Κ. Πολίτης: Στείλτε δασκάλους στο Ουζμπεκιστάν για να μάθουν ελληνικά οι ομογενείς

Το Ουζμπεκιστάν βρίσκεται στην καρδιά της Κεντρικής Ασίας, ανάμεσα στους ποταμούς Αμού Ντάρια και Σιρ Ντάρια. Λίγοι γνωρίζουν την ομορφιά που κρύβει αυτή η χώρα με την περίτεχνη αρχιτεκτονική των κτιρίων, τα μεγάλα κάστρα, τις πολύβουες αγορές, τα οχήματα περασμένων δεκαετιών αλλά και τους πάντοτε χαμογελαστούς ανθρώπους.

Οι τουρίστες δοκιμάζουν την ντόπια βότκα και αγοράζουν παράξενα μπαχαρικά, χειροποίητα μεταξωτά μαντίλια, είδη λαϊκής τέχνης και διάσημα χαλιά από τη Σαμαρκάνδη και την Μπουχάρα.

Όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, ο Μέγας Αλέξανδρος, το 327 π.Χ., κατέκτησε την περιοχή που τότε ήταν περσική επαρχία. Η περιοχή έγινε το βόρειο τμήμα του ελληνικού βασιλείου της Βακτριανής που περίπου δύο αιώνες αργότερα αντικαταστάθηκε από την αυτοκρατορία των Χουσσανών. Μέχρι το 120 π.Χ. επίσημη γλώσσα της περιοχής ήταν τα ελληνικά. Αργότερα στη χώρα εισέβαλαν Τουρκογενείς λαοί και οι Μογγόλοι του Τζένγκις Χαν.

Τον 19ο αιώνα, η Ρωσική αυτοκρατορία εξαπλώνεται στην κεντρική Ασία και το 1920 το Ουζμπεκιστάν έγινε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 31 Αυγούστου του 1991, το Ουζμπεκιστάν κήρυξε την ανεξαρτησία του και σήμερα είναι από τις πολυπληθέστερες χώρες της Κεντρικής Ασίας. Ο πληθυσμός είναι πολύ νέος και το 34% των κατοίκων είναι κάτω των 14 ετών ενώ οι γεννήσεις βρίσκονται στο 1.000.000 τον χρόνο με αυξητικές τάσεις!

Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία, οι Ουζμπέκοι είναι το 70% του πληθυσμού, οι Τατζίκοι το 5%, οι Καζάκοι το 5%, οι Ρώσοι το 5% και οι Τατάροι το 2,5%.

Στο Ουζμπεκιστάν ζούσαν και 40.000 Έλληνες. Ήταν πολιτικοί πρόσφυγες που έφτασαν εκεί το 1949 αλλά και Έλληνες ποντιακής καταγωγής που εκτοπίστηκαν από τη Ρωσία του Στάλιν με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι πολιτικοί πρόσφυγες οργανώθηκαν σε 14 ελληνικές πολιτείες και ανέπτυξαν αξιόλογη κοινωνική δραστηριότητα σε γράμματα, τέχνες και αθλητισμό. Ο γνωστός σε όλους μας Βασίλης Χατζηπαναγής ακόμη και σήμερα λατρεύεται ως είδωλο μαζί με τον Μέγα Αλέξανδρο από τους ντόπιους. Ο αριθμός τους άρχισε να μειώνεται τη δεκαετία του ’70, όταν δόθηκε αμνηστία και επιτράπηκε η επιστροφή όλων των Ελλήνων που είχαν εξοριστεί για πολιτικούς λόγους.

Η μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα ήταν στην Τασκένδη που είναι η πρωτεύουσα της χώρας, με πληθυσμό 3.500.000 κατοίκους. Σήμερα στην Τασκένδη υπάρχει ελληνική κοινότητα που μετρά 1.200 μέλη. Όπως δηλώνει στη «Μακεδονία της Κυριακής» ο πρόεδρος της Ελληνικής κοινότητας Κωνσταντίνος Πολίτης, μπορεί οι περισσότεροι ομογενείς που έμειναν στην Τασκένδη να μη μιλάνε καλά ελληνικά γιατί το ελληνικό κράτος δεν στέλνει δασκάλους, όμως αγαπάνε την Ελλάδα σαν μάνα τους και πολλοί από αυτούς είναι έτοιμοι να θυσιαστούνε γι’ αυτήν αν χρειαστεί…

Εσείς πού γεννηθήκατε; Στο Ουζμπεκιστάν ή στην Ελλάδα;

Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη το 1964 και σπούδασα στο ΑΠΘ Θεολογία και κατόπιν στη Γαλλία στο πανεπιστήμιο της Αβινιόν Συντήρηση Έργων Τέχνης και κατόπιν Σχέδιο.

Ίδρυσα το 1992 την ΜΚΟ «Συντηρητές Χωρίς Σύνορα» και οργάνωσα τη συντήρηση πλήθους εκκλησιών και μοναστηριών σε Άγιο Όρος, Κωνσταντινούπολη, Βαλκάνια και Αγίους Τόπους. Παράλληλα διεύθυνα διάφορα έργα συντήρησης της παγκόσμιας κληρονομιάς σε περισσότερες από 20 χώρες.

Πώς βρεθήκατε στο Ουζμπεκιστάν;

Πριν από 20 χρόνια, το 2004 με χρηματοδότηση ενός αμερικανικού Ιδρύματος ύστερα από πρόσκληση της UNESCO, ήρθα στην Τασκένδη όπου και ζω πλέον. Σήμερα διευθύνω ένα από τα πιο γνωστά αρχιτεκτονικά και σχεδιαστικά γραφεία. Σε συνεργασία με την κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν έχω οργανώσει μεγάλο αριθμό μουσείων και εκθέσεων ενώ παράλληλα εκτέλεσα και πολλά ιδιωτικά έργα, βίλες, ξενοδοχεία κ.ά.

Από το 2020 είμαι πρόεδρος της Ελληνικής κοινότητας. Καθώς η Ελλάδα επίσημα είναι απούσα από το Ουζμπεκιστάν, έχω αναλάβει ως επί το πλείστον με προσωπική δαπάνη την αναστήλωση του κτιρίου της κοινότητας και την αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών και πολιτιστικών της προγραμμάτων.

Πότε ιδρύθηκε η Ελληνική Κοινότητα

στο Ουζμπεκιστάν;

Η Ελληνική Κοινότητά ιδρύθηκε το 1949 με την έλευση των 12.000 πολιτικών προσφύγων. Σε μερικά χρόνια γύρω στα 2500 παιδιά επανενώθηκαν με τις οικογένειές τους και στη δεκαετία του ’60 με τη νέα γενιά έφτασε να αριθμεί περίπου τους 30.000. Σ’ αυτούς προστέθηκαν και μεγάλος αριθμός εκτοπισμένων Ποντίων ώστε με πρόχειρους υπολογισμούς μέχρι το 1974 έφθασαν περίπου τα 40.000 άτομα οπότε και άρχισε ο επαναπατρισμός.

Σήμερα πόσα μέλη έχει η ελληνική κοινότητα;

Ύστερα από μία κλιμακούμενη παρακμή που άρχισε περίπου μετά το 2000 σήμερα η ελληνική Κοινότητα είναι ιδιαίτερα δραστήρια και διοργανώνει πλήθος εκδηλώσεων. Επιδίωξή μας είναι όχι απλώς να διατηρήσουμε μεταξύ των 1.200 μελών της τους δεσμούς με την Ελλάδα αλλά και να συμβάλλουμε στην αύξηση του ενδιαφέροντος του ντόπιου πληθυσμού ώστε να γνωρίσει τον πολιτισμό μας και κάποια στιγμή να επισκεφθεί και την Ελλάδα. Αυτό είναι κάτι το οποίο πραγματοποιούμε με αρκετή επιτυχία. Κάθε χρόνο έχουμε μεγάλο αριθμό δημοσιευμάτων στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, προσκλήσεις για ομιλίες και παρουσιάσεις αλλά και καθημερινά πολλούς ντόπιους επισκέπτες.

Για το λόγο ότι είμαστε το μοναδικό Ελληνικό Κέντρο στην Ασία με μεγάλη ιστορία αλλά και υποδομές (κτίσμα με αίθουσες και θέατρο σε μεγάλο οικόπεδο στο κέντρο της πόλης) επιχειρούμε και εκτός συνόρων, για παράδειγμα σε Μογγολία, Καζακστάν, Ινδία κ.ά. Έχω πραγματοποιήσει πολλές ομιλίες με θέμα το θαύμα της Ελληνιστικής περιόδου στην Κεντρική Ασία, ένα θέμα άγνωστο τόσο στην Ασία όσο βέβαια και στην Ελλάδα.

Επίσης κάνουμε προσπάθειες να γίνει γνωστή στο ευρύ κοινό και η πρόσφατη ιστορία της Κοινότητας μας. Παράδειγμα μία ιστορική έκθεση για τους πολιτικούς πρόσφυγες την οποία παρουσιάσαμε τον περασμένο Μάιο στην Αυστραλία. Η έκθεση αποτελούνταν από 50 αρχειακές φωτογραφίες που παρουσιάζουν την ζωή των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη, μετά το 1949.

Τα παιδιά των Ελλήνων μιλάνε ελληνικά;

Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται αλλά σε χαμηλούς τόνους καθώς δεν έχουμε δασκάλους και εκπαιδευτικά εγχειρίδια. Η ομάδα χορού πάντα πρωτοστατεί στις εκδηλώσεις με παραδοσιακούς χορούς και το μουσικό σχήμα λαϊκού τραγουδιού (στο οποίο τραγουδάω και εγώ) παρουσιάζει σε κάθε πολιτιστική ευκαιρία αλλά και σε γλέντια ζωντανή ελληνική λαϊκή μουσική. Η νεανική ομάδα Θέατρου-Χορού της Ελληνικής Κοινότητας (συνολικά δώδεκα παιδιά, από 12 έως 20 ετών) έχει στο ενεργητικό της αρκετές παραστάσεις μιούζικαλ με σύγχρονη χορογραφία και θέμα παρμένο από την ελληνική ιστορία.

Εκκλησιά ελληνική, όπως και Προξενείο, ποτέ δεν υπήρξαν γι’ αυτό και η ευθύνη διατήρησης του Ελληνισμού πέφτει αποκλειστικά στους ώμους της κοινότητας.

Ο προσανατολισμός μας είναι να παγιώσουμε μία ελληνική πολιτιστική ταυτότητα η οποία δεν θα έχει πλέον αναφορά αποκλειστικά στην καταγωγή αλλά και στην αγάπη και το σεβασμό της ελληνικής πολιτιστικής μας παράδοσης, αντιστρέφοντας το «πας μη Έλλην, βάρβαρος» σε «πας μη βάρβαρος, Έλλην»…

Υπάρχει και ελληνικό σχολείο στην Τασκένδη;

Τα τελευταία τρία χρόνια ο σύλλογός μας διαμορφώθηκε ριζικά. Από εκεί που ήταν ένα εγκαταλελειμμένο κτίσμα με μία αυλή η οποία ήταν πάρκινγκ για τα αυτοκίνητα της γειτονιάς, έγινε τώρα μία υπέροχη διαμόρφωση. Ο αύλειος χώρος των 1.000 τ.μ. μετατράπηκε σε πάρκο στο οποίο υπάρχει μία παιδική χαρά με παιχνίδια, ένα αναψυκτήριο με μία όμορφη αλέα και ένα μονώροφο κτίσμα με αυστηρή αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική που στεγάζει δύο αίθουσες διδασκαλίας. Πάνω από την είσοδο φαίνεται η επιγραφή «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» και αποτελεί τον χώρο όπου λαμβάνουν χώρα τα μαθήματα για τα μικρά παιδιά. Μπροστά από αυτό το μικρό αλλά εντυπωσιακό κτίσμα, στο κέντρο της αυλής, έχει τοποθετηθεί η μαρμάρινη προτομή του Αριστοτέλη. Ο Έλληνας φιλόσοφος αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της αραβικής φιλοσοφίας του 10ου αιώνα γι’ αυτό και χαίρει ιδιαίτερου σεβασμού στο μορφωμένο μουσουλμανικό κόσμο.

Παράλληλα με την ανακαίνιση των χώρων, ολοκληρώσαμε μία διοικητική και κτηματική αναβάθμιση. Ανανεώσαμε τον τίτλο ιδιοκτησίας του οικοπέδου το οποίο ήταν στη φάση απαλλοτρίωσης από τον δήμο της Τασκένδης και έπειτα από αίτημα της Γενικής Συνέλευσης, με απόφαση του υπουργείου Δικαιοσύνης, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ελλήνων της Τασκένδης, μετονομάστηκε σε Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού του Ουζμπεκιστάν. Όλα αυτά τα πετύχαμε με δικές μας δυνάμεις χωρίς καμία υποστήριξη από το ελληνικό κράτος ή την ελληνική πρεσβεία της Μόσχας, στην οποίαν μέχρι τώρα υπαγόμαστε.

Ο πριν παρηκμασμένος σύλλογος είναι πλέον κατά κοινή ομολογία το πιο δραστήριο πολιτιστικό κέντρο της Τασκένδης.

Κάνετε κάποιες εκδηλώσεις ως ελληνική κοινότητα στις γιορτές ή τις εθνικές επετείους;

Οι εκδηλώσεις είναι συχνές σε όλες τις εθνικές και όχι μόνο επετείους. Γίνεται πάντα ομιλία από τον πρόεδρο, στίχοι και ποιήματα από τα παιδιά, παίρνουν μέρος το χορευτικό και το θεατρικό μας τμήμα και φυσικά τραγουδάμε ελληνικά τραγούδια. Αυτά έχει συνήθως το «μενού» σε αυτές τις εκδηλώσεις... Παράλληλα γιορτάζουμε και τις Ουζμπέκικες εθνικές γιορτές καθώς αποτελούμε νομικό πρόσωπο που υπάγεται στον Ουζμπέκικη νομοθεσία.

Υπάρχουν σήμερα Έλληνες που έρχονται στο Ουζμπεκιστάν αναζητώντας καλύτερη τύχη;

Όχι, είμαστε ελάχιστοι αυτοί που ήρθαμε με δική μας πρωτοβουλία. Ίσως 4-5 άτομα. Έρχονται συχνά επιχειρηματίες όμως η έλλειψη προξενείου δυσχεραίνει μία τέτοια προσέγγιση και δεν προχωρούν σε επαφές. Η ελληνική κοινότητα στηρίζει τέτοιες πρωτοβουλίες όμως δεν είναι αρκετό αυτό για να πάρει κανείς κάποιο επιχειρηματικό ρίσκο.

Από την άλλη υπάρχουν Έλληνες στο Ουζμπεκιστάν που θέλουν να έρθουν για μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα;

Φυσικά και υπάρχουν. Εκατοντάδες θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα όμως το ελληνικό κράτος είναι αντίθετο σε κάτι τέτοιο και είναι κοινό μυστικό ότι δεν χορηγεί υπηκοότητα στους ομογενείς.

Τι θα συμβουλεύατε στην ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να μην εξαφανιστεί η ελληνική κοινότητα του Ουζμπεκιστάν;

Θα τη συμβούλευα: πρώτον να ανοίξει προξενείο και δεύτερον να στείλει δασκάλους και να δημιουργήσουμε κίνητρα στη νεολαία, με κατασκηνώσεις στην Ελλάδα και πολιτιστικές ανταλλαγές.

Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι υπάρχει μεγάλο τουριστικό ρεύμα από το Ουζμπεκιστάν προς την Ελλάδα. Οι άνθρωποι όμως ταλαιπωρούνται αφάνταστα με τη διαδικασία έκδοσης βίζας που γίνεται στη Μόσχα και έτσι αποθαρρύνονται. Το ίδιο ισχύει και για τους ομογενείς μας οι οποίοι αντιμετωπίζονται από τις υπηρεσίες στη Μόσχα ως Ουζμπέκοι…

Ποιοι είναι οι στόχοι σας σήμερα;

Στόχος μας σήμερα δεν είναι μία παθητική διαχείριση της ομογένειας αλλά μία δυναμική επέκταση του Ελληνικού πολιτισμού.

Για να σωθεί η κοινότητά μας πρέπει να επεκταθεί. Έτσι οι λίγοι θα νιώσουν περήφανοι και θα γίνουνε πολλοί. Χρειαζόμαστε όραμα και περηφάνια.

Έχω πραγματοποιήσει σειρά ομιλιών όχι μόνο στο Ουζμπεκιστάν αλλά και σε Καζακστάν, Μογγολία, Ινδία με θέμα τη θαυμαστή διαδρομή του Ελληνισμού στην Ασία, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η διαδρομή αυτή παρουσιάζεται μέσα από δύο παράλληλες πορείες. Η μία είναι αυτή καθ’ εαυτή η γέννηση και εξέλιξη της μυθολογικής παρουσίας του Ισκαντέρ σε όλες σχεδόν τις Ασιατικές λαϊκές παραδόσεις. Η άλλη είναι αυτή των Ελληνιστικών βασιλείων της Βακτριανής και της Βόρειας Ινδίας όπου για αρκετούς αιώνες ο Ελληνικός πολιτισμός συνέβαλε στη διαμόρφωση των πόλεων, του πολιτικού συστήματος αλλά και στη διάδοση του Βουδισμού σε Κίνα και Άπω Ανατολή. Ο ελληνικός πολιτισμός ως ο μόνος σύγχρονος Ουμανισμός σήμερα καλείται ξανά να επηρεάσει την πολιτιστική ανάπτυξη αρκετών ασιατικών χωρών.

Πώς βλέπετε το μέλλον της ελληνικής κοινότητας στο Ουζμπεκιστάν; Θα συνεχίσει να υπάρχει ή θα αφομοιωθεί;

Το μέλλον της κοινότητάς μας εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς και είναι το στοίχημα που έχω βάλει με το εαυτό μου! Οι Έλληνες ποτέ δεν ήμασταν αριθμητικά πολλοί, ήμασταν πάντα λιγότεροι από τους «άλλους». Όμως είχαμε πάντα ένα όραμα!

Είπα κάποτε σε κάποιον βουλευτή στην Αθηνά, ο οποίος με ρώτησε εάν τώρα οι ομογενείς της Τασκένδης μιλούν ελληνικά: «από τα έντεκα εκατομμύρια Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα που μιλούν ελληνικά, ούτε τους μισούς δεν θα θεωρούσα Έλληνες». Πετάχτηκε απάνω αυτός και μου λέει «τι εννοείς;» Του είπα: «οι 1.200 ομογενείς που έμειναν στην Τασκένδη μπορεί να μη μιλάνε ελληνικά (και γι’ αυτό φταίει το ελληνικό κράτος που δεν στέλνει δασκάλους) όμως αγαπάνε την Ελλάδα σα μάνα τους και πολλοί από αυτούς είναι έτοιμοι να θυσιαστούνε γι’ αυτήν αν χρειαστεί…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 20.10.2024