Αρχαία Αμφίπολη: Ένα εμπορικό κέντρο με προϊόντα από όλη τη Μεσόγειο

Έχουμε γράψει και άλλες φορές ότι ο αρχαιολογικός χώρος της Αμφίπολης μπορεί συχνά να ταυτίζεται, αλλά δεν είναι μόνο ο λόφος Καστά. Πρόκειται για μία αρχαία πόλη που κρύβει ακόμα πολλά τα οποία αναμένεται να αποκαλυφθούν, και θα φωτίσουν σημαντικές πλευρές της αρχαιολογίας στη Μακεδονία, εφόσον δοθεί η ευκαιρία στην αρχαιολογική σκαπάνη να τα ανακαλύψει.

Προς επίρρωση των παραπάνω αναφέρουμε ότι, όπως έχει δημοσιεύσει και στο παρελθόν η «ΜτΚ», τα τελευταία έξι χρόνια στην Ακρόπολη της Αμφίπολης διενεργείται μία ανασκαφή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών και το Πανεπιστήμιο Πατρών, η οποία έχει φέρει στο φως πολύ σημαντικά στοιχεία για όψεις του δημόσιου βίου της πολυσυζητημένης αυτής αρχαίας πόλης.

Μάλιστα, η θέση αυτή έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας τόσο, που φέτος κοσμεί την αφίσα της 37ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη. «Φαίνεται ότι έχει αρχίσει μία καινούρια φάση της έρευνας στην Αμφίπολη που έχει τα φόντα για να έχει διάρκεια, συνέχεια και να δώσει περισσότερα στοιχεία, πιο συνθετικά πια για την εξέλιξη της πόλης από την ίδρυση της έως και τα πρωτοβυζαντινά χρόνια. Υπάρχει πάρα πολύ υλικό ακόμη και πάρα πολύ έκταση για να ανασκαφεί. Δηλαδή είναι μία δουλειά που δεν τελειώνει ούτε με μία, ούτε με δύο, ούτε με τρεις ζωές», λέει στη «ΜτΚ» η Προϊσταμένη της ΕΦΑ Σερρών, Δρ Δημητρία Μαλαμίδου.

Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον μονοπωλεί το μεγάλων διαστάσεων ύστερο κλασικό / ελληνιστικό λατρευτικό κτίριο, μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται κάτω από τη Βασιλική Γ’, το οποίο έχει συνέχεια στην πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο. Η ανασκαφική περίοδος του περασμένου καλοκαιριού έφερε στο φως κινητά ευρήματα που δίνουν τη δυνατότητα καλύτερης κατανόησης των λατρευτικών δραστηριοτήτων και τη φύση της λατρείας. Τους αρχαιολόγους ενδιαφέρει να τεκμηριώσουν τώρα τη συνέχιση της έρευνας εξωτερικά του κτιρίου και προς τον νότο, εκεί όπου έχουν εντοπιστεί κτίσματα διαφορετικών χρονολογικών φάσεων, τα οποία συμπληρώνουν την εικόνα γύρω από το λατρευτικό κτίριο. Αυτό δηλώνει και η φωτογραφία που πρωταγωνιστεί και στην αφίσα του συνεδρίου. «Είναι η προοπτική του να επιβεβαιώσουμε την πιθανότατη συνέχεια των κτιρίων προς νότο στο ίδιο πλάτωμα όπου υπάρχουν οι πρωτοβυζαντινές Βασιλικές. Όλο αυτό θα δώσει περισσότερα στοιχεία και θα αξιοποιήσει και τη γεωφυσική έρευνα που έχει ήδη γίνει από πολύ σημαντικούς και έμπειρους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Σόφιας και δείχνει ευθείες και ίχνη τοίχων που συνεχίζουν αυτό το μεγάλο κτίριο προς νότο», επισημαίνει η κ. Μαλαμίδου.

Η ανάλυση των ευρημάτων

Πέρα από όσα έφερε στο φως η ανασκαφή του τελευταίου καλοκαιριού, στην οποία η «ΜτΚ» έχει αναφερθεί διεξοδικά σε προηγούμενο φύλλο, η ομάδα των επιστημόνων που εργάζεται γύρω από τα ήδη υπάρχοντα ευρήματα έχει προχωρήσει στην ανάλυσή τους. Η μελέτη επικεντρώνεται στις κατηγορίες των υλικών και πιο συγκεκριμένα διερευνά ως επί το πλείστον την κεραμική, από την οποία εξάγονται και σχηματοποιούνται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις διαφορετικές χρονολογικές φάσεις των κτιρίων που ανασκάπτονται.

Εν προκειμένω, ο Βαγγέλης Παπαϊωάννου, υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθήνας, μελετάει τη ρωμαϊκή κεραμική από την οποία προκύπτουν πολύ σημαντικά στοιχεία για τα πρώιμα αυτοκρατορικά χρόνια, τον 1ο αι. π.Χ. - 1ο αιώνα μ.Χ., τα χρόνια δηλαδή του Αυγούστου. «Από τις μελέτες των κεραμικών αυτών συνόλων τεκμηριώνεται ότι η πόλη έχει πολύ μεγάλη κινητικότητα και παρουσιάζει μεγάλη εμπορική δραστηριότητα με προϊόντα που έρχονται από όλη τη Μεσόγειο», τονίζει η κ. Μαλαμίδου.

Επίσης, ο Βασίλης Κορώσης με μεταπτυχιακό από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που θα εκπονήσει το διδακτορικό του με υλικό από την Αμφίπολη, μελετάει την ύστερη ρωμαϊκή κεραμική, τη μετάβαση από την αρχαιότητα στην πρωτοβυζαντινή φάση, ενώ η νομισματολόγος Κατερίνα Χρυσανθάκη, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Nanterre του Παρισιού, βγάζει ενδιαφέροντα στοιχεία από τα νομίσματα.

Δεν είναι, όμως, μόνον τα ευρήματα των πρόσφατων ανασκαφικών περιόδων. Όπως τονίζει ο καθηγητής Δημήτρης Δαμάσκος από το Πανεπιστήμιο Πατρών, «την Αμφίπολη την είχα προσεγγίσει ερευνητικά πολύ πριν από την έναρξη της ανασκαφής, όταν μελετούσα γλυπτά που είχαν βρεθεί σε παλαιότερες ανασκαφές. Είμαι υπόχρεος στη Δημητρία Μαλαμίδου, η οποία μου πρότεινε τη συνεργασία με στόχο τη περαιτέρω μελέτη της πόλης στο πλαίσιο μίας πανεπιστημιακής ανασκαφής, προκειμένου να περιλαμβάνεται και ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της έρευνας. Η διαφορετική επαφή με τον χώρο, συνέβαλε και σε προσωπικό επίπεδο στην ευρύτερη κατανόησή του, δημιουργούνται δηλαδή συνεχώς νέα ερωτήματα για παλιά ευρήματα. Η ανασκαφή προσφέρει επιπλέον κάθε χρόνο νέα ευρήματα, τα οποία απαιτούν έρευνα για την ερμηνεία τους. Κάθε χρόνο ερχόμαστε αντιμέτωποι με ερωτήματα για τα οποία δεν έχουμε πάντα αμέσως τις απαντήσεις τους, και δεν είναι και υποχρεωτικό να τις έχουμε».

«Θα μπορούσαμε να σκάβουμε με περισσότερα συνεργεία»

Οι επικεφαλής της ανασκαφής ευελπιστούν ότι αυτή θα συνεχίζεται κάθε χρόνο. «Μας ενδιαφέρει να προετοιμαστεί και η δημοσίευση του υλικού. Θέλουμε να παράξουμε συστηματικές και τελικές δημοσιεύσεις αυτών των ευρημάτων έτσι ώστε να προχωρήσει και η εκτίμηση των υπόλοιπων, να γίνουν δηλαδή σύνολα αναφοράς», υπογραμμίζει η Προϊσταμένη της ΕΦΑ Σερρών.

Ωστόσο, αν τα οικονομικά της ανασκαφής δεν ήταν τόσο «στενά» θα μπορούσε να προχωρήσει με πιο γρήγορους ρυθμούς. «Θα μπορούσαμε να σκάβουμε με περισσότερα συνεργεία και ίσως και λίγο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όμως δεν είναι σκοπός μας να κάνουμε μια τεράστια ανασκαφή γιατί αυτό έχει άλλους κινδύνους, καθώς χάνεις λίγο τον έλεγχο και την ποιότητα της δουλειάς. Επομένως θα χρειαζόμασταν περισσότερη χρηματοδότηση για να αυξήσουμε την κλίμακα της ανασκαφής, αλλά όχι υπερβολικά», επισημαίνει η κ. Μαλαμίδου. «Το δυσάρεστο είναι», συμπληρώνει ο κ. Δαμάσκος, «ότι και το Πανεπιστήμιο δεν είναι πάντα σε θέση να κατανοήσει τι σημαίνει να ερευνάς έναν τέτοιον χώρο για την εκπαίδευση των φοιτητών του, αλλά και την προβολή του ίδιου του Ιδρύματος».

Η ανακοίνωση «Ανασκαφή στην ακρόπολη της Αμφίπολης» από τους Δ. Δαμάσκο, Δ. Μαλαμίδου, Ε. Ελευθεράκη θα παρουσιαστεί την Πέμπτη 13/03 στις 13:15.

Η 37^η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη θα πραγματοποιηθεί στις 13, 14 Μαρτίου στο Κέντρο Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων (ΚΕΔΕΑ) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αμφιθέατρο ΙΙ

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 09.03.2025