Από το «Καραμανλής ή τανκς» στο... «Καραμανλής ή τρένα»

Η συγκέντρωση της 28ης Φεβρουαρίου 2025 ήταν από τις μαζικότερες στη σύγχρονη ιστορία της Θεσσαλονίκης. Παρόμοιες, ίσως λίγο μεγαλύτερες, ήταν οι συγκεντρώσεις για το «Μακεδονικό», το 1992 και για τη μη αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες, τον Ιούνιο του 2000. Άλλη μία πολύ μεγάλη συγκέντρωση ήταν εκείνη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, στο «Μακεδονία Παλάς», κατά την προεκλογική περίοδο του 1974. Το σύνθημα τότε ήταν «Καραμανλής ή τανκς!». Αυτή τη φορά, το μήνυμα της πλατείας θα μπορούσε να συμπυκνωθεί, κατά τρόπο αλληγορικό, στο «Καραμανλής ή τρένα!». Βεβαίως, το ζητούμενο σήμερα δεν είναι η εδραίωση της Δημοκρατίας και η αποχουντοποίηση. Όμως, ο εκσυγχρονισμός του κράτους και η αποβαλκανιοποίησή του παραμένουν δυστυχώς ζητούμενα.

Πόσο έχει αλλάξει, άραγε, η Ελλάδα από τότε, στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα βασικά γρανάζια της κρατικής μηχανής; Στο τρομακτικό δυστύχημα των Τεμπών αθροίζονται όλες οι διαχρονικές παθογένειες του ελληνικού κράτους. Η ανικανότητα, η αδιαφορία, η διαφθορά, το ρουσφέτι, η λαμογιά, η συγκάλυψη… Το επισήμανε και ο πρωθυπουργός στο προχθεσινό μήνυμά του λίγο πριν από τα συλλαλητήρια. «Εκείνο το βράδυ, είδαμε το πιο άσχημο πρόσωπο της χώρας στον εθνικό καθρέφτη. Μοιραία ανθρώπινα λάθη ενώθηκαν με χρόνιες ανεπάρκειες του κράτους και εκτροχίασαν βίαια τις βεβαιότητές μας», έγραψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Για να συνεχίσει λέγοντας πως «Τίποτα δεν θα είναι, πια, όπως πριν. Και αυτό, ακριβώς, δείχνει το μέγεθος της μάχης που έχουμε να δώσουμε μέχρι να νικηθεί το ‘βαθύ κράτος’ του παρελθόντος». Κατέληξε, δε, σημειώνοντας πως καθήκον της κυβέρνησης είναι «να προχωρήσει πιο δυναμικά και γρήγορα σε τομές που θα οδηγήσουν σε σύγχρονα και ασφαλή τρένα. Σε πιο αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες. Και σε μία αναβαθμισμένη καθημερινότητα για όλους». Όλα αυτά θα φάνταζαν πολύ ωραία εάν επρόκειτο για τμήμα των προγραμματικών δηλώσεων μιας νεοεκλεγμένης κυβέρνησης. Μετά, όμως, έξι χρόνια στην εξουσία, η διατύπωση αυτή ισοδυναμεί με ομολογία αποτυχίας.

Το μήνυμα

Τα μηνύματα τα οποία εξέπεμψαν οι πλατείες ήταν συγκεκριμένα. Ο κόσμος κατέβηκε στους δρόμους, καταρχάς για να τιμήσει τη μνήμη των 57 νεκρών και για να συμπαρασταθεί στους συγγενείς των θυμάτων, στους τραυματίες, και σε όσους παλεύουν ακόμη με τον εφιάλτη που έζησαν τη μοιραία νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023. Ωστόσο, το σημαντικότερο μήνυμα που εξέπεμψε ήταν η απαίτηση για ταχεία διαλεύκανση του τρομακτικού δυστυχήματος και για απονομή Δικαιοσύνης, μαζί και με την ανάληψη πρωτοβουλιών για ασφαλή σιδηρόδρομο. Δεν υπήρξε καμία απειλή για «πολιτική αποσταθεροποίηση», ούτε καμία καθολική απαίτηση για «να φύγει η κυβέρνηση».

Όλα αυτά αποτυπώθηκαν και στη δημοσκόπηση την οποία διενήργησε η εταιρεία to the point, το διήμερο 24 και 25 Φεβρουαρίου, στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης και δημοσιεύτηκε προχθές στο emakedonia.gr. Στο ερώτημα για ποιο λόγο επρόκειτο να συμμετάσχουν στο συλλαλητήριο το 63,2% των Θεσσαλονικέων απάντησε «Για να συμπαρασταθώ στους γονείς των θυμάτων του δυστυχήματος», 59,3% επειδή «Υπάρχει προσπάθεια συγκάλυψης και θέλω να αντιδράσω», 27% «Για να διαμαρτυρηθώ γενικότερα για την κυβερνητική πολιτική» και 26,7% «Για να διαμαρτυρηθώ επειδή δεν έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες που οδήγησαν στο δυστύχημα».
Επίσης, σχεδόν επτά στους δέκα πιστεύουν ότι τα συλλαλητήρια μπορούν να επηρεάσουν τις έρευνες για το δυστύχημα. Συγκεκριμένα, στο ερώτημα «Θεωρείτε ότι αυτές οι κινητοποιήσεις μπορούν να φέρουν ουσιαστικές αλλαγές για τη διερεύνηση των συνθηκών του δυστυχήματος;», θετικά απαντά το 71,8% και αρνητικά το 23,8%.
Περαιτέρω, το ίδιο πάνω κάτω ποσοστό των ερωτώμενων θεωρεί ότι το δυστύχημα των Τεμπών θα αφήσει το αποτύπωμά του και στο εκλογικό αποτέλεσμα. Ειδικότερα, στο ερώτημα «Πιστεύετε ότι η υπόθεση των Τεμπών θα επηρεάσει τα επόμενα εκλογικά αποτελέσματα;» «ναι» απαντά το 72,1% και «όχι» το 21,5%.

Η αποκωδικοποίηση

Το ερώτημα της «επόμενης ημέρας» είναι με ποιο τρόπο η κυβέρνηση, αλλά και η αντιπολίτευση θα αποκωδικοποιήσουν το «μήνυμα» της πλατείας. Η απάντηση θα δοθεί την προσεχή εβδομάδα στη Βουλή. Την Τρίτη, με τη συζήτηση για σύσταση προανακριτικής επιτροπής για τον υφυπουργό Χρήστο Τριαντόπουλο, που αφορά το «μπάζωμα» του χώρου όπου έγινε το μοιραίο δυστύχημα. Την Τετάρτη με την προαναγγελθείσα ήδη από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη κατάθεση πρότασης μομφής κατά της κυβέρνησης, μετά την οποία θα ακολουθήσει τριήμερη, εφ’ όλης της ύλης συζήτηση για τα κυβερνητικά πεπραγμένα.

Πάντως, ο τρόπος με τον οποίο κυβέρνηση και αντιπολίτευση «διάβασαν» το πόρισμα του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών για τις αιτίες που οδήγησαν στα Τέμπη δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Κάθε κόμμα απομόνωσε τη σελίδα εκείνη του πορίσματος που θεώρησε ότι εξυπηρετεί το δικό του αφήγημα, διαγράφοντας διαπιστώσεις του πορίσματος που ήταν επιβαρυντικές για το ίδιο.
Κι όμως, η δουλειά που κατάφερε να κάνει ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι πολύ σημαντική. Καταρχάς, προσδιόρισε με κάθε λεπτομέρεια τις αιτίες που οδήγησαν στο δυστύχημα. Ήταν οι χρόνιες παθογένειες, τα κενά ασφαλείας στη λειτουργία του σιδηροδρόμου, η αποψίλωση του προσωπικού του ΟΣΕ από τα πρώτα κιόλας μνημονιακά χρόνια, τα ανθρώπινα λάθη, η μη ολοκλήρωση της σύμβασης 717. Παράλληλα, ανέδειξε την προβληματική διαχείριση του τόπου του δυστυχήματος με αποτέλεσμα να χαθούν πολύτιμα στοιχεία, αλλά προέβη και στην εκτίμηση ότι η πυρόσφαιρα δεν μπορεί να προκλήθηκε από τα έλαια σιλικόνης, αλλά πιθανότατα από την ύπαρξη άγνωστου καυσίμου σε κάποιο σημείο της εμπορικής αμαξοστοιχίας. Όλα αυτά, καλείται τώρα να τα διερευνήσει περαιτέρω η Δικαιοσύνη και να διατυπώσει την ετυμηγορία της για όσους θα κρίνει ότι ευθύνονται για το θάνατο των 57 συνανθρώπων μας.

Η νέμεσις

Εκτός, όμως, από την κάθαρση που θα επέλθει μέσω της Δικαιοσύνης, οφείλει και το πολιτικό σύστημα να προχωρήσει στη δική του αυτοκάθαρση. Το μήνυμα της πλατείας είναι ξεκάθαρο. Οι πολίτες πιστεύουν ότι επιχειρείται συγκάλυψη και απαιτούν να αποδοθεί Δικαιοσύνη. Η διερεύνηση των ενδεχόμενων ποινικών ευθυνών δεν μπορεί να περιοριστεί μόνον στα μη πολιτικά πρόσωπα διότι αυτό ισοδυναμεί με συγκάλυψη. Η κυβέρνηση οφείλει να διευκολύνει το έργο της Δικαιοσύνης προκειμένου να διερευνήσει τυχόν ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων, προεξάρχοντος του πρώην υπουργού Κώστα Καραμανλή. Αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης που άσκησαν διακυβέρνηση τα προηγούμενα χρόνια θα πρέπει κι αυτά με τη σειρά τους να απομακρύνουν τα στελέχη εκείνα τα οποία διαχειρίστηκαν το χαρτοφυλάκιο των Μεταφορών, άρα έχουν κι αυτά λερωμένη τη φωλιά τους, αλλά οι όποιες ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες τους έχουν πλέον παραγραφεί.

Διαφορετικά, εάν τα κόμματα διαβάσουν λάθος το προχθεσινό μήνυμα της πλατείας, ή νομίζουν ότι δεν τους αφορά, θα βρεθούν μπροστά σε πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις όταν θα συνειδητοποιήσουν ότι η πολιτική απονομιμοποίηση περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν του πολιτικού συστήματος, εκτός από τα άκρα που τρέφονται από την τοξικότητα.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 02.03.2025