Εκδημία Άνθιμου: Ποια είναι η διαδικασία ταφής των Μητροπολιτών
Τι εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής της Λειτουργικής στο Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ. Παναγιώτης Σκαλτσής
Ο μακαριστός, πλέον, μητροπολίτης πρώην Θεσσαλονίκης Άνθιμος δεν ήταν ένας συνηθισμένος τύπος εκκλησιαστικού παράγοντα. Ένας απλός ιεράρχης ο οποίος περιορίζεται στα τα του οίκου του. Τα μητροπολιτικά άμφια φάνταζαν μίζερα και πολύ στενά για να χωρέσουν την έντονη και πολυσχιδή προσωπικότητά του.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το βιογραφικό του, όπως αυτό είχε αναρτηθεί στη σελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης αριθμούσε 4.359 λέξεις.
Από τα συνολικά 49 χρόνια της διακονίας του ως μητροπολίτης, τα 30 ήταν στον ακριτικό Έβρο. Ωστόσο, ο μεγάλος πόθος του ήταν, κάποια στιγμή, να καθίσει στον θρόνο της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Το κατάφερε στις 26 Απριλίου 2004, διαδεχόμενος τον Παντελεήμονα Β’ έπειτα από μια θυελλώδη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου από την οποία απείχαν αρκετοί ιεράρχες.
Η μετάθεσή του μαζί και η εκλογή των νέων μητροπολιτών σε Κοζάνη και Ελευθερούπολη έγιναν αφορμή να δημιουργηθεί μεγάλη κρίση στις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο συγκάλεσε Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο, η οποία αποφάσισε τη διακοπή της κοινωνίας των Αρχιερέων του με τον τότε αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ο οποίος είχε επιβάλει τον Άνθιμο ως μητροπολίτη Θεσσαλονίκης.
Ο αιφνιδιασμός του Καραμανλή
Ανάλογα επεισοδιακή ήταν και η σχεδόν εικοσαετής παρουσία του στη Θεσσαλονίκη. Από τους πρώτους κιόλας μήνες ο Άνθιμος φρόντισε να δείξει ότι δεν επρόκειτο να περιοριστεί στα τυπικά αρχιερατικά του καθήκοντα. Από τους πρώτους που το κατάλαβε αυτό ήταν ο Κώστας Καραμανλής ο οποίος στα πρώτα εγκαίνια που έκανε ως πρωθυπουργός στη ΔΕΘ άκουσε εμβρόντητος τον μητροπολίτη να του υποδεικνύει σε πανελλήνια τηλεοπτική μετάδοση την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθήσει στο θέμα της ονομασίας της FYROM.
Αυτή δεν ήταν η μοναδική παρέμβασή του για το λεγόμενο “μακεδονικό”. Στο θέμα αυτό αναφερόταν συχνά και από άμβωνος, ενώ ήταν μεταξύ των μητροπολιτών που είχαν συνυπογράψει κείμενο κατά της συμφωνίας των Πρεσπών το 2018. Επίσης, είχε προκαλέσει αρνητικά σχόλια η συνάντησή του, στο γραφείο του στη Μητρόπολη, με τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής, Νίκο Μιχαλολιάκο και τη σύζυγό του και βουλευτή του κόμματος, Ελένη Ζαρούλια.
Με Παπαγεωργόπουλο και Ψωμιάδη
Η πληθωρική παρουσία του μητροπολίτη προκάλεσε αρχικά κάποιες αρρυθμίες στο σύστημα εξουσίας το οποίο είχε παγιωθεί την περίοδο εκείνη στην Θεσσαλονίκη με πρωταγωνιστές τον πανίσχυρο δήμαρχο Βασίλη Παπαγεωργόπουλο και τον Παναγιώτη Ψωμιάδη ο οποίος είχε εκλεγεί νομάρχης δύο χρόνια νωρίτερα από την άφιξη του μητροπολίτη, το 2002. Ωστόσο, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το τρίγωνο δήμος, νομαρχία, ιερά μητρόπολη βρήκε τις ισορροπίες του.
Παπαγεωργόπουλος και Άνθιμος διέφεραν ως προς την ιδιοσυγκρασία γι' αυτό και δεν απέκτησαν ποτέ στενές προσωπικές σχέσεις, οι οποίες περιορίζονταν αυστηρά στο πρωτόκολλο.
Ωστόσο συνέπλεαν πλήρως στα εθνικά θέματα, αλλά και στις γενικότερες πολιτικές πεποιθήσεις και επί πλέον, οτιδήποτε ζητούσε ο μητροπολίτης από το δήμο, υλοποιούταν χωρίς δεύτερη συζήτηση. Στα συνήθη πάρε – δώσε περιλαμβάνονταν οι επιχορηγήσεις προς τη μητρόπολη, αλλά και προς διάφορους ναούς καθώς και σε παραεκκλησιαστικές οργανώσεις. Επίσης, πολλές από τις δράσεις της μητρόπολης μπήκαν στο επίσημο πρόγραμμα των “Δημητρίων”. Επί πλέον, μεγάλο μέρος της κοινωνικής πολιτικής του (δωροεπιταγές, συσσίτια, κ.ά.) ο δήμος το διεκπεραίωνε σε συνεννόηση ή δια μέσου της μητρόπολης.
Εξαιρετικά αγαστές ήταν οι σχέσεις του μητροπολίτη με το νομάρχη Παναγιώτη Ψωμιάδη καθώς, εκτός από την ιδεολογική τους συγγένεια καλλιέργησαν στενότερες σχέσεις αλληλοεξυπηρέτησης στη βάση της προώθησης κοινών συμφερόντων.
Ένα από τα πρόσωπα που τους συνέδεε ήταν ο Αλέξανδρος Κωνσταντινίδης ο οποίος ζούσε επί σειρά ετών στην Αλεξανδρούπολη όπου γνωρίστηκε με τον Άνθιμο και συνεργάστηκε στενά μαζί του ως ιδιώτης μηχανικός – κατασκευαστής σε πολλά από τα έργα που κατασκεύασε η μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως.
Μετέπειτα διορίστηκε στη νομαρχία Θεσσαλονίκης όπου, με παρέμβαση του Άνθιμου τοποθετήθηκε προϊστάμενος της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών. Ο Ψωμιάδης προσπάθησε να βοηθήσει τον μητροπολίτη να κατασκευάσει ένα εκκλησιαστικό ίδρυμα σε οικόπεδο 32 στρεμμάτων στο Πανόραμα το οποίο όμως δεν προχώρησε καθώς η έκταση ήταν χαρακτηρισμένη ως δασική. Ο νομάρχης υπήρξε από τους φανατικότερους υποστηρικτές του μητροπολίτη στην κόντρα του που είχε ξεσπάσει τότε με τους συντελεστές του “Ράδιο Αρβύλα”.
Η κόντρα με τον Μπουτάρη
Σε αντίθεση με το δίδυμο Παπαγεωργόπουλου – Ψωμιάδη, οι σχέσεις του Άνθιμου με τον επόμενο δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη ήταν σαν το σκύλο με τη γάτα καθώς ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες.
Ο μητροπολίτης είχε συγκρουστεί με τον Μπουτάρη, πριν ακόμη εκείνος εκλεγεί δήμαρχος. Αφορμή αποτέλεσε η διαφωνία τους σχετικά με το gay pride αλλά και με το δικαίωμα στην αποτέφρωση το οποίο προέβαλε ο Μπουτάρης με αφορμή το θάνατο της συντρόφου του.
Ωστόσο, ο Άνθιμος, άθελά του, εξελίχθηκε σε μεγάλο ευεργέτη του Μπουτάρη καθώς η επίθεση που του έκανε μέσα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου λίγες εβδομάδες πριν από τις δημοτικές εκλογές του 2010, όταν του είπε πως “όσο ζω εγώ εσύ δεν πρόκειται να γίνεις δήμαρχος” του έδωσε ώθηση για να κερδίσει οριακά τις εκλογές απέναντι στον Κώστα Γκιουλέκα.
Αργότερα, οι δυο τους εξομάλυναν τις σχέσεις τους, διατηρώντας βεβαίως τις απόψεις τους. Μάλιστα, ο Άνθιμος υπήρξε κατά κάποιο τρόπο και σπιτονοικοκύρης του Μπουτάρη καθώς το σπίτι που νοίκιαζε ο δήμαρχος στην παλιά παραλία της πόλης ανήκε στο Χαρίσειο Γηροκομείο στο οποίο πρόεδρος ήταν ο μητροπολίτης.
Το Παπάφειο και το ΑΠΘ
Μία από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες κατά την εικοσαετή παρουσία του στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης ήταν η υπόθεση του Παπαφείου. Αφορούσε καταγγελία από τρόφιμο του ορφανοτροφείου για βιασμούς κατ΄ εξακολούθηση από άλλους τρόφιμους.
Σύμφωνα με τις εισαγγελικές αρχές υπήρξε προσπάθεια συγκάλυψης της υπόθεσης από τη διοίκηση του ιδρύματος, στο οποίο πρόεδρος ήταν ο Άνθιμος. Μάλιστα είχαν ασκηθεί διώξεις σε βάρος του καθώς και σε βάρος άλλων πέντε μελών της διοίκησης για τα αδικήματα της παράβασης καθήκοντος και της υπόθαλψης εγκληματία.
Ωστόσο, τέσσερα χρόνια μετά, το 2016 το δικαστικό συμβούλιο, με βούλευμά του απάλλαξε τον μητροπολίτη από τις κατηγορίες.
Ως πρόεδρος του Παπαφείου ο Άνθιμος είχε προκαλέσει καθυστέρηση πολλών μηνών και στην πρόοδο των εργασιών κατασκευής του μετρό καθώς είχε απαιτήσει ανταλλάγματα για την παραχώρηση έκτασης του Ιδρύματος προκειμένου να γίνει εκεί σταθμός του μετρό.
Επεισοδιακή ήταν και η ανακήρυξή του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ. Η απόφαση ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο του 2017, αλλά η εκδήλωση της αναγόρευσης ματαιώθηκε καθώς προκλήθηκαν μεγάλες αντιδράσεις και από την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Τελικώς, ο μητροπολίτης αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας, σε μια λιτή τελετή, δύο χρόνια αργότερα, στο γραφείο του πρύτανη, η οποία ανακοινώθηκε μάλιστα εκ των υστέρων.
Εκτός από τη θορυβώδη δημόσια παρουσία του ο Άνθιμος ασκούσε αθόρυβα και με επιμέλεια τα ιερατικά του καθήκοντα, έχοντας προσφέρει σημαντικό φιλανθρωπικό έργο. Εστιασμένο κυρίως σε άπορους, όπως τα συσσίτια τα οποία λειτούργησε σε διάφορες ενορίες, όπως η φιλοξενία άπορων φοιτητών σε εκκλησιαστικά ιδρύματα κ.ο.κ.
