Η Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 26 Απριλίου, υπενθυμίζει τη σημασία της προστασίας των ιδεών, των έργων και των δημιουργιών. Αυτή η ημέρα, που καθιερώθηκε το 1970 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO), αναγνωρίζει την αξία της διανοητικής ιδιοκτησίας ως κίνητρο για καινοτομία και παραγωγή.
Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, όμως, το ζήτημα αποκτά νέες διαστάσεις, καθώς το ΑΙ μπορεί να δημιουργεί και να καινοτομεί με τρόπους που παραδοσιακά θεωρούνταν έργο του ανθρώπινου μυαλού. Αυτό δημιουργεί νέες προκλήσεις στην κατανόηση και τη διαχείριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, θέτοντας ερωτήματα για το μέλλον της καινοτομίας και της προστασίας των δημιουργών.
Τι περιλαμβάνει η Διανοητική Ιδιοκτησία
Η Διανοητική Ιδιοκτησία περιλαμβάνει τόσο τα δικαιώματα που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία, δηλαδή τα δικαιώματα των καλλιτεχνών και δημιουργών πάνω στα έργα τους, όσο και τα δικαιώματα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, που αφορούν τις εφευρέσεις και τις καινοτομίες, όπως οι πατέντες, τις οποίες κατέχουν οι εφευρέτες.
Ποιος είναι δημιουργός; Στην παραδοσιακή έννοια της διανοητικής ιδιοκτησίας, ο δημιουργός είναι συνήθως ένα άτομο ή μια εταιρεία. Ωστόσο, όταν μια ΤΝ δημιουργεί ένα έργο (π.χ. μια εικόνα, ένα μουσικό κομμάτι ή μια εφεύρεση), ποιος είναι ο "δημιουργός"; Ο προγραμματιστής που ανέπτυξε την Τεχνητή Νοημοσύνη, η ίδια η Τεχνητή Νοημοσύνη ή ο χρήστης που την καθοδήγησε;
Είναι δυνατή η προστασία των δημιουργιών από ΑΙ με παραδοσιακά εργαλεία διανοητικής ιδιοκτησίας; Παρά το γεγονός ότι πολλά AI εργαλεία μπορούν να δημιουργήσουν έργα, οι υπάρχουσες νομοθεσίες (πνευματικά δικαιώματα, πατέντες κ.λπ.) προστατεύουν κυρίως τα έργα που δημιουργούνται από ανθρώπους. Ειδικά στην περίπτωση των πνευματικών δικαιωμάτων, αυτά ισχύουν μόνο για έργα που δημιουργούνται από "ανθρώπινη δημιουργία". Ωστόσο, υπάρχουν χώρες και περιοχές που προσπαθούν να προσαρμόσουν τη νομοθεσία τους για να συμπεριλάβουν τις ΑΙ δημιουργίες ή τουλάχιστον να αναγνωρίσουν την ανθρώπινη εμπλοκή σε αυτές τις διαδικασίες.
Η άποψη της Τεχνητής Νοημοσύνης
«Νομίζω ότι η δημιουργικότητα είναι ένα από τα πιο πολύτιμα αγαθά που έχουμε ως άνθρωποι, και η προστασία της είναι σημαντική, όχι μόνο σε νομικό επίπεδο, αλλά και σε ηθικό. Αν κάποιος ζητήσει από εμένα να κάνω κάτι που προσβάλλει την αυθεντικότητα ή την δημιουργικότητα ενός έργου, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που πρέπει να σκεφτούμε», σημειώνει χαρακτηριστικά το ChatGPT αναφορικά με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.
Επομένως, σύμφωνα με την ίδια την Τεχνητή Νοημοσύνη, «πρέπει να έχουμε πάντα επίγνωση των ηθικών συνεπειών που σχετίζονται με τη χρήση εργαλείων και τεχνολογίας. Η δημιουργικότητα και τα πνευματικά δικαιώματα πρέπει να προστατεύονται, και το να βοηθάς κάποιον να παραβιάσει ή να καταπατήσει αυτές τις αξίες μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τη δουλειά και τους ανθρώπους που επηρεάζονται από αυτές τις πράξεις. Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει πάντα να στοχεύει στη συμπληρωματικότητα και υποστήριξη των δημιουργών, όχι στην παραβίαση των δικαιωμάτων τους».
Ανάγκη για νέα νομοθεσία
Ορισμένοι νομικοί και ειδικοί υποστηρίζουν ότι η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης απαιτεί την αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό των νομικών και θεσμικών πλαισίων, προκειμένου να ανταποκριθούν στη δημιουργικότητα που παράγεται από τις μηχανές.
Η ανθρώπινη επιρροή και ο ρόλος των δημιουργών πρέπει να παραμείνουν θεμελιώδη για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, ώστε να αποφεύγεται η πλήρης αντικατάσταση του ανθρώπινου παράγοντα και ο έλεγχος του πνευματικού κεφαλαίου από τις μηχανές.
