Περιορισμό των υψηλών συγκεντρώσεων των ρύπων στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης έφεραν η ολοκλήρωση των έργων του μετρό και ο εκσυγχρονισμός των μέσων μαζικής μεταφοράς. Μάλιστα καταγράφεται μια γενικευμένη τάση καθοδικής πορείας των τιμών τον Φεβρουάριο του 2025, συγκριτικά με τους αντίστοιχους μήνες τα προηγούμενα τρία χρόνια.
Ειδικότερα, τα PM10 εκπέμπονται κυρίως από την καύση στερεών καυσίμων για οικιακή θέρμανση, αν και οι βιομηχανικές δραστηριότητες, η γεωργία και οι οδικές μεταφορές αποτελούν επίσης σημαντικές πηγές. Την ίδια ώρα η κύρια πηγή διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) είναι οι οδικές μετακινήσεις και μεταφορές, οι οποίες εκπέμπουν ΝΟ2 κοντά στο έδαφος, κυρίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Άλλες σημαντικές πηγές είναι οι διεργασίες καύσης στη βιομηχανία και ο ενεργειακός εφοδιασμός.
Τα στοιχεία για την εξέλιξη των τιμών βασικών αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα της πόλης, (αιωρούμενα σωματίδια PM10, διοξείδιο του αζώτου NO2), όπως αυτές καταγράφονται στους Σταθμούς Μέτρησης του ΕΔΠΑΡ Κεντρικής Μακεδονίας, από τον Δεκέμβριο του 2022 έως τον Φεβρουάριο του 2025, παρουσίασε σήμερα ο αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Κώστας Γιουτίκας στο περιθώριο της συνεδρίασης της Μητροπολιτικής Επιτροπής.
«Η ολοκλήρωση των έργων του Μετρό και ο εκσυγχρονισμός των μέσων μαζικής μεταφοράς που ζητούσαμε επίμονα την τελευταία πενταετία, ως δύο βασικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών της ατμόσφαιρας είναι γεγονός. Και όπως προκύπτει από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάζουμε, συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό των υψηλών συγκεντρώσεων των ρύπων στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης. Υπάρχει μάλιστα μια γενικευμένη τάση καθοδικής πορείας των τιμών τον Φεβρουάριο του 2025, συγκριτικά με τους αντίστοιχους μήνες τα προηγούμενα τρία χρόνια» τόνισε ο κ. Γιουτίκας.
Η λειτουργία του μετρό και τα ηλεκτρικά αστικά λεωφορεία, είπε, είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα που η συμβολή του αποτυπώνεται στην παρούσα εικόνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η εικόνα αυτή δεν μπορεί να μεταβληθεί τους επόμενους μήνες, δεδομένου ότι οι αιτίες που προκαλούν την ατμοσφαιρική ρύπανση, π.χ. το κυκλοφοριακό, οι καύσεις εσωτερικής θέρμανσης, η αυξημένη σκόνη από διάφορες πηγές, συνεχίζουν να υπάρχουν, δεν έχουν εξαλειφθεί.
«Εμείς», συνέχισε ο αντιπεροιφερειάρχης «θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε την εξέλιξη των τιμών μέσα από το αναβαθμισμένο δίκτυο των 9 πλέον Σταθμών Μέτρησης που έχουμε αναπτύξει σε κομβικά σημεία σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα και να ενημερώνουμε το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και να προτείνουμε μέτρα για την περαιτέρω βελτίωση της κατάστασης της ατμόσφαιρας στη Θεσσαλονίκη.
Οι σταθμοί στην πόλη
Σταθμός Αγίας Σοφίας -διοξείδιο του αζώτου
Σύμφωνα με τα στοιχεία οι τιμές εξήχθησαν από τις μέσες ωριαίες τιμές 24 ωρου. Η μέση κάλυψη τιμών είναι 98% .
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Αγίας Σοφίας για τον μήνα Δεκέμβριο των τριών τελευταίων ετών (2022, 2023, 2024)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Αγίας Σοφίας για τον μήνα Ιανουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ότι παρατηρείται μία υπέρβαση του ορίου των 40 μg/m3 και τους 3 μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο (2022 – 2025). Παρατηρείται επίσης άνοδος των τιμών κατά τους μήνες Δεκέμβριο 2023 (έναρξη fly over) και Ιανουάριο2024, ενώ ο Φεβρουάριος παρέμεινε στα ίδια επίπεδα,
Στην συνέχεια οι συγκεντρώσεις αρχίζουν να μειώνονται και το Δεκέμβριο του 2024 (έναρξη λειτουργίας μετρό) οι συγκεντρώσεις οξειδίων του αζώτου είχαν πέσει και ήταν μικρότερες από τα επίπεδα του Δεκεμβρίου του 2022.
Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2025 αυξήθηκαν ελαφρά και ήταν λίγο πάνω από το ετήσιο όριο των 40 μg/m3.
Η διακύμανση των τιμών
Όπως εξήγησε ο κ. Γιουτίκας η άνοδος των τιμών των συγκεντρώσεων από τον Δεκέμβριο 2023 αποδίδεται στην έναρξη του περιφερειακού έργου FLYOVER.
Με την μείωση των λωρίδων κυκλοφορίας και την κυκλοφοριακή συμφόρηση που παρατηρείται, τις μικρές ταχύτητες κίνησης των οχημάτων, τόσο των βαρέων όσο και των επιβατηγών, αυξήθηκαν οι εκπομπές οξειδίων του αζώτου.
Ανέφερε ακόμη ότι η μείωση που παρατηρείται από τον Δεκέμβριο του 2024 και μετά, αποδίδεται στη λειτουργία μετρό, με αποτέλεσμα την μείωση της κυκλοφορίας των επιβατηγών αυτοκινήτων, την αναμόρφωση δρομολογίων αστικών ΟΑΣΘ και τα νέα ηλεκτρικά λεωφορεία με μηδενικές εκπομπές.
β) Αιωρούμενα σωματίδια
ΔΜεταβολή των συγκεντρώσεων ΡΜ10 στον Σταθμό Αγίας Σοφίας για τον μήνα Δεκέμβριο των τριών τελευταίων ετών (2022, 2023, 2024)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΡΜ10 στον Σταθμό Αγίας Σοφίας για τον μήνα Ιανουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Από τα δεδομένα των παραπάνω διαγραμμάτων και τις καμπύλες της γραμμής τάσης των διαγραμμάτων, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα, όσον αφορά στους χειμερινούς μήνες που συνήθως υπάρχει το πρόβλημα με τα αιωρούμενα σωματίδια:
*Δεκέμβριος του 2022: υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων, με 16 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Ιανουάριος του 2023 : σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων με 9 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3, κυρίως στο πρώτο μισό του μήνα.
*Φεβρουάριος του 2023 : σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων με 7 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Τους επόμενους μήνες οι τιμές κινούνται σε χαμηλά επίπεδα, μέχρι τον επόμενο χειμώνα
*Δεκέμβριος του 2023: πάλι σε υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων, με 17 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Ιανουάριος του 2024 : σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων με 11 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3, κυρίως στο πρώτο μισό του μήνα.
*Φεβρουάριος του 2024 : σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων με 7 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Δεκέμβριος του 2024: σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων από τον Δεκέμβριο του 2023 και του 2022, με 7 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Ιανουάριος του 2025, υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων κυρίως από τα μέσα του μήνα και μετά, με 20 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
*Φεβρουάριος του 2025 : σε χαμηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων με 6 υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3.
Ο φετινός χειμώνας ήταν καλύτερος από τους δύο προηγούμενους.
Αναφερόμενος στις υψηλές συγκεντρώσεις αιωρουμένων σωματιδίων στο Σταθμό Αγίας Σοφίας, ο αντιπεριφερειάρχης κ. Γιουτίκας είπε ότι είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο.
Επισήμανε ότι η περιοχή του σταθμού είναι στο κέντρο της πόλης, όπου συμμετέχουν όλες οι πηγές ρύπανσης αθροιστικά, όπως υψηλός κυκλοφοριακός φόρτος, η γειτνίαση με την ΕΓΝΑΤΙΑ οδό, οι κεντρικές θερμάνσεις μίας πυκνοκατοικημένης περιοχής, αλλά και διάφορα δημόσια έργα που γίνονται. Επί χρόνια σημαντική συμμετοχή είχαν τα έργα του ΜΕΤΡΟ, ενώ με την αποπεράτωση του ΜΕΤΡΟ, άρχισαν τα έργα του flyover.
Η έναρξη λειτουργίας του μετρό, σημείωσε ο ίδιος, με την αντίστοιχη μείωση της κυκλοφορίας των οχημάτων, αλλά και την θέση σε λειτουργία ενός αριθμού ηλεκτρικών λεωφορείων του ΟΑΣΘ, έδωσαν μία ανάσα στο πρόβλημα.
«Η μείωση των συγκεντρώσεων που παρατηρήθηκε τους μήνες Δεκέμβριο 2024 και Φεβρουάριο 2025 πρέπει να αποδοθεί σε αυτούς τους νέους παράγοντες. Ένας επιπλέον παράγοντας για την μείωση των συγκεντρώσεων κατά τον φετινό χειμώνα και ιδίως κατά τους μήνες Δεκέμβριο και Φεβρουάριο είναι και οι καιρικές συνθήκες, δηλ. ο ζεστός χειμώνας και η περιορισμένη χρήση θέρμανσης, καυστήρες pellets, τζάκια, κτλ
Κατά τον Ιανουάριο 2025, παρότι αναμένονταν ή ίδια συμπεριφορά με τους άλλους δύο μήνες του χειμώνα, οι καιρικές συνθήκες λειτούργησαν αντίστροφα και επιβαρυντικά. Η ατμόσφαιρα ήταν έντονα επιβαρυμένη σε όλη την πόλη με χαμηλές θερμοκρασίες, αναστροφές θερμοκρασίας, ασθενείς άνεμους, κλπ, που οδήγησαν σε αυξημένες τιμές στις συγκεντρώσεων των ΡΜ10» υπογράμμισε ο αντιπεριφερειάρχης .
Ο σταθμός της Καλαμαριάς
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Καλαμαριάς για τον μήνα Δεκέμβριο των τριών τελευταίων ετών (2022, 2023, 2024)
Από τα δεδομένα των παραπάνω διαγραμμάτων, προκύπτει ότι δεν παρατηρούνται σοβαρές διακυμάνσεις στις συγκεντρώσεις του διοξειδίου του αζώτου, οι οποίες σε γενικές γραμμές κυμαίνονται κάτω από το όριο των 40 μg/m3 ή πολύ ελαφρά πάνω από αυτό.
Παρατηρείται μικρή αύξηση τιμών τον χειμώνα του 2023-2024, ακολουθούμενη από αντίστοιχη μείωση τον χειμώνα 2024-2025
Κατά τον Ιανουάριο του 2025, παρότι αναμένονταν ή ίδια συμπεριφορά με τους άλλους δύο μήνες του χειμώνα, οι καιρικές συνθήκες λειτούργησαν αντίστροφα και επιβαρυντικά.
Η διακύμανση των τιμών
Οι υψηλές για την περιοχή συγκεντρώσεις διοξειδίου του αζώτου, αλλά σχεδόν πάντα κάτω από το όριο των 40 μg/m3, ερμηνεύονται ως εξής :
Πρόκειται για μία περιοχή η οποία βρίσκεται μεν στο άκρο του ΠΣΘ, αλλά είναι πυκνοκα-τοικημένη και υπάρχει αυξημένη κίνηση οχημάτων από Καλαμαριά προς κέντρο και ανάποδα.
Στην περιοχή δεν υπάρχουν μεγάλες αρτηρίες κυκλοφορίας με μεγάλη κίνηση και καθη-μερινά μποτιλιαρίσματα.
Γίνεται μεταφορά από άλλες περιοχές λόγω των βόρειων ανέμων
Η περιοχή δεν επηρεάστηκε άμεσα από το flyover, ούτε από τα ηλεκτρικά λεωφορεία και το metro, αλλά έμμεσα διότι μετά την έναρξη κατασκευής του flyover υπάρχει αυξημένη κίνηση από Καλαμαριά προς κέντρο και ανάποδα για την αποφυγή του περιφερειακού.
Οι μετακινήσεις διασπείρονται στα υπάρχοντα ΜΜΜ, καθώς οι πολίτες έχουν κάνει πλέον τις επιλογές τους για το μέσο που τους εξυπηρετεί καλύτερα, αλλά και για τα δρομολόγια - διαδρομές που πιστεύουν ότι τους εξυπηρετούν καλύτερα.
Αιωρούμενα σωματίδια
Από τα δεδομένα των παραπάνω διαγραμμάτων και τις καμπύλες της γραμμής τάσης των διαγραμμάτων, προκύπτει ότι οι τιμές των συγκεντρώσεων των αιωρουμένων σωματιδίων δείχνουν μία πτωτική τάση για τους μήνες Δεκέμβριο και Φεβρουάριο, ειδικά τον Φεβρουάριο του 2025.
Τον Ιανουάριο παρατηρείται, όπως και στο Σταθμό Αγίας Σοφίας, έξαρση των τιμών σε σχέση με τις τιμές συγκεντρώσεων Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου.
Η διακύμανση των τιμών
Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις θα μπορούσαν να αποδοθούν:
*στο φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής. Τα θερμότερα αέρια στρώματα, τα οποία βρίσκονται πάνω από το στρώμα της θερμοκρασιακής αναστροφής, δρουν ως ένα «καπάκι» το οποίο εγκλωβίζει τους αέριους ρύπους (καυσαέρια αυτοκινήτων, προϊόντα καύσης κ.α.), επιβαρύνοντας την ποιότητα αέρα μιας περιοχής.)
στη μεταφορά αφρικανικής σκόνης
*στη μερική επίδραση των έργων του flyover με αύξηση των συγκεντρώσεων
*στη θέση σε λειτουργία ενός αριθμού ηλεκτρικών λεωφορείων του ΟΑΣΘ. Η μείωση των συγκεντρώσεων που παρατηρήθηκε τους μήνες Δεκέμβριο 2024 και Φεβρουάριο 2025 πρέπει να αποδοθεί και σε αυτό το νέο παράγοντα.
*Ένας επιπλέον παράγοντας για την μείωση των συγκεντρώσεων κατά τον φετινό χειμώνα και ιδίως κατά τους μήνες Δεκέμβριο και Φεβρουάριο είναι και οι καιρικές συνθήκες, δηλ. ο ζεστός χειμώνας και η περιορισμένη χρήση θέρμανσης, καυστήρες pellets, τζάκια, κτλ. Αντίθετα τον Ιανουάριο οι καιρικές συνθήκες λειτούργησαν αντίστροφα, επιβαρυντικά. Η ατμόσφαιρα ήταν έντονα επιβαρυμένη σε όλη την πόλη με χαμηλές θερμοκρασίες, αναστροφές θερμοκρασίας, ασθενείς άνεμους, κλπ, που οδήγησαν σε αυξημένες τιμές στις συγκεντρώσεων των ΡΜ10.
*Οι περισσότερες υπερβάσεις του ημερήσιου ορίου των 50 μg/m3 παρατηρούνται τέλη Δεκεμβρίου με αρχές Ιανουαρίου, δηλαδή κατά την διάρκεια των εορτών όπου ο κόσμος κλείνεται στα σπίτια και οι κεντρικές θερμάνσεις λειτουργούν πολλές ώρες.
Σταθμός Κορδελιού
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα Ιανουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα Δεκέμβριο των τριών τελευταίων ετών (2022, 2023, 2024)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΝΟ2 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα
Φεβρουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Από τα δεδομένα των παραπάνω διαγραμμάτων και τις καμπύλες των γραμμών τάσης των διαγραμμάτων, προκύπτει ότι δεν παρατηρούνται σοβαρές διακυμάνσεις στις συγκεντρώσεις του διοξειδίου του αζώτου, οι οποίες σε γενικές γραμμές κυμαίνονται κάτω από το όριο των 40 μg/m3 ή πολύ ελαφρά πάνω από αυτό. Οι συγκεντρώσεις είναι παρόμοιες με αυτές του Σταθμού της Καλαμαριάς.
Παρατηρείται μικρή αύξηση τιμών τον χειμώνα του 2023-2024, ακολουθούμενη από αντίστοιχη μείωση τον χειμώνα 2024-2025, κυρίως όσον αφορά στον Δεκέμβριο και Φεβρουάριο
Τον Ιανουάριο του 2025 παρατηρούνται και εδώ υψηλότερες συγκεντρώσεις ΝΟ2 από ότι τους μήνες Δεκέμβριο και Φεβρουάριο
Ερμηνεία του ύψους και της διακύμανσης των τιμών
Οι υψηλές για την περιοχή συγκεντρώσεις διοξειδίου του αζώτου, αλλά σχεδόν πάντα κάτω από το ετήσιο όριο των 40 μg/m3, ερμηνεύονται ως εξής :
Πρόκειται για μία περιοχή η οποία βρίσκεται στο δυτικό άκρο του ΠΣΘ, αλλά είναι πυκνοκατοικημένη και υπάρχει αυξημένη κίνηση οχημάτων από και προς το κέντρο της Θεσσαλονίκης
Στην περιοχή υπάρχουν μεγάλες αρτηρίες κυκλοφορίας με μεγάλη κίνηση και καθη-μερινά μποτιλιαρίσματα (εσωτερικός Περιφερειακός και ΠΕΟ Θεσ/νίκης – Βεροίας).
Στην περιοχή λειτουργούν πλήθος από βιομηχανικές δραστηριότητες
Σε κοντινή απόσταση λειτουργεί η ΒΙΠΕΘ
Η περιοχή δεν επηρεάστηκε άμεσα από το flyover, ούτε από τα ηλεκτρικά λεωφορεία και το metro, αλλά έμμεσα διότι μετά την έναρξη κατασκευής του flyover υπάρχει αυξημένη κίνηση από Εύοσμο και Κορδελιό προς την Ανατολική Θεσσαλονίκη προς κέντρο και ανάποδα για την αποφυγή του περιφερειακού.
Οι διαφοροποιήσεις από μήνα σε μήνα (όπως τον Ιανουάριο του 2025) έχουν να κάνουν επίσης και με τις καιρικές συνθήκες (ασθενείς άνεμοι, ηλιοφάνεια, θερμοκρασιακές αναστροφές, κλπ), που ευνοούν την συσσώρευση ρύπων.
Αιωρούμενα σωματίδια
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΡΜ10 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα Δεκέμβριο των τριών τελευταίων ετών (2022, 2023, 2024)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΡΜ10 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα Ιανουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Μεταβολή των συγκεντρώσεων ΡΜ10 στον Σταθμό Κορδελιού για τον μήνα Φεβρουάριο των τριών τελευταίων ετών (2023, 2024, 2025)
Από τα δεδομένα των παραπάνω διαγραμμάτων και τις καμπύλες των γραμμών τάσης των διαγραμμάτων, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα, όσον αφορά στους χειμερινούς μήνες που συνήθως υπάρχει το πρόβλημα με τα αιωρούμενα σωματίδια:
Παρατηρείται μία πτωτική τάση των συγκεντρώσεων των αιωρουμένων σωματιδίων για τους μήνες Δεκέμβριο και Φεβρουάριο.
Οι τιμές των συγκεντρώσεων των αιωρουμένων σωματιδίων είναι ως επί το πλείστον κάτω από το όριο των 50 μg/m3 με εξαίρεση τον Ιανουάριο του 2025.
Οι τιμές των συγκεντρώσεων είναι πιο χαμηλές από το Σταθμό Αγίας Σοφίας, αλλά και αυξημένες σε σχέση με τις τιμές που δίνει ο Σταθμός της Καλαμαριάς.
Τον Ιανουάριο παρατηρείται, όπως και στους Σταθμούς Αγίας Σοφίας και Καλαμαριάς, έξαρση των τιμών σε σχέση με τις τιμές συγκεντρώσεων Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου.
