- Newsroom
Η διετία της πανδημίας Covid-19, ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο του ψηφιακού μετασχηματισμού στην υπηρεσία της καθημερινότητας και των πολιτών. Η ανάγκη για κοινωνική αποστασιοποίηση και εργασία εξ αποστάσεως, δημιούργησε μια επανάσταση στον χώρο των ψηφιακών πλατφορμών, με τεχνολογικά εργαλεία που επέτρεπαν την απρόσκοπτη λειτουργία όλου του κοινωνικού ιστού, βοηθώντας τους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους, σε απευθείας σύνδεση. Την ίδια στιγμή, το σύνολο των επιχειρήσεων, επένδυσε σε διάφορες ψηφιακές πλατφόρμες και τεχνολογικά εργαλεία, με στόχο τη δημιουργία ψηφιακής ταυτότητας κατά την εποχή του κορονοϊού.
Κατά γενική ομολογία, «η ψηφιακή εποχή» προσέφερε πολλές ευκαιρίες όχι μόνο στους νέους, που ούτως ή άλλως ήταν εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, αλλά και στους ηλικιωμένους. Τους ανθρώπους εκείνους που έστω κι αν δήλωναν άρνηση στη νέα (ψηφιακή) τάξη πραγμάτων, εντούτοις, κλήθηκαν να εκπαιδευτούν και να αξιοποιήσουν προς όφελος τους, έναν κόσμο άγνωστο. Έναν κόσμο που έπρεπε να «τρέχει» για να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας κατάστασης πρωτόγνωρης, όπως αυτή που δημιούργησε η πανδημία. Μια κατάστασης, που όμως ήρθε για να μείνει, όχι σε επίπεδο καραντίνας και απομόνωσης, αλλά σε επίπεδο ψηφιακής αναπροσαρμογής και εξέλιξης.
'Αραγε καρποφόρησε η προσδοκία που δημιούργησε στους ηλικιωμένους εκείνη η κατάσταση πως «όλοι και ο καθένας ξεχωριστά» θα κατάφερναν να ενταχθούν σε αυτήν την «ψηφιακή εποχή»; Σύμφωνα με την An Hermans (Αν Χέρμανς) επίτιμη προέδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ηλικιωμένων (ESU), πρώην ευρωβουλευτή (1989-1994) και συγγραφέα του έργου «Η ψηφιακή εποχή; Και η δική μου εποχή!» που δημοσιεύτηκε το 2022 από το Τμήμα Κοινωνίας της Πληροφορίας του Συμβουλίου της Ευρώπης (υπό την ηγεσία του νυν γενικού γραμματέα της ESU, Patrick Penninckx),
η προσδοκία αυτή έμεινε... προσδοκία. Γιατί όπως αποκαλύπτει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, «ο ψηφιακός αλφαβητισμός στα ΜΜΕ και τις πληροφορίες (MIL)» εμπεριέχει περισσότερα στοιχεία από «το να έχει κάποιος πρόσβαση στο διαδίκτυο και να διαθέτει τις βασικές δεξιότητες για τη χρήση του».
Η επιτακτική ανάγκη ένταξης των ηλικιωμένων σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και στην συνεχώς εξελισσόμενη ψηφιακή εποχή, φαίνεται ότι έγινε κατανοητή από διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις στα τέλη του 2020, σύμφωνα και με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της ΕΕ και τα Συμπεράσματα της Υπουργικής Διάσκεψης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Τεχνητή Νοημοσύνη - Προκλήσεις για τα ΜΜΕ και τη Δημοκρατία.
Για την Αν Χέρμανς «τα συμπεράσματα αυτά μπορούν να θεωρηθούν ως έγγραφα αναφοράς, με τα οποία οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων σκοπεύουν να διασφαλίσουν ότι οι ηλικιωμένοι και άλλες ευάλωτες ομάδες διαθέτουν τη γνώση, τις δεξιότητες και την ευαισθητοποίηση για την ασφαλή και ενημερωμένη πρόσβαση τους, καθώς και για την άσκηση των δικαιωμάτων τους στο ψηφιακό περιβάλλον». Διευκρινίζει ωστόσο πως «όλα αυτά δεν είναι αρκετά αφού πρέπει να είναι λειτουργικά και να εφαρμόζονται στη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων αλλά και στην καθημερινή πρακτική της ψηφιοποίησης της κοινωνίας».
Στο πλαίσιο προώθησης του ζητούμενου, δηλαδή της ψηφιακής ισότητας για όλους, προχώρησε στη συγγραφή μελέτης «Γραμματισμός στα μέσα ενημέρωσης και στην πληροφόρηση: ένα κλειδί για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων να συμμετέχουν στην ψηφιακή εποχή», η οποία έτυχε θερμής ανταπόκρισης από το Συμβούλιο της Ευρώπης κατά την παρουσίασή του. Σύμφωνα με αυτήν, η αυξημένη χρήση ψηφιακών εργαλείων έχει καταδείξει τις δυνατότητες της ψηφιοποίησης, αλλά έχει επίσης καταδείξει πόσο ευάλωτες είναι οι κοινωνίες μας σε νέες ψηφιακές ανισότητες. «Αναδείχθηκε η ανισότητα της πρόσβασης στις ψηφιακές τεχνολογίες εντός και μεταξύ των ομάδων του πληθυσμού... Πρέπει να εξαλειφθούν οι φανερές και κρυφές προκαταλήψεις και ο ηλικιακός ρατσισμός στον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη χρήση και την αξιολόγηση των τεχνολογιών AI».
Η συνέντευξη της Αν Χέρμανς στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και τον Γιάννη Χατζηδοπαυλάκη:
ΕΡ: Είστε υπέρμαχος της άποψης ότι ο ψηφιακός γραμματισμός αποτελεί το κλειδί για την ενεργό γήρανση, την κοινωνική ένταξη και τη συμμετοχή. Τα μέτρα που λαμβάνουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση ώστε οι ηλικιωμένοι να μη θεωρούνται πλέον «ευάλωτοι» αλλά «πολύτιμοι»;
ΑΠ: Τα τελευταία χρόνια, έχουν ληφθεί αρκετές πρωτοβουλίες για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της «δημογραφικής αλλαγής» και να δοθεί προσοχή στις ανάγκες και τις ευκαιρίες για «όλες τις γενιές», τόσο από εθνικές κυβερνήσεις όσο και από διεθνείς οργανισμούς.
Οι πρωτοβουλίες αυτές σε γενικές γραμμές, εστιάζουν σε οράματα και σχέδια για το μέλλον, ωστόσο οι καθημερινές πολιτικές διαφοροποιούνται πράγματα αρκετά. Σε κάποιες χώρες υπάρχει «υπουργός για τη νεολαία και/ή για τους ηλικιωμένους», σε κάποιες άλλες υπάρχουν αυστηροί κανόνες για τη συμμετοχή των ανθρώπων όλων των ηλικιακών ομάδων.
Από το 2019-2024 σε επίπεδο ΕΕ, υπήρχε για πρώτη φορά μια αρμοδιότητα για τη «Δημογραφική Αλλαγή» στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η τρέχουσα Επιτροπή βασίζεται περισσότερο στη οριζόντια συνεργασία μεταξύ διαφόρων Επιτρόπων για να ανταποκριθεί στις διαφορετικές προκλήσεις της δημογραφικής αλλαγής.
Όχι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και η επιστημονική έρευνα, τα κινήματα των ηλικιωμένων και τα κινήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα προφανώς ασκούν επιρροή στη θέση των ηλικιωμένων στην κοινωνία. Όλες αυτές οι ενέργειες παραμένουν αναγκαίες για την προώθηση και την εξασφάλιση της αξιοπρέπειας των ηλικιωμένων στην κοινωνία.
Ένα από τα σημαντικά «εργαλεία» για τη δημιουργία ενός «φιλικού σε κάθε ηλικία» περιβάλλοντος είναι η μείωση του ηλικιακού ρατσισμού. Η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας χωρίς ηλικιακή διάκριση στη γλώσσα, χωρίς ηλικιακή διάκριση στις διαδικασίες πρόσληψης, στις διαγενεακές σχέσεις...
ΕΡ: Τον φρενήρη ρυθμό του ψηφιακού μετασχηματισμού στην καθημερινή μας ζωή, τόσο επαγγελματικά όσο και ιδιωτικά, πόσο εύκολο είναι να τον ακολουθήσουν τα άτομα της τρίτης ηλικίας;
ΑΠ: Δεν είναι εύκολο. Είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο.. Και οι συνέπειες; Στην καθημερινή ζωή (τραπεζικές συναλλαγές, ταξίδια, αγορές κ.λπ.), οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν να αποκλεισθούν. Για να μπορέσουν να «αντιμετωπίσουν» αυτόν τον ρυθμό, πρέπει να είναι ανοικτοί σε νέες πληροφορίες και γνώσεις και αυτή η διαδικασία δεν είναι για όλους εύκολη και αυτονόητη.
Ο γραμματισμός στα ΜΜΕ και τις πληροφορίες θεωρούνταν παλιότερα ευθύνη του εκπαιδευτικού τομέα, κυρίως στοχεύοντας στους νέους ανθρώπους στα σχολεία. Αυτή η ευθύνη πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους αρμόδιους να επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών, όλων των ηλικιακών ομάδων και να δημιουργούν νέα δίκτυα διάδοσης γνώσεων και δεξιοτήτων MIL, περιλαμβανομένων των προληπτικών μέτρων κατά της απάτης.
Η προστασία των ηλικιωμένων από τις διαδικτυακές απάτες πρέπει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα. Οι ηλικιωμένοι είναι στόχος συχνά λόγω της αντίληψης που υπάρχει ότι είναι ευάλωτοι στο να κατανοήσουν και δεν έχουν ψηφιακές δεξιότητες. Είναι αναγκαίο να ενσωματωθούν οι απαραίτητες εγγυήσεις ώστε οι εμπορικοί φορείς να μην χρησιμοποιούν τα προσωπικά δεδομένα για άλλους σκοπούς εκτός από αυτούς που αρχικά προορίζονταν.
ΕΡ: Οργανώνονται οι ψηφιακές κοινωνίες με βάση τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την ελευθερία, τη Δημοκρατία, την ισότητα, ώστε όλοι να μπορούν να ζήσουν και να γεράσουν χωρίς διακρίσεις;
ΑΠ: Προφανώς όχι, ή μάλλον, όχι ακόμα. Οι σύγχρονες κοινωνίες αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερη ψηφιοποίηση στην επικοινωνία και τα social media, το οποίο παρέχει στους χρήστες συνεχώς περισσότερες πληροφορίες από όλο και περισσότερες πηγές.
Στην έκθεσή της για τη Συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, η κα Andrea Eder-Gitschthaler, πρόεδρος του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου στην Αυστρία και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ηλικιωμένων (ESU), κάλεσε σε δράση για την υπέρβαση των διακρίσεων με βάση την ηλικία κατά των ηλικιωμένων, ζητώντας από το Συμβούλιο Υπουργών να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των ηλικιωμένων και να τους δώσει την ευκαιρία να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν τα ταλέντα τους.
Κάλεσε επίσης, σε αναθεώρηση και εφαρμογή της Σύστασης CM/Rec(2014)2 του Συμβουλίου Υπουργών, για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ηλικιωμένων και την καταπολέμηση των διακρίσεων με βάση την ηλικία, αφού στους ηλικιωμένους θα πρέπει να αναγνωρίζεται το δικαίωμα της ισότητας, της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας και της συμμετοχής σε όλα τα στάδια της ζωής τους.
Εστιάζοντας στην αυξανόμενη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην υγειονομική και κοινωνική φροντίδα για τους ηλικιωμένους, θεωρούμε ότι μπορεί να είναι ωφέλιμο για την αναγνώριση κινδύνων και την ικανοποίηση των αναγκών των ηλικιωμένων. Ωστόσο, για να λειτουργήσει αυτό, πρέπει να εξαλειφθούν οι φανερές και κρυφές προκαταλήψεις και ο ηλικιακός ρατσισμός στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη χρήση και την αξιολόγηση των τεχνολογιών AI.
Σε συνέντευξή του, μετά την έγκριση της Έκθεσης από την Συνέλευση, ο κ. Patrick Penninckx, Γενικός Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ηλικιωμένων, δήλωσε: «Πρέπει να απομακρυνθούμε από την στερεοτυπική εικόνα του αδύναμου, ευάλωτου, εξαρτώμενου από φροντίδα και παθητικού ηλικιωμένου. Πάρα πολλοί ηλικιωμένοι νιώθουν παραμερισμένοι, αποκλεισμένοι και απομονωμένοι. Πρέπει να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση για την θετική αξία των ηλικιωμένων στην κοινωνία μας».
ΕΡ: Η μελέτη σας «The Digital Era? Also my Era!» (Η ψηφιακή εποχή; Και η δική μου εποχή!) έφτασε μέχρι το Συμβούλιο της Ευρώπης, όπου έλαβε θερμή υποδοχή. Βοήθησε τους εκπροσώπους ευρωπαϊκών χωρών να δουν κάποια πράγματα διαφορετικά σε σχέση με την τρίτη ηλικία και την γήρανση των κοινωνιών σε μια ψηφιακή κοινωνία;
ΑΠ: Στην έκδοση αναφέραμε προηγούμενες πρωτοβουλίες από το Συμβούλιο της Ευρώπης για την προώθηση των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων. Όπως αναφέρθηκε στη Σύσταση CM/Rec (2014)2 του Συμβουλίου Υπουργών για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ηλικιωμένων, «οι υπάρχοντες διεθνείς κανόνες και κανονιστικά πλαίσια πρέπει να εφαρμοστούν και πρέπει να καταβληθούν επιπλέον προσπάθειες για την αξιολόγηση των κενών προστασίας...». Αυτό σημαίνει ότι οι γενικές στρατηγικές και πρωτοβουλίες ένταξης είναι ατελείωτες ιστορίες,
ανοιχτές για να ενσωματώσουν νέες πτυχές που πρέπει να ενσωματωθούν μόνιμα στη γενική στρατηγική.
Οι πρωτοβουλίες MIL, οι οποίες επικεντρώνονται στη χρήση δεξιοτήτων και ικανοτήτων, μπορούν να θεωρηθούν ως μια πολύπλοκη διαδικασία δια βίου μάθησης και είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψη με σεβασμό ο ηλικιωμένος μαθητής και η ιστορία της ζωής του/της. Όλοι όσοι εμπλέκονται στη MIL με ηλικιωμένους μαθητές καλούνται να εξερευνήσουν νέα εργαλεία και μεθόδους, τόσο στον ψηφιακό όσο και στον «πραγματικό» κοινωνικό τομέα.
Τη στιγμή που οι διεθνείς οργανισμοί παρέχουν ένα γενικό πλαίσιο, οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές διοικήσεις, κοινωνικές ομάδες, μη εκπαιδευτικοί οργανισμοί, γειτονιά, παρέα και οικογένεια μπορούν να παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες και τις προσδοκίες των ηλικιωμένων, παρέχοντας μια ποικιλία από ευχάριστες, αμοιβαίες μαθησιακές διαδικασίες όχι μόνο στον ψηφιακό τομέα αλλά και στον πραγματικό, «ζεστό», κοινωνικό επίπεδο.
Ακόμα:
- Η Πολωνική πρόταση προς την πολωνική κυβέρνηση, κατά τη διάρκεια της προεδρίας της ΕΕ (Ιανουάριος-Ιούνιος 2025), περιλαμβάνει προτάσεις για τη ψηφιακή ένταξη των ηλικιωμένων.
- Η Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (2025): Υπερνίκηση των διακρίσεων λόγω ηλικίας σε βάρος ηλικιωμένων (Έκθεση, Έγγρ. 16091, Επιτροπή Ισότητας και Μη Διακρίσεων) με εισηγήτρια την κα Andrea EDER-GITSCHTHALER, EPP/CD) υποστήριζε ότι η ηλικιακή διάκριση κατά των ηλικιωμένων είναι διάχυτη στις κοινωνίες μας. Ελαχιστοποιεί τη συνεισφορά τους στην κοινωνία, εστιάζοντας στο υψηλό κόστος των γερασμένων πληθυσμών, αντί να τους αντιμετωπίζει ως φορείς δικαιωμάτων. Η ηλικιακή διάκριση περιλαμβάνει στερεότυπα, προκαταλήψεις και διακρίσεις κατά των ηλικιωμένων, μπορεί να λάβει πολλές μορφές και να επηρεάσει όλους τους τομείς της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, υγειονομική περίθαλψη και άλλες δημόσιες υπηρεσίες.
Έτσι απαιτείται μια αλλαγή παραδείγματος για να ξεπεραστεί η ηλικιακή διάκριση που υφίστανται οι ηλικιωμένοι στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων βάσει ηλικίας. Πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές και σχέδια δράσης, βασισμένα στα ανθρώπινα δικαιώματα των ηλικιωμένων γυναικών και ανδρών σε όλη την ποικιλομορφία τους, λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες ανάγκες και περιστάσεις τους και πάντα με τη συμμετοχή και εμπλοκή τους.
Η έκθεση καλεί σε μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα για την καταπολέμηση της ηλικιακής διάκρισης κατά των ηλικιωμένων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ισότητα, η αξιοπρέπεια, η αυτονομία και η συμμετοχή σε όλα τα στάδια της ζωής. Επίσης, καλεί για τη θέσπιση νόμων και πολιτικών κατά των διακρίσεων και της ανισότητας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι δομικές, πολλαπλές και διασταυρούμενες διακρίσεις κατά των ηλικιωμένων σε όλους τους τομείς. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για την πρόληψη της ηλικιακής
διάκρισης και την καταπολέμηση των στερεοτύπων κατά των ηλικιωμένων, μέσω της εκπαίδευσης, της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης, καθώς και της δημιουργίας ευκαιριών για διαγενεακή αλληλεγγύη και συνεργασίες, για το όφελος όλων.
ΕΡ: Αναδείξατε όλα αυτά τα χρόνια, την ανάγκη για αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι άνω των 74 ετών. Εξακολουθούν να παραμένουν «αόρατοι»; Κατά τη γνώμη σας υπάρχει κάποιος λόγος που οι έρευνες με ηλικιακά δείγματα ανά κατηγορία, σταματούν εκεί;
ΑΠ: Δεν γνωρίζω τους ακριβείς λόγους πίσω από τη διαμόρφωση των ηλικιακών ομάδων για τις έρευνες. Υποθέτω ότι ένας από τους παράγοντες είναι η σχέση με την εργασία και την «εργασιακή ικανότητα»· στην κατηγοριοποίηση αυτή η ομάδα των 65-74 θεωρείται «ηλικιωμένοι» (κυρίως χωρίς σχέση με την αγορά εργασίας...).
Ωστόσο, ένα από τα σημαντικά επιχειρήματα για την ένταξη και των ατόμων άνω των 74 στις έρευνες για τη συμμετοχή στην ψηφιοποίηση και τις ανάγκες MIL είναι ότι και αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται και θέλουν να ταξιδέψουν, να κλείσουν ξενοδοχείο, να αγοράσουν εισιτήριο κ.λπ.
Είναι προφανές ότι η «ένταξη στην ψηφιακή κοινωνία» δεν αφορά μόνο τη χρήση ψηφιακών εργαλείων στον εργασιακό τομέα αλλά και συμπερίληψη στην καθημερινή ζωή ως καταναλωτής, φοιτητής, τουρίστας, πολίτης, ασθενής κ.λπ.
ΕΡ: Στην προ διετίας μελέτη σας υποστηρίζατε ότι σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη ψηφιακή κοινωνία, δεν υπάρχουν «ψηφιακοί ιθαγενείς» που είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στα πάντα, αλλά ότι σε ένα βαθμό παραμένουμε «μετανάστες» που χρειαζόμαστε υποστήριξη για να
«μεγαλώσουμε» στην ψηφιακή εποχή. Έχουμε βρει εν τέλει μόνιμο τόπο εγκατάστασης σε αυτόν τον ψηφιακό κόσμο ή ακόμα τον αναζητούμε;
ΑΠ: Ένα μόνιμο σπίτι στον ψηφιακό κόσμο προϋποθέτει: συμφωνία με μια «νομαδική ύπαρξη», με τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές δεξιότητες και εμπειρίες και την έμπρακτη επιλογή για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων όλων των γενεών, τόσο διαδικτυακά όσο και εκτός διαδικτύου, και την συνειδητοποίηση της διαπίστωσης ότι οι διαπροσωπικές επαφές μεταξύ διαφορετικών γενεών είναι ένας πλούτος.
Είμαι πεπεισμένη ότι η κοινωνία των πολιτών και το να είναι κάποιος ενεργός πολίτης, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτές τις κοινωνικές προκλήσεις.
Οι νομοθέτες πρέπει να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των ηλικιωμένων και την εμπλοκή τους κατά τη λήψη στρατηγικών που βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα για τους ηλικιωμένους. Η ESU είναι παρούσα και πρόθυμη να συμμετάσχει σε αυτές τις διαδικασίες.
** Λίγα λόγια για την Αν Χέρμανς **
Είναι ομότιμος καθηγητής στο KU Leuven (Βέλγιο). Έχει διδακτορικό δίπλωμα στις Επιστήμες της Αγωγής, ήταν καθηγήτρια στη Σχολή Ψυχολογίας και Επιστημών της Αγωγής (Ιστορία της εκπαίδευσης) και στα διαπανεπιστημιακά μεταπτυχιακά προγράμματα «Γυναικείες σπουδές».
Ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1989-1994), μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων του Βελγίου (1995-1999), μέλος του Επαρχιακού Συμβουλίου του Φλαμανδικού Μπραμπάντ (2000-2019). Από το 2013 έως και το 2023 ήταν πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ηλικιωμένων
(ESU).
Γεννημένη το 1944 στο Heusden-Zolder (Βέλγιο) ως η μεγαλύτερη κόρη μιας εργατικής οικογένειας με έξι παιδιά, αντιμετώπισε από μικρή ηλικία τα κοινωνικά εμπόδια για να αναπτύξει σχολική σταδιοδρομία και να συνεχίσει τις σπουδές της. Αυτό την έκανε ιδιαίτερα ευαίσθητη για τις ίσες ευκαιρίες κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από το φύλο, την καταγωγή, τις συνθήκες διαβίωσης. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών στην πολιτική και την επαγγελματική ζωή. Τα τελευταία χρόνια, τόσο στη Φλάνδρα όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει ηγετικό ρόλο στα κινήματα των ηλικιωμένων πολιτών.
