Για ένα πιάτο μακαρόνια…

- Newsroom

Της Μάρνης Χατζηεμμανουήλ

Για τη βιαστική νοικοκυρά μία η είναι η εύκολη λύση μαγειρέματος που δεν τη μειώνει ποτέ στα μάτια της οικογένειάς της. Η μακαρονάδα. Με κόκκινη και λευκή σάλτσα, με κιμά, με τριμμένο τυρί και ό,τι βάζει ο νους… Μπαίνεις στο σπίτι, «πετάς» -τρόπος του λέγειν- γρήγορα μία κατσαρόλα με νερό στο μάτι της κουζίνας για να βράσει και μέχρι να τακτοποιήσεις τα ψώνια, να αλλάξεις ρούχα και να στρώσεις τραπέζι να ‘τα έτοιμα, λαχταριστά, al dente ή λαπαδιασμένα -κάποιοι τα τρώνε έτσι- μπορούν να σερβιριστούνε στα πιάτα.

Και καθώς σήμερα, 17 Ιανουαρίου, είναι μία ακόμη παγκόσμια ημέρα, αυτή της ιταλικής κουζίνας, που την έχουμε συνδυάσει μέσα μας με πίτσα και μακαρονάδα, θέλω να σας ομολογήσω ότι όπως στους περισσότερους από εσάς έτσι και στο δικό μου γευστικό υποσυνείδητο ζει και αναπνέει ένα παστίτσιο με μπόλικη μπεσαμέλ και μία μακαρονάδα, καρμπονάρα κατά προτίμηση ή τέσσερα τυριά.

Αν θα την τραγουδούσα πάντως -τη μακαρονάδα εννοώ- θα επέλεγα τους στίχους του Σταμάτη Σπανουδάκη: «… Θα βάλω την καρό ποδιά να φτιάξω μακαρόνια και με δουλειές του σπιτικού θα φεύγουνε τα χρόνια…».

Από πού έλκει άραγε την καταγωγή της η μακαρονάδα; Πρόκειται για μία ιστορία γεμάτη θρύλους καθώς τόσοι λαοί τη διεκδικούν. Ποιοι την μαγείρεψαν πρώτοι; Οι Κινέζοι, οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ετρούσκοι, οι Ρωμαίοι; Και η μυθολογία πάντως δεν έμεινε παραπονεμένη καθώς διεκδικεί την πρωτιά αναφέροντας ότι ο Ήφαιστος δημιούργησε ένα εργαλείο που έφτιαχνε «κορδόνια από ζύμη». Αλεύρι ή σιμιγδάλι και νερό, τα μακαρόνια πλασμένα αρχικά με το χέρι και αργότερα με τις μηχανές γεμίζουν τη ψυχή μας με αγαλλίαση και θαλπωρή καθώς μας ταξιδεύουν νοερά από τα πρώτα μας νηπιακά χρόνια, στα νεανικά μας γευστικά interrail, στα αγαπημένα σπιτικά κοκούνινγκ και στα πιο εύγευστα για τον ουρανίσκο μας πιάτα σε εστιατόρια.

Ο Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος Johann Wolfgang von Goethe στο ημερολόγιο του, «Ταξίδια στην Ιταλία» (από το 1787) ορίζει το μακαρόνι ως «περίτεχνο ζυμάρι, φτιαγμένο με ψιλό σιμιγδάλι, λεπτοδουλεμένο, βρασμένο και κομμένο σε διάφορα σχέδια». Η ανάμιξη της ζύμης τότε γινόταν με τα πόδια, -όπως το πάτημα των σταφυλιών-, μέχρι που ο Βασιλιάς Φερδινάρδος ο 2ος ανάθεσε στον Cesare Spadaccini να κατασκευάσει το πρώτο μηχανικό πατητήρι από χαλκό. Αμέσως μετά ξεκίνησαν να λειτουργούν εργοστάσια μακαρονιών.

Η πρώτη οικοτεχνία παραγωγής μακαρονιών στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το 1875 στην Τεγέα της Αρκαδίας από τον Β. Χαραλαμπόπουλο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1890, η οικοτεχνία μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο και μετατράπηκε σε βιοτεχνία. Τα πρώτα ζυμαρικά κυκλοφόρησαν με την ονομασία «Βεζούβιος». Το 1909 η μακαρονοποιία μεταφέρεται στον Πειραιά και με τα χρόνια μετατρέπεται σε βιομηχανία, η οποία το 1952 βγάζει στην αγορά τα μακαρόνια «ΣΤΑΡ».

Πώς πήρε το όνομά της η μακαρονάδα; Κάποιοι γλωσσολόγοι πιστεύουν ότι η λέξη μακαρόνια προήλθε από το «μακρόν» δηλαδή το σχήμα τους που είναι μακρουλό. Κάποιοι άλλοι πάλι -όχι κατ’ ανάγκη γλωσσολόγοι- διαφωνούν, και σίγουρα δεν τα συνδυάζουν με τον Εμανουέλ Μακρόν -ελπίζω αντέχετε στο χιούμορ- πρώτον γιατί είναι σύγχρονος πολιτικός και δεύτερον γιατί όπως αποκάλυψε ο Guillaume Gomez που είναι o επικεφαλής σεφ στο προεδρικό μέγαρο της Γαλλίας εδώ και χρόνια, αγαπημένο φαγητό του Μακρόν είναι τα Mini Cordon Bleus, δηλαδή οι τυροκροκέτες με ζαμπόν. Πάμε παρακάτω…

Δεν είναι η επικρατέστερη θεωρία αλλά θα σας την πω: Λέγεται ότι όταν κάποτε ο Μέγας Ναπολέοντας κατέλυσε σε ένα πανδοχείο τη Βόρειας Ιταλίας ζήτησε κάτι να φάει και η μαγείρισσα του προσέφερε ένα πιάτο μακαρόνια καθώς δεν υπήρχε κάτι άλλο να μαγειρέψει. Ο Ναπολέοντας έφαγε και ζήτησε να πληρώσει τον λογαριασμό. Η ιδιοκτήτρια του πανδοχείου ζήτησε ένα ποσό αρκετά υψηλό και ο Ναπολέοντας ακούγοντας το ποσό στραβομουτσούνιασε. «Γιατί κάνετε έτσι κύριε, δεν είναι εντάξει;» είπε η γυναίκα και εκείνος της απάντησε: «Si, ma caroni» δηλαδή «ναι, μα είναι ακριβά. Έτσι έμεινε η ονομασία…

Αν παχαίνουν τα μακαρόνια; Έτσι λέγεται… Πάντως η λεπτοφυής Βρετανίδα ηθοποιός Όντρεϊ Χέπμπορν μία από τις πλέον φημισμένες παγκοσμίως τον 20ό αιώνα, δήλωνε λάτρης τους και μάλλον ήταν από τα πράγματα που δεν μοιράζονταν αν δεχθούμε τα όσα ισχυρίζεται ο γιος της Lucca: «Ήταν εθισμένη με τα ζυμαρικά. Δεν άντεχε χωρίς αυτά. Αγαπούσε το ιταλικό φαγητό και τις μακαρονάδες». Της ίδιας της άρεσε ιδιαίτερα να απαγγέλλει το ποίημα του Σαμ Λέβενσον «Time Tested Beauty Tips», το οποίο λέει σε κάποιους στίχους του: «για μία κομψή σιλουέτα, μοιράσου το φαγητό σου με τους πεινασμένους».

Αν και τα μακαρόνια έχουν καταγραφεί στη συνείδησή μας ως ιταλικό φαγητό λόγω και του διαδεδομένου θρύλου ότι τα έφερε στην Ιταλία τον 13ο αιώνα ο Μάρκο Πόλο από την Άπω Ανατολή, η πρώτη αναφορά που πιστοποιείται και από τους Λατίνους συγγραφείς Κικέρωνα, Οράτιο και Απίκιο για ύπαρξη ζυμαρικών χρονολογείται γύρω στο 1000 π.Χ., στην αρχαία Ελλάδα. Τα ζυμαρικά αποκαλούνταν με τη λέξη «λάγανον» και ήταν παρασκευασμένα με ζύμη από νερό και αλεύρι κομμένη σε λωρίδες. Η ζύμη αυτή μεταφέρθηκε και στην Ιταλία από τους πρώτους Έλληνες έποικους γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ., και μετονομάστηκε σε «laganum» στα λατινικά, λαζάνια σήμερα.

Παγκόσμια ημέρα σήμερα της ιταλικής κουζίνας

Η Παγκόσμια Ημέρα Ιταλικής Κουζίνας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου, με πρωτοβουλία Ιταλών επαγγελματιών της κουζίνας (σεφ, σερβιτόρων, διευθυντών εστιατορίων κ.ά.), που εργάζονται στο εξωτερικό και δραστηριοποιούνται μέσω του δικτύου itchefs-GVCI.

Ιστορίες ζυμαρικών

Ένας ακόμη μύθος για την ύπαρξη ζυμαρικών αναφέρεται σε ευρήματα που ανακαλύφθηκαν σε τοιχογραφίες του 4ου αιώνα π.Χ., σε οικισμό των Ετρούσκων βόρεια της Ρώμης, όπου αναπαριστώνται διάφορα σκεύη για το βράσιμο νερού, μία επιφάνεια για την ανάμιξη νερού με αλεύρι, ένας κυλινδρικός πλάστης και ένα εργαλείο κοπής.

Τα ζυμαρικά υπήρχαν χωρίς αμφιβολία και στην αρχαία Κίνα, καθώς και στον Αραβικό κόσμο, αφού υπάρχουν γραπτές αναφορές σε μεσαιωνικά κείμενα του Ισλάμ για κάποια ζυμαρικά με την ονομασία «rishta». Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι το κατά πόσον αυτά προϋπήρχαν της Ελληνικής εκδοχής, ότι οι Αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν ένα είδος ζυμαρικού με μεγάλο μήκος για να μακαρίζουν τους νεκρούς τους (μακαριά) από όπου προήλθε το όνομα μακαρόνι.

Οι ιστορίες για τα μακαρόνια συνεχίζονται στη Σικελία και τους Σαρακηνούς, στο Παλέρμο, στο βιβλίο του μάγειρα Martino da Como, στα κείμενα του Bartolomeo Sacchi, στα κείμενα του Βοκκάκιου. Από τον 15ο αιώνα και μετά τα μακαρόνια αρχίζουν να κατασκευάζονται και σε εμπορική βάση αλλά είναι τον 18ο αιώνα που τα μακαρόνια γνώρισαν την μεγάλη τους άνθηση. Το 1700 υπήρχαν στη Νάπολη κάπου 60 καταστήματα που πουλούσαν ζυμαρικά, τα οποία έφτασαν τα 280 το 1785. Το κλίμα της Νάπολης ήταν ιδανικό για την σωστή αποξήρανση των μακαρονιών τα οποία άπλωναν σε ξύλινες βέργες στον ήλιο να στεγνώσουν σε κάθε γωνιά της πόλης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Ιανουαρίου 2021