Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Μία προσωρινή διευθέτηση έως την οριστική λύση

Την Παρασκευή, 14 Φεβρουαρίου, κατατέθηκε η πρώτη αίτηση για άδεια λειτουργίας μη κρατικού μη κερδοσκοπικού πανεπιστημίου στη χώρα μας με βάση τον Νόμο 5094/2024, που ψηφίστηκε πριν από έναν χρόνο. Η σχετική προθεσμία υποβολής των αιτήσεων για όσους θέλουν να λειτουργήσουν ξένα ιδιωτικά πανεπιστήμια από το προσεχές ακαδημαϊκό έτος, έληγε την 1η Μαρτίου, αλλά παρατάθηκε προχθές κατά έναν μήνα. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Παιδείας ως το τέλος της προθεσμίας πρόκειται να κατατεθούν άλλες δέκα αιτήσεις. Όποια αίτηση κατατεθεί μετά την 31η Μαρτίου θα μπορεί να ισχύσει από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά 2026-27.

Η πρώτη αίτηση κατατέθηκε από το Sorbone Paris Nord και όπως αναμενόταν, το γεγονός πυροδότησε εκ νέου προστριβές μεταξύ των κομμάτων, επαναφέροντας παράλληλα στο προσκήνιο τις διαφωνίες των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η κυβέρνηση επιχείρησε να αξιοποιήσει τον όρο «Sorbone» που έχει στον τίτλο του το εν λόγω πανεπιστήμιο, θέλοντας να πείσει ότι η χώρα μας προσελκύει το ενδιαφέρον ξένων πανεπιστημίων υψηλού κύρους, τα οποία θέλουν να δημιουργήσουν εδώ παραρτήματα. Βεβαίως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το άλλοτε φημισμένο πανεπιστήμιο του Παρισιού έπαψε να υφίσταται, στη μορφή που το ξέραμε, από τη δεκαετία του ’70 και υποκαταστάθηκε από 13 πανεπιστήμια (Paris 1 έως Paris 13), ορισμένα εκ των οποίων υιοθέτησαν στον τίτλο τους την ονομασία «Sorbone». Κάπως έτσι και το πρώην πανεπιστήμιο Paris 13 μετονομάστηκε πριν από πέντε χρόνια σε Sorbonne Paris Nord. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, ο οποίος αφήνει, ωστόσο, να εννοηθεί ότι το ιστορικό «Πανεπιστήμιο της Σορβόννης» ενδιαφέρεται να ανοίξει παράρτημα στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, το εν λόγω πανεπιστήμιο βρίσκεται ήδη στη χώρα μας από τη δεκαετία του ’90, καθώς συνεργάζεται με ένα από τα 33 κολέγια που λειτουργούν στην Ελλάδα, το Institution d’Etudes Francophones, IdEF. Από τις υπόλοιπες δέκα αιτήσεις που πρόκειται να κατατεθούν οι οκτώ αφορούν επίσης κολέγια που λειτουργούν ήδη και οι άλλες δύο θα προέρχονται από ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου. Κανένα από αυτά δεν θεωρείται υψηλού κύρους και τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια στο σύνολό τους βρίσκονται πολύ χαμηλότερα στις λίστες αξιολόγησης σε σχέση με τα ελληνικά πανεπιστήμια, ενώ ορισμένα βρίσκονται και εκτός λίστας.

Μικρό καλάθι

Οι κυβερνητικές εκτιμήσεις ότι η Ελλάδα θα γίνει ένας ελκυστικός εκπαιδευτικός προορισμός για τα κορυφαία διεθνή πανεπιστήμια, όπως το Yale, το Harvard, το Cambridge κ.λπ. δεν επιβεβαιώνονται προς το παρόν. Εκείνο που πρόκειται να γίνει, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, μετά ποιος ξέρει, είναι μία κάποιας μορφής αναβάθμιση των υπαρχόντων κολεγίων ή και άλλων που θα δημιουργηθούν ως νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Ας μην εθελοτυφλούμε. Η συζήτηση για το «εάν πρέπει να λειτουργήσουν στην Ελλάδα ιδιωτικά πανεπιστήμια, πότε και με ποιες προϋποθέσεις» διαρκεί εδώ και δεκαετίες. Όσα και η συζήτηση περί αναθεώρησης του άρθρου 16 του συντάγματος που τα απαγορεύει. Στο μεταξύ, όσο διαρκεί αυτή η συζήτηση, έχουν ιδρυθεί στην χώρα μας 33 κολέγια, ως δήθεν παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, στην πραγματικότητα ΙΕΚ, στα οποία όμως φοιτούν περί τους 32.000 σπουδαστές και τα οποία χορηγούν πτυχία με επαγγελματικά δικαιώματα ισότιμα με αυτά τα οποία χορηγούν τα δημόσια ελληνικά πανεπιστήμια. Το μεγαλύτερο, δε, εξ αυτών των κολεγίων έχει εγγεγραμμένους στα μητρώα του περί τους 12.000 σπουδαστές, όσους πάνω κάτω και ένα δημόσιο περιφερειακό πανεπιστήμιο. Χώρια τα περίπου 40.000 ελληνόπουλα που βρίσκονται στο εξωτερικό για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές.

Η λειτουργία των κολεγίων ήταν αναπόφευκτη, καθώς οποιαδήποτε απαγόρευση είναι αντίθετη προς το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία η χώρα μας επέλεξε να ανήκει. Εν ολίγοις, τα κολέγια είναι ο καρπός της ασυμβατότητας μεταξύ του εθνικού Συντάγματος με το Ενωσιακό Δίκαιο. Μία ασυμβατότητα η οποία υποχρεώνει την πολιτεία να στρουθοκαμηλίζει. Τα κολέγια είναι εδώ, δίνουν ισότιμα πτυχία, αλλά η πολιτεία κάνει ότι δεν τα βλέπει και το χειρότερο, ελλείψει θεσμικού πλαισίου, αδυνατεί να θέσει κανόνες και να ασκήσει ελέγχους. Ο Νόμος 5094/2024 δίνει πλέον τη δυνατότητα να μπει μία κάποια τάξη σε αυτά τα κολέγια. Τόσο ως προς το επίπεδο των σπουδών τους, το οποίο θα ελέγχεται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) όσο και ως προς τις εγκαταστάσεις τους.

Η πρώτη έκπτωση

Βεβαίως, πριν ακόμη κατατεθεί η πρώτη αίτηση, ξεκίνησαν οι εκπτώσεις. Με τροπολογία η οποία ψηφίστηκε πρόσφατα αίρεται ο περιορισμός που υπήρχε στον Νόμο 5094/2024, ο οποίος απαγόρευε τη συστέγαση διαφορετικών μονάδων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Δίνεται πλέον η δυνατότητα να συστεγάζονται διαφορετικές μονάδες παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ανεξάρτητα από το αν ανήκουν στο ίδιο ή διαφορετικό φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων. Με τη μοναδική προϋπόθεση, οι διαφορετικές μονάδες εκπαίδευσης να μην λειτουργούν ταυτόχρονα τις ίδιες ώρες. Δηλαδή στο ίδιο κτίριο τις πρωινές ώρες μπορεί να λειτουργεί ιδιωτικό σχολείο και τις απογευματινές ώρες μπορεί να λειτουργεί ιδιωτικό πανεπιστήμιο (σημερινό κολέγιο). Αυτό, ίσως, εξηγεί και γιατί το τελευταίο χρονικό διάστημα ιδιωτικά funds εξαγοράζουν μεγάλα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Αυτή είναι μία κακή αρχή, καθώς οι αυστηρές προδιαγραφές που έχει θέσει ο Νόμος 5094/2024 αρχίζουν να ξηλώνονται πριν καν αυτός να εφαρμοστεί.

Τα δύο ζητούμενα

Τα ΝΠΠΕ θα πρέπει να ιδωθούν ως μία ενδιάμεση προσωρινή λύση. Δύο είναι τα ζητούμενα στο εξής. Το πρώτο αφορά τον συνολικό επανασχεδιασμό όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης ο οποίος να περιλαμβάνει τις απαραίτητες αλλαγές στο λύκειο, το εθνικό απολυτήριο, βάσει του οποίου να γίνεται ενδεχομένως η εισαγωγή στα πανεπιστήμια, την επανίδρυση της τεχνικής εκπαίδευσης κ.ο.κ. Και όλα αυτά με βάση συγκεκριμένο οδικό χάρτη και χρονοδιάγραμμα το οποίο να μην υπερβαίνει την επικείμενη αναθεώρηση του άρθρο 16, ώστε το θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα ισχύσει μετά, να παρέχει τις μέγιστες δυνατές εγγυήσεις για τη λειτουργία ποιοτικών μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Η κυβέρνηση το ξεκίνησε ανάποδα και αν δεν το βρει μπροστά της από το Συμβούλιο της Επικρατείας, στο οποίο έχουν κατατεθεί ήδη προσφυγές, θα το πληρώσει με τη χαμηλή ποιότητα των ξένων πανεπιστημίων που θα επιλέξουν να ανοίξουν στη χώρα μας παραρτήματα.

Το δεύτερο ζητούμενο, που είναι και το σπουδαιότερο, είναι το τι θα γίνει στο μεταξύ με τα δημόσια πανεπιστήμια, διότι η άποψη που λέει πως η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα υποβαθμίσει τα κρατικά, είναι τουλάχιστον αφελής. Τα δημόσια ΑΕΙ θα υποβαθμιστούν μόνον, εάν δεν αντέξουν στη σύγκριση, όπως δεν αντέχουν στις συγκρίσεις με αντίστοιχα μεγάλα δημόσια πανεπιστήμια άλλων χωρών, γι' αυτό και βρίσκονται χαμηλότερα στις λίστες αξιολόγησης. Ναι, τα δημόσια πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρειάζονται περισσότερο προσωπικό, μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Όμως δεν είναι μόνον αυτά. Χρειάζονται και σοβαρές, δομικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τους. Περισσότερη αυτονομία όσον αφορά τα προγράμματα σπουδών, την προσέλκυση οικονομικών πόρων, την αξιολόγηση των ακαδημαϊκών μονάδων και του ακαδημαϊκού προσωπικού, ακόμη και τη δυνατότητα να καθορίζουν τα ίδια τον αριθμό των φοιτητών που μπορούν να φιλοξενήσουν, και γιατί όχι, και τον τρόπο επιλογής τους.

* Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 23.02.2025