Η Ιερή λόγχη και οι θρύλοι της

- Newsroom

Του Βασίλη Κεχαγιά

Η σταύρωση αποτελούσε μία ιδιαιτέρως διαδεδομένη τιμωρία των εγκληματιών της ρωμαϊκής εποχής (ας θυμηθούμε και την περίπτωση του Σπάρτακου και των επαναστατών του). Επίσης, κατά την παράδοση, συνηθιζόταν η σύνθλιψη των άκρων των εσταυρωμένων, προς επιτάχυνση της θανατηφόρας διαδικασίας, κάτι το οποίο δε συνέβη στην περίπτωση του εσταυρωμένου Ιησού, μια που ο θάνατος επήλθε σχετικά γρήγορα, σύμφωνα και με την Αγία Γραφή και το διατυπωμένο «οστούν ου συντριβήσεται». Αντ’ αυτού, ένας Ρωμαίος στρατιώτης τρύπησε με τη λόγχη του το πλευρό του Χριστού («λόγχη εξεκέντησεν»), απ’ όπου ανέβλυσε «αίμα και ύδωρ». Λέγεται, μάλιστα, ότι έπεσε πάνω στα μάτια του, με τα οποία αντιμετώπιζε προβλήματα όρασης, και άρχισε να βλέπει καθαρότερα. Επίσης, κατά τα διαδιδόμενα, ο στρατιώτης ονομαζόταν Λογγίνος (Longinus-logche-lance-λόγχη) ή εκατόνταρχος Γάιος Κάσσιος Λογγίνος, κάτι που δημιουργεί άμεσους λεκτικούς συσχετισμούς.

Για διακόσια έτη η τύχη της συγκεκριμένης λόγχης αγνοούταν, όσο να βρεθεί στα χέρια του Αγίου Μαυρίκιου, επικεφαλής της Θηβαϊκής λεγεώνας, με 6.600 στρατιώτες (ή για τους θρυλολάγνους 6.666 μαχητές). Οι στρατιώτες του συγκεκριμένου τάγματος θανατώθηκαν όλοι στη μάχη της Αγαύνου, στην Ελβετία, η οποία έκτοτε ονομάστηκε Άγιος Μαυρίκιος.

Εδώ πάλι χάνονται τα ίχνη της Ιεράς λόγχης, για να βρεθεί, μετά από κάποιες δεκαετίες στα χέρια της «γνώριμης υπόπτου» Αγίας Ελένης, μαζί με τον Σταυρό, το ακάνθινο στεφάνι και τα καρφιά, για να παραδοθούν αργότερα στη βασιλική του όρους Σιών. Οι Πέρσες του Χοσρόη του Β’, με την κατάληψη της Ιερουσαλήμ, το 615, την άρπαξαν από το ναό, αλλά αργότερα, σύμφωνα με το «Πασχάλιον χρονικόν» βρέθηκε στα χέρια του βυζαντινού στρατηγού Νικήτα (τουλάχιστον ένα μέρος της) και από αυτόν στο ναό της Αγίας Σοφίας. Κατά μια άλλη εκδοχή, ο Ηράκλειος την είχε ανακτήσει από τους Πέρσες και την είχε τοποθετήσει στον Πανάγιο Τάφο. Από εκεί μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, κάπου στον 8ο αιώνα π.Χ., τουλάχιστον σύμφωνα με μια μερίδα μελετητών.

Το δεύτερο, και μεγαλύτερο, τμήμα της λόγχης θάφτηκε στα θεμέλια του ναού του Αγίου Ανδρέα, στην Αντιόχεια, προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Σαρακηνών επιδρομέων.

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ

Κατά τη διάρκεια της Α’ Σταυροφορίας, ο σταυροφόρος και μοναχός Πέτρος Βαρθολομαίος, κάπου στα 1098, ισχυρίστηκε ότι είχε δει οράματα, σταλμένα από τον Άγιο Ανδρέα, με τα οποία του υποδείκνυε το σημείο στο οποίο βρισκόταν θαμμένη η Ιερή λόγχη. Πράγματι, ο μοναχός, με τη βοήθεια του κόμη Ραϋμόνδου του Δ’ της Τουλούζης ανακάλυψαν το μεγαλύτερο κομμάτι της λόγχης στα θεμέλια του ναού του Αγίου Ανδρέα στην Αντιόχεια. Μετά από το γεγονός αυτό, οι μεν σταυροφόροι επέτυχαν σημαντικότατη νίκη εναντίον των μουσουλμάνων, δεν υπήρξε, ωστόσο ιδιαίτερα αξιόπιστη η μαρτυρία του μοναχού για τη γνησιότητα της λόγχης.

Από την άλλη πλευρά, το μικρό τμήμα της λόγχης, το οποίο βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη, δόθηκε ως δώρο στον βασιλιά Λουδοβίκο τον Θ’, μαζί με το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού. Από τον Λατίνο αυτοκράτορα Βαλδουΐνου. Από τα χέρια του αυτοκράτορα βρέθηκε στο παρεκκλήσι του Sainte Chapelle στο Παρίσι. Περίπου έναν αιώνα μετά, ο περιηγητής Ζαν ντε Μαντεβίλ ισχυρίστηκε ότι είδε το μεγάλο μέρος της λόγχης στην Κωνσταντινούπολη και το μικρό στο Παρίσι. Το πρώτο το χάρισε ο σουλτάνος Βαγιαζίτ Β’ στον Πάπα Ινοκέντιο Η’ και έκτοτε αυτό φυλάσσεται στην Αγία Έδρα.

Οι δύο λόγχες δημιούργησαν μεγάλες και μακραίωνες συγκρούσεις, μεταξύ Βατικανού και Παρισίων, με το πρώτο να αμφισβητεί τη γνησιότητα της «μικρής» λόγχης. Όταν ο Πάπας Ινοκέντιος ΙΔ’ ζήτησε σύγκριση των δύο τμημάτων, αποδείχθηκε ότι τα κομμάτια συνενούμενα αποτελούν μια ενιαία λόγχη. Στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, το «παρισινό» τμήμα, μαζί με το ακάνθινο στεφάνι, κρύφτηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη, προκειμένου να προστατευθούν από τη μήνι των Επαναστατών.

Την άνοιξη του 1796, όταν ο στρατός του Μεγάλου Ναπολέοντα πλησίαζε στη Νυρεμβέργη, αποφασίσθηκε η μεταφορά της Ιερής λόγχης στη Βιέννη, για την ασφαλέστερη φύλαξή της, από όπου και πωλείται στους Αψβούργους, για να διασωθεί έκτοτε στο Αυτοκρατορικό Θησαυροφυλάκιο του Ανακτόρου Χοφμπουργκ.

Ο ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΣ

Σύμφωνα με όλα τα προηγούμενα, η Ιερά λόγχη αποτελούσε μέρος της συλλογής του μουσείου Χολφμπουργκ, το οποίο, σύμφωνα με το συγγραφέα Τρέβορ Ράβενσκρόφτ, το Σεπτέμβριο του 1912 επισκέφθηκε ένας νεαρός ονόματι Αδόλφος Χίτλερ, συνοδευόμενος από τον Δρα Βάλτερ Στάιν, ζητώντας αναλυτικές πληροφορίες για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Μάλιστα, ο Βάλτερ Στάιν έγραφε για το γεγονός: «Όταν αντικρίσαμε τη λόγχη, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο Χίτλερ περιέπεσε σε κατάσταση έκστασης και έχασε την επαφή με το περιβάλλον». Αλλά και ο ίδιος ο Χίτλερ αναφέρθηκε στο συμβάν: «Στάθηκα μπροστά στη λόγχη επί αρκετή ώρα. Δε θυμάμαι τι γινόταν επί γύρω μου. Ένιωσα σα να μεταφερόμενων αρκετούς αιώνες παλαιότερα. Είχα την εντύπωση ότι η λόγχη θα μπορούσε να γίνει το φυλαχτό μου και ότι θα μου παρείχε δύναμη να κρατήσω την τύχη του κόσμου στα χέρια μου».

Το 1938 η Αυστρία προσαρτήθηκε στο Γ’ Ράιχ. Τότε ο Χίτλερ, ως μανιώδης συλλέκτης θρησκευτικών αντικειμένων διέταξε τη μεταφορά ολόκληρης της σχετικής συλλογής από τη Βιέννη στη Νυρεμβέργη. Πράγματι, στις 13 Οκτωβρίου 1938, την ίδια ημερομηνία που είχε διαλυθεί επισήμως το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, η λόγχη μεταφέρθηκε με ένα θωρακισμένο τρένο στη Νυρεμβέργη, την πνευματική πρωτεύουσα των SS. Εκεί φυλάχθηκε στο ναό της Αγίας Αικατερίνης, για τα επόμενα έξι χρόνια. Το κειμήλιο τέθηκε στην ευθύνη του Χίμλερ, ο οποίος όντας αρχηγός των SS ανέλαβε τη μελέτη και την απόδειξη θεωριών που συσχέτιζαν τη λόγχη με τη γέννηση του γερμανικού έθνους. Σύμφωνα με ένα παλιό χρονικό, προερχόμενο από την Κολωνία ο Λογγίνος φερόταν να είναι γερμανικής καταγωγής. Η αντίληψη τούτη διαμορφώθηκε από μία σωζόμενη επιστολή του εν λόγω στρατιώτη (ή εκατόντραχου) από την Ιερουσαλήμ στο χωριό του, το Ζόμπιγκεν, όπου περιέγραφε τα γεγονότα του Θείου δράματος. Πάνω σε αυτόν το μύθο στήριξε τη θεωρία του για τη συσχέτιση του αντικειμένου με την ιστορία του γερμανικού έθνους. Για το λόγο αυτό, μόλις οι Σύμμαχοι άρχισαν να καταλήγουν τις πρώτες τους πολεμικές νίκες, ο Φύρερ διέταξε τη μεταφορά της λόγχης σε οχυρό της Νυρεμβέργης. Σε αυτό εισήλθαν τα νικηφόρα στρατεύματα, δια της 7ης Αμερικανικής Στρατιάς, στις 14.10 της 30ης Απριλίου 1945, εισήλθαν, κατέσχεσαν τους θησαυρούς των Αψβούργων, με το ιερό κειμήλιο να βρίσκεται αποθησαυρισμένο σε ειδική αίθουσα για να παραδοθεί στα χέρια του στρατηγού Πάττον. Αυτός, όντας γνώστης της σχετικής ιστορίας, το επέστρεψε στην αυστριακή κυβέρνηση, για να φτάσει στο Μουσείο Χόλφμπουργκ, όπου και το βρίσκει κάποιος ως σήμερα. Ο δε Χίτλερ είχε αυτοκτονήσει 88 λεπτά μετά την εύρεση της Ιερής λόγχης.

Μύθοι γύρω από τη λόγχη

Σύμφωνα με τον κυριότερο μύθο, ο οποίος συνδέθηκε με τη λόγχη, ο κάτοχός της θα ήταν αήττητος στα πεδία των μαχών. Οι οπαδοί των αποκρυφιστικών θεωριών ισχυρίζονται ότι υπήρχε σχεδόν από καταβολής κόσμου. Ο μύθος θέλει την Ιερή λόγχη να κατασκευάζεται από έναν προφήτη με το όνομα Φινέας και να βρίσκεται στα χέρια του Ιησού του Ναυή κατά την κατάληψη της Ιεριχούς. Επιπροσθέτως, κυκλοφόρησε ο θρύλος ότι το όπλο χρησιμοποιήθηκε από τον Γολιάθ στην αναμέτρησή του με τον Δαυίδ. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αργότερα την κατείχε ο Ηρώδης ο Μέγας, που την ονόμαζε «μαγική λόγχη», όπως την ονόμαζε.

Από εκεί και πέρα, ο θρύλος τη θέλει στα χέρια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, κατά την επιβολή της κυριαρχίας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αυτό που αργότερα γνωρίσαμε ως Βυζάντιο. Το ίδιο και κατά την επιβολή του χριστιανισμού από τον Θεοδόσιο τον Μέγα.

Με όλα τούτα η κατοχή της λόγχης συνδέθηκε με την απόκτηση δύναμης, γι’ αυτό και αποτέλεσε αντικείμενο πόθου όλων των ηγεμόνων. Ο Αλάριχος, ο κατακτητής της Ρώμης, ο Θεοδώριχος, ο οποίος σταμάτησε τις ορδές του Αττίλα και ο Κάρολος, ο νικητής των Αράβων στο Πουατιέ, όλοι είχαν στα χέρια τους τη λόγχη, ενώ ο Καρλομάγνος αναφέρεται ότι έδωσε 47 νικηφόρες μάχες, χάρη σε αυτήν. Μόλις την απώλεσε σκοτώθηκε σε δυστύχημα. Το ίδιο συνέβη αργότερα και με τον Φρειδερίκο τον Α’, τον Μπαρμπαρόσα, ο οποίος σκοτώθηκε μόλις την έχασε από τα χέρια του. Τέλος, αναφέρεται ότι ο Αττίλας την πέταξε από τα χέρια του, μετά την αποτυχημένη προσπάθειά του να καταλάβει την Αιώνια Πόλη. Λέγεται ότι τη συγκεκριμένη στιγμή ξεστόμισε: «Πάρτε πίσω τη λόγχη σας. Είναι άχρηστη σε μένα, αφού δε γνωρίζω Εκείνον που την έκανε ιερή». Φυσικά, από τους μύθους δε θα μπορούσε να λείψει ο Μέγας Ναπολέων, ο οποίος προσπάθησε να την αρπάξει μετά τη μάχη του Άουστερλιτς. Ακόμη και στην Βρετανία, δίπλα στο μύθο του Ιερού δισκοπότηρου (Γκράαλ) και του Πάρσιφαλ, ο ιππότης έχει στα χέρια του και τη λόγχη.

Στις προηγούμενες θεωρίες η τελευταία η οποία έρχεται να προστεθεί είναι αυτή της μεταφοράς του κειμηλίου, κατά διαταγή του Χίτλερ στο συνταγματάρχη Μαξιμίλιαν Χάρτμαν, στην Ανταρκτική, με ειδικά φροντισμένη αποστολή. Από εκεί εκλάπη προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70 από μια φιλοναζιστική οργάνωση, τους «Ιππότες της Ιερής λόγχης», ιδρυθείσα επί χιτλερικού καθεστώτος. Κάπου εκεί χάνονται, κατά το θρύλο, τα ίχνη της.

Ημερολόγιο καταστρώματος

30 π.Χ. (περίπου)

Με τη σταύρωση του Χριστού, αναβλύζει αίμα και ύδωρ, κατά το τρύπημα των πλευρών Του από τον Ρωμαίο Λογγίνο. Το γεγονός, που αποδεικνύει τη θεϊκή υπόσταση του Εσταυρωμένου καθιστά τη λόγχη θαυματουργή

3ος αιώνας μ.Χ.

Η λόγχη βρίσκεται στα χέρια του επικεφαλής της Θηβαϊκής λεγεώνας, του αργότερα Αγίου Μαυρικίου

615

Ο Χοσρόης ο Β’ καταλαμβάνει την Ιερουσαλήμ και η λόγχη βρίσκεται στα χέρια του

670

Μαρτυρίες θέλουν τη λόγχη στην Κωνσταντινούπολη, ως δώρο του Χοσρόη προς τον βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο

1098

Το μεγαλύτερο τμήμα του κειμηλίου ανευρίσκεται στα θεμέλια του ναού του Αγίου Ανδρέα, στην Αντιόχεια, από ένα Σταυροφόρο μοναχό

1357

Μαρτυρία αναφέρει ένα μικρό κομμάτι της λόγχης στην Κωνσταντινούπολη και ένα μεγαλύτερο στο Παρίσι

1492

Ο σουλτάνος Βαγιαζίτ Β’ αποστέλλει τη λόγχη της Κωνσταντινούπολης στον Πάπα, για να φυλαχθεί ως σήμερα (σύμφωνα με αυτήν τη διαδρομή) στα υπόγεια του Βατικανού

1796

Καθώς ο Ναπολέων πλησιάζει τη Νυρεμβέργη, το μέρος της λόγχης, το οποίο βρίσκεται στην κατοχή των Αψβούργων, μεταφέρεται προς προστασία στη Βιέννη

1938

Με την προσάρτηση της Αυστρίας στο Γ’ Ράιχ, ο Χίτλερ «συναντιέται» με τη λόγχη και τους θρύλος της περί σύνδεσής της με την καταγωγή του γερμανικού έθνους

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17.04.2022