του υπουργείου Παιδείας «Διεθνοποίηση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των ΑΕΙ», συνολικού προϋπολογισμού 62 εκατομμυρίων ευρώ. Πρόκειται για συνεργασία που αφορά στη δημιουργία κοινού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών του Οφθαλμολογικού τμήματος της Ιατρικής Σχολής και του Harvard Medical School, Department of Ophthalmology (Massachusetts Eye and Ear).

H συνεργασία των δύο τμημάτων σε ερευνητικό επίπεδο προϋπάρχει από το 2022 και το περασμένο καλοκαίρι, κατόπιν πρωτοβουλίας του υπουργείου Παιδείας, ξεκίνησε ο από κοινού σχεδιασμός των δύο πανεπιστημίων, για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που φέρει τον τίτλο «Εξατομικευμένη Ιατρική στις πολυπαραγοντικές οφθαλμικές παθήσεις μέσω διεπιστημονικής προσέγγισης». Ο Φώτης Τοπούζης, καθηγητής Οφθαλμολογίας, Διευθυντής Α’ Οφθαλμολογικής Κλινικής ΑΠΘ, ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ αναπτύσσει στη «ΜτΚ» τη στόχευση και τις καινοτομίες του συγκεκριμένου μεταπτυχιακού που εφόσον εγκριθεί αναμένεται να είναι έτοιμο για να ξεκινήσει στο ΑΠΘ, το 2026. Η αξιολόγηση από την ΕΘΑΑΕ, των συνολικά 132 προτάσεων κοινών μεταπτυχιακών ΑΕΙ της χώρας με ξένα πανεπιστήμια ξεκίνησε το φθινόπωρο, με αρχικό ορίζοντα ολοκλήρωσης της διαδικασίας ανάπτυξής τους τα τέλη του ’25.

Ο κ. Τοπούζης εξηγεί πως τα περιθώρια ανάπτυξης του προγράμματος ήταν «στενά» καθώς έπρεπε να υποβληθεί η πρόταση τον Σεπτέμβριο στο ΑΠΘ και τον Νοέμβριο στο υπουργείο. «Ήταν σημαντικό πως προϋπήρχε συνεργασία με το Οφθαλμολογικό τμήμα του Harvard από τo 2022, σε ερευνητικό πεδίο που αποτελεί και το υπόβαθρο του προτεινόμενου μεταπτυχιακού. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφορά στις σύγχρονες εξελίξεις στην Ιατρική γενικότερο, όχι μόνον στην οφθαλμολογία καθώς σχετίζεται με την Ιατρική Ακριβείας. Ώθηση στην Ιατρική της Ακριβείας δόθηκε το 2015, από τον πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα ο οποίος ανακοίνωσε το πρόγραμμα για την Ιατρική Ακριβείας και έχει ως βάση το γεγονός ότι έχουμε όλο και βαθύτερη γνώση του γενετικού υποβάθρου, μεγαλύτερες δυνατότητες για συμβολή από πλευράς ανάλυσης δεδομένων και μεγαλύτερη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης της οποίας η συμβολή στην εξέλιξη της Ιατρικής αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον. Έτσι λοιπόν προοδευτικά έρχεται μία άλλη Ιατρική πάνω στην οποία πρέπει να εκπαιδευτούν τα νέα στελέχη».

Πολυεπίπεδη ακρίβεια

Οι αρχές της νέας Ιατρικής αφορούν την ακρίβεια στη διάγνωση, παρακολούθηση και αντιμετώπιση, σε εξατομικευμένο επίπεδο. «Αναφερόμαστε για παράδειγμα σε μεγάλα, πολυπαραγοντικά νοσήματα -που θα αποτελέσουν αντικείμενο της εκπαίδευσης- όπως είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, το γλαύκωμα και η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια που αποτελούν τις κυριότερες αιτίες τύφλωσης, στον ανεπτυγμένο κόσμο», αναφέρει ο κ. Τοπούζης.

Εξηγεί πως στην εκδήλωση των παραπάνω νοσημάτων συμμετέχουν πολλές γενετικές μεταβλητές, καθώς δεν εξελίσσονται το ίδιο, σε όλους του ασθενείς και δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, εμφανίζοντας υψηλή ετερογένεια.

«Η Ιατρική ακριβείας στην Οφθαλμολογία και ευρύτερα στην Ιατρική έχει ως προτεραιότητα την εξατομικευμένη αντιμετώπιση τόσο για καλύτερη διάγνωση όσο και για καλύτερη αντιμετώπιση. Η ακρίβεια στην πρόβλεψη της εξέλιξης της ασθένειας είναι κάτι που μας λείπει αυτή τη στιγμή και είναι καθοριστική για το πόσο επιθετικοί πρέπει να είμαστε στην αντιμετώπιση, ποιες θεραπευτικές επιλογές είναι καταλληλότερες είτε πρόκειται για φαρμακευτική ή χειρουργική αντιμετώπιση», λέει.

Πλέον υπάρχει αυξημένη γνώση στη γενετική και στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, νέες και σημαντικές αναλυτικές δυνατότητες και ταυτόχρονη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης που θα υποστηρίξει τις ιατρικές αποφάσεις, προκρίνοντας τις βέλτιστες λύσεις. Τα προαναφερόμενα στοιχεία θα αποτελέσουν μέρος του προτεινόμενου κοινού μεταπτυχιακού αγγλόφωνου προγράμματος.

Το πρόγραμμα

Πέραν της διάγνωσης της νόσου, όπως αναφέρει ο κ. Τοπούζης είναι σημαντικό να καθορίζεται ο ρυθμός εξέλιξης και επιδείνωσης. Το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα στοχεύει και στην εκπαίδευση των φοιτητών στο πώς θα εξατομικεύουν τις ιατρικές πράξεις, απέναντι σε κάθε ασθενή.

Στο πρόγραμμα μαθημάτων υπάρχει η εισαγωγή στην εξατομικευμένη ιατρική, γενετική γονιδιωματική και μοριακή βιολογία στις οφθαλμικές παθήσεις, βιοδείκτες και χαρακτηρισμός φαινοτύπου, Τεχνητή Νοημοσύνη, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες και οφθαλμολογικές παθήσεις, διεπιστημονική προσέγγιση στην εξατομικευμένη φροντίδα υγείας.

«Πιστεύουμε πως ένα τέτοιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, που είναι αρκετά καινοτόμο, θα δώσει την απαραίτητη εκπαίδευση στους νέους γιατρούς για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ταχύτατα εξελισσόμενης Ιατρικής» τονίζει.

Αξίζει να σημειωθεί πως το πρόγραμμα δεν περιορίζεται σε γιατρούς και οφθαλμιάτρους αλλά απευθύνεται και σε βιοϊατρικές επιστήμες, επιστήμες υγείας, γενετικής, πληροφορικής της υγείας.

Η διάρκειά του αναμένεται να είναι 24μηνη ενώ και το κόστος του θα οριστεί μετά την έγκριση του προγράμματος από την ΕΘΑΑΕ. Συγκεκριμένοι καθηγητές του Harvard έχουν ήδη συμπεριληφθεί, στο πλαίσιο της κατατιθέμενης πρότασης, προκειμένου να διδάξουν δια ζώσης και εξ αποστάσεως στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΑΠΘ.

«Τα μαθήματα είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένα και γι’ αυτό αναζητήσαμε τους καλύτερους καθηγητές, σε κάθε τομέα. Φυσικά θα συμβάλουμε κι εμείς καθώς στην υπάρχουσα ερευνητική συνεργασία, δουλεύουμε με τα δικά μας δεδομένα, από το ‘Thessaloniki Eye Study’, τα οποία μάλιστα χαρακτηρίστηκαν από τους συνεργαζόμενους καθηγητές του Harvard ως ‘χρυσωρυχείο’, ως προς τον όγκο, την λεπτομερή καταγραφή των φαινοτύπων και την αξιοπιστία τους», τονίζει ο καθηγητής.

Στόχος του προγράμματος είναι να αναπτυχθούν στελέχη που θα έχουν τις γνώσεις και ικανότητες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας Ιατρικής Ακριβείας, κάτι που θα τους δώσει προοπτικές ακαδημαϊκής και ερευνητικής σταδιοδρομίας, ευκαιρίες συνεργασίας με ερευνητικά ιδρύματα και κλινικές αλλά και ευκαιρίες εργασίας σε φαρμακευτικές εταιρίες και βιοτεχνολογικά ινστιτούτα.

Η έρευνα

Το Εργαστήριο Έρευνας και Κλινικών Εφαρμογών της Α’ Οφθαλμολογικής Κλινικής ΑΠΘ που είναι εγκατεστημένο στο «ΑΧΕΠΑ», «τρέχει» εδώ και 25 χρόνια την έρευνα «Thessaloniki Eye Study».

Όπως εξηγεί ο ιδρυτής του Εργαστηρίου, κ. Τοπούζης το 2000-2005 στην τυχαία δειγματοληψία συγκεντρώθηκαν δεδομένα για περισσότερους από 2.500 αντιπροσωπευτικούς του γενικού πληθυσμού συμμετέχοντες, άνω των 60 ετών. Τα έτη 2013-2015 ελέγχθηκε ο ίδιος πληθυσμός (όσοι ήταν εν ζωή), δίνοντας ακόμη μεγαλύτερη αξία στα δεδομένα.

«Είχαμε τη δυνατότητα να δούμε την εξέλιξη σε όσους είχαν νοσήματα αλλά και σε όσους δεν είχαν αρχικά αλλά απέκτησαν στην συνέχεια, σε τι παράγοντες ήταν εκτεθειμένοι (συστηματικά νοσήματα, διατροφή, συνήθειες όπως το αλκοόλ το κάπνισμα κτλ). Έχοντας αυτά τα δεδομένα μπορούμε να εργαστούμε στο κομμάτι της πρόβλεψης. Με νέες τεχνικές προχωρήσαμε σε γενετικές αναλύσεις, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας για την Οφθαλμολογία της Σιγκαπούρης και πλέον τα δεδομένα μας είναι περιζήτητα και ως προς τον όγκο τους αλλά και ως προς τις τεχνικές των αναλύσεων. Εντοπίσαμε και καταγράψαμε με εξαιρετικά λεπτομερή τρόπο ποιοι έχουν γλαύκωμα, εκφύλιση ωχράς και τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό αποτελεί και το υπόβαθρο καθορισμού των υποτύπων των νοσημάτων», επισημαίνει ο κ. Τοπούζης.

Τέλος, ο ίδιος αναφέρει πως το 50% του δείγματος δεν γνώριζε ότι πάσχει από γλαύκωμα. «Πρόκειται για νόσημα που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση, δεν είναι αναστρέψιμο και παραμένει αδιάγνωστο και σε άλλες χώρες όπως η Αυστραλία, η Αμερική, η Ολλανδία».

Δεκαπέντε προτάσεις κατέθεσε το ΑΠΘ

To ΑΠΘ κατέθεσε συνολικά 15 προτάσεις για τη δημιουργία κοινών προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών με μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού, τα οποία (πλην του Harvard) είναι τα εξής: King’s College London, Texas University, University of Amsterdam, University of Dundee, University of Leiden, University of Nebraska, Western University Canada.

Ο πρύτανης του ιδρύματος, Χαράλαμπος Φείδας τονίζει στη «ΜτΚ» πως «μία από τις πιο σημαντικές δράσεις εξωστρέφειας και διεθνοποίησης του πανεπιστημίου μας είναι η ίδρυση και λειτουργία κοινών μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών με εγνωσμένου κύρους πανεπιστήμια του εξωτερικού, με στόχο την απονομή πτυχίων σε γνωστικά αντικείμενα, ιδιαίτερα καινοτόμα που δεν αναπτύσσονται στα υπάρχοντα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών της χώρας μας. Το ΑΠΘ έχει υποβάλει έναν μεγάλο αριθμό προτάσεων, 15 συνολικά, στο πρόγραμμα ‘Διεθνοποίηση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των ΑΕΙ’ που χρηματοδοτείται από το υπουργείο Παιδείας. Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι για το παραγόμενο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο του πανεπιστημίου μας και προσδοκούμε πως τα κοινά μεταπτυχιακά που αναμένεται να εγκριθούν από την ΕΘΑΕΕ θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο το κύρος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης».

*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23/3/25