Τα μεγάλα διαζύγια του σινεμά

Του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου dermetzo@otenet.gr Η γαλλική ταινία “Όταν τελειώσει ο έρωτας” μας αφηγείται την ιστορία ενός ζευγαριού, που έπειτα από δεκατρία χρόνια γάμου χωρίζει και βρίσκεται στη θλιβερή διαδικασία να πρέπει να μοιράσει τα πράγματά του. Ακόμη ένα διαζύγιο στον κινηματογράφο, που έτσι κι αλλιώς καταγράφει ιστορίες αυτού του στενάχωρου νομικού θεσμού. Συνήθως τα διαζύγια είναι θυελλώδη, με αντιπαραθέσεις, καβγάδες και άλλες δύσκολες καταστάσεις. Ο κινηματογράφος δεν θα μπορούσε να κλείσει τα μάτια του σε αυτό. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που οι χωρισμοί παντρεμένων ζευγαριών έχουν πολλαπλασιαστεί, το σινεμά μάς έδωσε μερικές αριστουργηματικές ταινίες. Πριν από δεκαετίες τα διαζύγια ήταν αυξημένα στις δυτικές ευημερούσες χώρες (ΗΠΑ, Σκανδιναβία), αλλά τώρα απλώθηκαν παντού, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στο Ιράν, όπου γενικώς θεωρείται κάτι το ιδιαίτερα πρωτοφανές. Ο κινηματογράφος διαχειρίζεται το διαζύγιο όχι μόνο για τις κοινωνικές και ψυχολογικές σημασίες του, αλλά επειδή πολλές φορές οι ιστορίες πέρα από δραματικές είναι και πικάντικες, καμιά φορά σκανδαλοθηρικές, ακόμη και κωμικές.   Στην κορυφή ο Μπέργκμαν Κατά την εκτίμησή μου (δεν νομίζω να διαφωνούν πολλοί) η κορυφαία ταινία πάνω στο είδος έγινε τη δεκαετία του ’70 και μάλιστα την είδαμε σε τηλεοπτική σειρά. Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, που τόσο πολύ αγαπούσε τις γυναίκες και τις γνώριζε καλά, αξιοποιεί εξαιρετικά τους Λιβ Ούλμαν και Έρλαντ Γιόζεφσον σε μία σύγκρουση άνευ προηγουμένου στο “Σκηνές από έναν γάμο”: Χρησιμοποιεί πάρα πολύ τα κοντινά πλάνα, όχι για να προσαρμοστεί στην τηλεοπτική αισθητική, αλλά ιδίως επειδή αυτά υποδηλώνουν την ψυχολογία των ηρώων. Δεκαετίες αργότερα την αμερικανική εκδοχή των “Σκηνών από ένα γάμο” μάς προσφέρει ο Ντέρεκ Τζάνφρανς στο έξοχο “Blue Valentine”, που είναι μία ταξική εκδοχή στο διαζύγιο. Ο Ράιαν Γκόσλινγκ και η Μισέλ Γουίλιαμς είναι ένα λαϊκό ζευγάρι, που εξακολουθούν μέχρι το τέλος να αγαπιούνται πολύ, αλλά τη σχέση τους την καταστρέφουν η μιζέρια και τα καθημερινά προβλήματα της ζωής.   Η ματιά του Γούντι Άλεν Ο Γούντι Άλεν, όπως ο Μπέργκμαν, λατρεύει τις γυναίκες. Γνωρίζει όμως πως μπορούν από το γάμο να προέλθουν μεγάλα προβλήματα. Το δείχνει εξαιρετικά στα “Παντρεμένα ζευγάρια”. Η πιο δραματική ταινία του για το θέμα του διαζυγίου και αμιγώς στα χνάρια του Μπέργκμαν είναι οι “Εσωτερικές σχέσεις”. Έχουμε το μέσης ηλικίας πατέρα, τη σύζυγο και τις μεγάλες κόρες. Όταν εκείνος αναγγέλλει ότι θα φύγει από το σπίτι, γιατί θέλει να ζήσει με μία άλλη, τότε η γυναίκα του αυτοκτονεί. Να σημειώσουμε την επικράτηση των καφέ καταθλιπτικών χρωμάτων και τα γυρίσματα σε εσωτερικούς χώρους.   Οι ακραίες εκδοχές Υπάρχει μία σουρεαλιστική μαύρη κωμωδία από τις ΗΠΑ: “Ο πόλεμος των Ρόουζ”. Με υποδειγματικούς ρόλους από τους Μάικλ Ντάγκλας και Κάθλιν Τέρνερ παρατηρούμε πως το διαζύγιό τους φτάνει σε ακραίες μάχες, γίνονται απίθανα πράγματα και φτάνει μέχρι το θάνατό τους. Στην “Κυρία Νταπφάιρ” περιγράφεται μία άλλη ακραία κατάσταση. Μετά το διαζύγιο η σύζυγος δεν επιτρέπει στον πρώην άντρα της να έρχεται στο σπίτι τους, για να βλέπει τα παιδιά. Τότε εκείνος (έξοχος ο Ρόμπιν Γουίλιαμς στο ρόλο του) αναγκάζεται να μεταμφιεστεί σε νταντά και έχουμε κωμικοτραγικές εξελίξεις. Μεγάλη σύγκρουση με αφορμή την κηδεμονία του παιδιού έχουν και οι Ντάστιν Χόφμαν και Μέριλ Στριπ στο οσκαρικό “Κράμερ εναντίον Κράμερ” του Ρόμπερτ Μπέντον.   Οι άλλες περιπτώσεις Η Γαλλία, με μεγάλο αριθμό διαζυγίων και ακόμη μεγαλύτερο αριθμό ελεύθερων σχέσεων και συμβιώσεων, μας προσέφερε μερικές πολύ σημαντικές ταινίες γύρω από τα διαζύγια και εντάσεις παντρεμένων ζευγαριών. Έγινε μία εξαιρετική ταινία από τη Μαϊγουέιν, “Ο βασιλιάς μου”, με συναρπαστικό στο ρόλο του συζύγου τον κορυφαίο γάλλο ηθοποιό Βενσάν Κασέλ. Η ταινία μάς περιγράφει την πολυετή ιστορία ενός ζευγαριού, που έπειτα από έρωτες και αντιπαραθέσεις φτάνει στις έντονες συγκρούσεις, στη βία και τελικά στο διαζύγιο. Ωστόσο στο τέλος παρά το χωρισμό φαίνεται πως ο άντρας έχει αναλάβει το μερίδιο της ευθύνης του και γίνεται πια συναινετικός. Ο διανοούμενος αμερικανός σκηνοθέτης Νιλ Λαμπιούτ μάς δωρίζει μία πολύ ενδιαφέρουσα τολμηρή κοινωνιολογική ματιά στο γάμο και στις παρεκτροπές του στο “Σύζυγοι και εραστές”. Ξεκαρδιστική σατιρική ματιά πάνω στο γάμο και στο διαζύγιο διαθέτει η εξαιρετική και βραβευμένη με Όσκαρ ταινία του Πιέτρο Τζέρμι “Διαζύγιο αλά ιταλικά” με τους Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και Στεφανία Σαντρέλι. Με κάθε τρόπο ο αρσενικός θα βρει έναν δύσκολο τρόπο να πάρει διαζύγιο, αλλά μετά το νέο γάμο θα αντιμετωπίσει την απιστία. Φτάνουμε τώρα στην περίπτωση του Ιράν, που χάρη στο μεγάλο ταλέντο του οσκαρικού σπουδαίου σκηνοθέτη Ασγκάρ Φαρχαντί μάς προσφέρονται δύο εξαιρετικές ταινίες πάνω στο διαζύγιο. Αρχικά να σημειώσω το “Ένας χωρισμός” (ξενόγλωσσο Όσκαρ), που με εξαιρετικό στιλ κρίνει το θεσμό του γάμου στη χώρα του και δείχνει την επιλογή του διαζυγίου. Εκθαμβωτική είναι και η επόμενη ταινία του, “Το Παρελθόν”, που μας συγκλονίζει με τις διαδικασίες των σχέσεων αλλά και του χωρισμού.  

---

  Δημοσιεύτηκε στη "Μακεδονία της Κυριακής" στις 18 Ιουνίου 2017